Ποιόν εξυπηρετεί η πρόταση του κ. Τουσέν για παραμονή της Ελλάδας στο ευρώ με διπλό νόμισμα;

του Δημήτρη Καζάκη

Ο κ. Τουσέν είναι ο επιστημονικός υπεύθυνος, που επέλεξε η κ. Κωνσταντοπούλου για την επιτροπή της αλήθειας του χρέους. Κανένα πρόβλημα μέχρις εδώ.

Η επιτροπή συνέταξε την Προκαταρκτική της Έκθεση, η κ. Κωνσταντοπούλου την έχει πάρει υπό μάλης, πήρε αγκαζέ τον κ. Τουσέν και βγήκε στην γύρα για ομιλίες. Κι αυτό δεν συνιστά πρόβλημα. Ούτε προσωπικά μας ενδιαφέρουν οι όποιες πολιτικές φιλοδοξίες φανερώνουν τέτοιες τακτικές. Αυτό που μας ενδιαφέρει διακαώς είναι να μην εκτεθεί και να μην αμαυρωθεί, λόγω φιλοδοξιών, το αίτημα για την καταγγελία του δημόσιου χρέους της Ελλάδας, όπως και την ταυτόχρονη έξοδο από ευρώ και ΕΕ.

Το πρόβλημα λοιπόν ξεκινά από τον εντεταλμένο μονόλογο που υπακούει σε πολιτικές σκοπιμότητες. Προσωπικές, ή άλλες. Μας κάνει δηλαδή εντύπωση το γεγονός ότι τόσο η κ. Κωνσταντοπούλου, όσο κι ο κ. Τουσέν αρνούνται τον διάλογο, τον εποικοδομητικό διάλογο. Λες και είναι οι μόνοι που στον πλανήτη Ελλάδα κατέχουν την απόλυτη αλήθεια.

Το αποτέλεσμα είναι να εκφέρονται γνώμες που είναι τουλάχιστον ανεδαφικές για το χρέος και την...
αντιμετώπισή του, ενώ φανερώνουν τουλάχιστον τραγικά λειψή γνώση του θέματος. Θα αναφερθούμε πιο συγκεκριμένα σ' ένα πρόσφατο κείμενο του κ. Τουσέν, το οποίο δημοσιεύτηκε στην Εφ. Συν. (15/7/2015), με βάση το οποίο έχει βαλθεί να μας πείσει ότι η Ελλάδα μπορεί να ανακτήσει εθνική κυριαρχία, να υποστηρίξει τα συμφέροντα της μεγάλης πλειοψηφίας διαγράφοντας χρέος και υιοθετώντας διπλό νόμισμα (IOU) εντός ευρώ και ΕΕ.

Με άλλα λόγια, φέρνει στο τραπέζι μια διαφορετική εκδοχή της πρότασης time-out του Σόιμπλε. Μπορεί να φαντάζει πιο "ριζοσπαστική", αλλά στην ουσία είναι της ίδιας ταξικής λογικής.

1. Μπορεί να γίνει αναστολή πληρωμών εντός ευρώ;

Ο κ. Τουσέν ξεκινά από την ανεδαφική θέση της επιβολής μορατόριουμ, δηλαδή αναστολής πληρωμών του χρέους εντός της ευρωζώνης. "Με βάση τα επιχειρήματα που βασίζονται στο διεθνές και το εθνικό δίκαιο, η ελληνική κυβέρνηση μπορεί να αναστείλει με κυρίαρχο τρόπο την πληρωμή του χρέους, έτσι ώστε να ολοκληρωθεί ο έλεγχος του χρέους. Μια τέτοια αναστολή των πληρωμών είναι εφικτή," μας λέει ο κ. Τουσέν και καταλήγει: "Η αναστολή πληρωμής του χρέους θα οδηγήσει σε παραχωρήσεις των πιστωτών απέναντι στις ελληνικές αρχές ριζική μείωση του χρέους θα μπορούσε να επιτευχθεί είτε δια της οδού των διαπραγματεύσεων, είτε δια της «αποκήρυξης» του."

Εδώ ο κ. Τουσέν δείχνει ότι δεν έχει ιδέα πώς λειτουργεί η ευρωζώνη. Το συνολικό δημόσιο χρέος τον Μάρτιο 2015 ήταν 312,7 δις ευρώ. Από αυτά τα 81,5 δις ευρώ είναι ομόλογα και τίτλοι σε χέρια ιδιωτών και 231,2 είναι δάνεια με τον μηχανισμό στήριξης να έχει σχεδόν τα 205 δις ευρώ. Η Ελλάδα όντως μπορεί να προχωρήσει σε αναστολή πληρωμών προς το ΔΝΤ (σχεδόν 30 δις ευρώ) και την ΕΚΤ για τα διακρατούμενα ομόλογα (23 δις ευρώ) χωρίς σοβαρές επιπτώσεις για ένα διάστημα μερικών μηνών.

Βέβαια θα πρέπει ταυτόχρονα να βρει τρόπο για το πώς θα εξασφαλίσει την χρηματοδότηση της οικονομίας της, γιατί φυσικά η ΕΚΤ θα κόψει την παροχή. Αλλά ας το αφήσουμε αυτό προς το παρόν. Το ερώτημα είναι, μπορεί η Ελλάδα εντός ευρωζώνης να προχωρήσει σε αναστολή πληρωμών προς τα ομόλογα των ιδιωτών και τα δάνεια του μηχανισμού; Ναι, αλλά μόνο αν ετοιμάζεται ολοταχώς για αποχώρηση από αυτήν και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλιώς την "έβαψε" κοινώς.

