Για τον δάσκαλο

του Νίκου Καραβέλου*

Κακό πράγμα η αμορφωσιά, ιδίως εκείνη της εξουσίας.

Κι όμως υπάρχουν χειρότεροι από τους αμόρφωτους: Εκείνοι που χρειά-στηκαν μεγάλες σπουδές σε κολλέγια και σε ξένα πανεπιστήμια, προκειμένου να παραμείνουν αμόρφωτοι. Αρκεί μια ματιά στους γόνους των «αγίων» οικογενειών που μας κυβερνούν.

H παιδεία δεν ταυτίζεται με την εκπαίδευση, παρά το γεγονός ότι η σωστή εκπαίδευση οδηγεί στην παιδεία, που είναι η διαπαιδαγώγηση προς την αρετή, την ικανότητα, δηλαδή να σκέφτεσαι, να συμμορφώνεσαι προς τους κανόνες του ορθού λόγου και να υπερασπίζεσαι τις επιταγές της ηθικής. Εννοείται, της ηθικής από τη ζώνη και πάνω κι όχι το αντίθετο. Επομένως, βασικό στοιχείο της παιδείας είναι η ανάπτυξη της ικανότητας  του ανθρώπου να αντιστέκεται. Γι αυτό η εκάστοτε άρχουσα τάξη φροντίζει να υπονομεύει «την αρμόζουσα παίδευση κι αγωγή» (Κ. Καβάφης).

Απόδειξη της διαφοράς ανάμεσα στην παιδεία και την εκπαίδευση, είναι το γεγονός ότι σε εκπαίδευση υποβάλλονται και τα ζώα, (αυτονόητον ότι δεν εννοούνται τα ανθρώπινα τοιαύτα).

Αντίσταση, λοιπόν, σε κάθε μορφή εξουσίας, με όποιο παρένδυμα κι αν εμφανίζεται του λόγου...
της. Αντίσταση στον φασισμό, στην γριά απολυταρχία, με όποιο φκιασίδι εμετικό κι αν λικνίζεται. Αντίσταση στην κλεπτοκρατική δημοκρατία «δυτικού τύπου» που ήταν πάντα μια κομψή δικτατορία, μια ξετσίπωτη καθώς πρέπει τυραννία.

Αντίσταση στις επιλογές οποιουδήποτε αντιδραστικού ή προοδευτικού, δεξιού ή αριστερού υπηρέτη, που στηρίζει κατακτητές ή ανέχεται ψευδόμενος τη συστηματική διάλυση της πατρίδας.

Αντίσταση στους θρασείς αλλά και στους φοβισμένους ,γιατί όμοια τυραννούν, γιατί κι ο φόβος είναι μορφή τυραννίας, από τις χειρότερες. Ας μη λησμονούμε πως πίσω από κάθε άσχημη κατάσταση, κρύβεται ο άσχημος άνθρωπος.

Έλεγε Ιγνάσιο Σιλόνε (ψευδώνυμο του Ιταλού συγγραφέα και πολιτικού Σεκόνδο Τρανκουίλι 1900 - 1978): «Η αταξία και ο φόβος είναι για τον φασισμό ο,τι το νερό για το φυτό». Στον φασισμό, δεξιό η «αριστερό», συντηρητικό ή «προοδευτικό», κεφαλαιοκρατικό ή «κομμουνιστικό», ο φόβος υφέρπει. Αυτός προάγει την υποταγή, γιατί στην παγερή επικράτειά του, οι πολίτες, κυρίως, οι νέοι δεν έχουν δίπλα τους τούς αγωγούς της παιδείας που τους διδάσκουν, αλλά τους προαγωγούς που τους αποκτηνώνουν.

Αντίσταση σε εκείνους τους πνευματικούς τενεκέδες που διαλαλούν πως όλα «βαίνουν καλώς» κι αρνούνται, λένε, τις «συνωμοσιολογίες», συμμετέχοντας οι ίδιοι βεβαίως, ηθελημένα ή αθέλητα, στη συνωμοσία της σιωπής.

Αντίσταση και στους υποκριτές λογοτέχνες που λένε αυτάρεσκα πως στους δύσκολους καιρούς, μιλούν με το έργο τους. Τους έχει αποστομώσει ο Μέγας Αισχύλος που στον τάφο του δεν ζήτησε να γραφούν τα ποιητικά του επιτεύγματα, αλλά μόνο το γεγονός ότι ήταν Μαραθωνομάχος.

Μόνο η παιδεία σε λυτρώνει από τον φόβο και σου μαθαίνει την αντίσταση.

Κορυφαίο, λοιπόν, η παιδεία. Κανένας λαός δεν χάθηκε γιατί απώλεσε το μεροκάματο, όσο αναγκαίο κι αν είναι, όσο επιβεβλημένος κι αν είναι ο αγώνας για την προστασία του. Οι λαοί χάνονται όταν χάνουν την ποίησή τους, δηλαδή τις παραδόσεις και την παιδεία τους, κοντολογίς την ψυχή τους.

Κορυφαίο ζήτημα και ζητούμενο η παιδεία. Κορυφαίος κι ο δάσκαλος! Ας θυμηθούμε πως το διατυπώνει ο Δημήτρης Λιαντίνης («Τα Ελληνικά» κεφ, ίδε ο δάσκαλος»), ο θάνατος του οποίου, δυστυχώς, δεν μας αφύπνισε:

«Εν αρχή ην ο δάσκαλος. Μη ο δάσκαλος η φύση θα ήταν, δεν θα ήταν όμως οι κοινωνίες. Θα υπήρχε ο χρόνος αλλά δεν θα υπήρχε η ιστορία. Και στο βασίλειο των ζωντανών ήχων ,θα άκουγε κανείς την κραυγή, τα χουγιαχτά, τα συνθήματα .Δεν θα άκουγε όμως ούτε θα έβλεπε τη φωνή, τα γράμματα της γραφής, τις συμφωνίες και τους χορούς.

Γιατί απλά ο δάσκαλος μεταμορφώνει τον εγκέφαλο του ζώου σε νου του ανθρώπου. Αυτός κατορθώνει ώστε η ματιά μας να μην μένει βλέμμα βοδιού αλλά να γίνεται βιβλίο ανοιχτό να το διαβάζεις. Επεξεργάζεται το πετσί της κεφαλής μας και δημιουργεί πρόσωπο. Η δουλειά του δασκάλου είναι ο αθέρας της βυρσοδεψίας και στο τέλος - τέλος ο δάσκαλος θωπεύει και μαλάζει το σώμα και την ψυχή μας, ώστε από τη στέρησή μας αποστάζεται το κλάμα, και από την πλησμονή κορφολογιέται το γέλιο μας».

Ετούτες εδώ οι λίγες αράδες γεννήθηκαν στην ψυχή μου, με το άκουσμα του θανάτου ενός παλιού καθηγητή μου.

Λένε πως όταν πεθάνουν οι γονείς και οι δάσκαλοί σου, έρχεσαι πλέον πιο κοντά στον θάνατο.

Εγώ δεν ξέρω, μα μόλις άκουσα πως έφυγε πια για το μεγάλο στερνό του ταξίδι, ένιωσα ξαφνικά αναλφάβητος.

*Ο Νίκος Καραβέλος είναι Δικηγόρος - Συγγραφέας

e-mail:nkaravelos@gmail.com