Το πρώτο πράγμα που θα γίνει είναι οι οίκοι αξιολόγησης να υποβαθμίσουν την Ελλάδα σε κατάσταση default. H κατάσταση αυτή για μια χώρα ελεύθερη από τα δεσμά της ΟΝΕ και της ΕΕ, αλλά και των διεθνών χρηματαγορών, μπορεί να μην έχει σοβαρές επιπτώσεις, αλλά για μια οικονομία που παραμένει στο ευρώ σημαίνει συντριβή. Μόλις η χώρα υποβαθμιστεί σε default, αμέσως οι συστημικές τράπεζες θα κατεβάσουν ρολά και οι "εταίροι" θα ασκούν κάθε λογής οικονομικό εκβιασμό με αναστολές προμηθειών, τεχνητές ελλείψεις αγαθών, δημοσιονομικό στραγγαλισμό, κοκ. Ούτε έμβασμα δεν θα μπορεί να εξαργυρωθεί. Πώς θα αντέξει αυτή την πίεση η Ελλάδα, όσο παραμένει στη ζώνη του ευρώ και δεν ετοιμάζεται εντατικά για έξοδο;

Ο κ. Τουσέν κάνει την εκτίμηση ότι με την αναστολή πληρωμών, οι "εταίροι" θα υποχωρήσουν έως "αποκηρύξεως" του χρέους. Δεν υπάρχει τίποτε πιο αυθαίρετο. Γιατί να υποχωρήσουν; Αντίθετα, αυτό που θα πρέπει να περιμένει κανείς είναι να σκληρύνουν τη στάση τους. Ο λόγος δεν είναι μόνο το γεγονός ότι πρέπει να καθυποτάξουν την ανυπάκουη Ελλάδα, αλλά γιατί με την αναστολή των πληρωμών στην οποία θα έχει προχωρήσει η Ελλάδα θα κινδυνεύει με κατάρρευση η χρηματιστική οικονομία της ευρωζώνης.

Οι κερδοσκόποι στις αγορές, αλλά και οι οίκοι αξιολόγησης θα πιέζουν φορτικά όλες τις χώρες της ευρωζώνης μετά το default της Ελλάδας με υψηλότερα επιτόκια δανεισμού, ρευστοποιήσεις κρατικών τίτλων, κοκ. Οι "εταίροι" θα προσπαθήσουν να μεταφέρουν αυτές τις πιέσεις στην Ελλάδα. Και θα το καταφέρουν μέχρι συντριβής της χώρας, γιατί η Ελλάδα δεν θα φεύγει από την ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Επίσης ο κ. Τουσέν κάνει τη διαπίστωση ότι λόγω διεθνούς και εθνικού δικαίου η Ελλάδα έχει το δικαίωμα να προχωρήσει σε αναστολή πληρωμών. Εδώ προφανώς τα έχει μπερδέψει. Το διεθνές και εθνικό δίκαιο δίνει το δικαίωμα στην Ελλάδα να καταγγείλει το χρέος ως παράνομο, αθέμιτο και απεχθές κι επομένως να το διαγράψει μονομερώς. Μόνο που αυτό δεν μπορεί να γίνει εντός ΟΝΕ και ΕΕ.

Όχι μόνο γιατί δεν προβλέπεται κανενός είδους τέτοια διαδικασία. Δίκαια ο Σόιμπλε αναφέρεται στο άρθρο 122 της Συνθήκης της Λισσαβώνας, που αποκλείει οποιαδήποτε διαδικασία διαγραφής χρέους στην ΕΕ. Το ίδιο και η Συνθήκη Ίδρυσης του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (άρθρο 32, παρ. 8), που διαχειρίζεται τα δάνεια "διάσωσης" προς την Ελλάδα. Αλλά πρωτίστως γιατί η Ελλάδα θα είναι τελείως ανοχύρωτη και εκτεθειμένη σε κάθε λογής πιέσεις και πολιτικές στραγγαλισμού. Όπως άλλωστε απέδειξε και το τελευταίο εξάμηνο.

Η άποψη του κ. Τουσέν ότι η "παραμονή στην ευρωζώνη είναι δυνατή με την ανάληψη μιας σειράς μέτρων αυτοπροστασίας και εκκίνησης της οικονομίας, στα πλαίσια της εθνικής κυριαρχίας της χώρας," δεν είναι παρά μια απλή ευχή χωρίς καμιά επαφή με την πραγματικότητα. Όσο για την άποψή του ότι "μια σειρά μέτρων θα έπρεπε να ληφθούν σε ευρωπαϊκή κλίμακα, ώστε να αποκατασταθεί η κοινωνική δικαιοσύνη και μια αυθεντική Δημοκρατία," μας απογειώνει από τον μάταιο τούτο κόσμο και μας οδηγεί κατευθείαν στα απέραντα καταπράσινα λειβάδια της ονειροπολιτείας.

2. Μπορούμε να εθνικοποιήσουμε τις τράπεζες εντός ευρωζώνης;

Ο κ. Τουσέν προτείνει για τις τράπεζες τα εξής: "Το ελληνικό δημόσιο αποτελεί τον πλειοψηφούντα μέτοχο των μεγάλων τραπεζών στην χώρα (αντιπροσωπεύοντας το 80% της ελληνικής τραπεζικής αγοράς) και κατά συνέπεια θα έπρεπε να ασκεί πλήρη έλεγχο στις τράπεζες ώστε να προστατεύονται οι ιδιωτικές καταθέσεις και να προστατεύσει την εσωτερική πίστωση για να στηρίξει την κατανάλωση. Από μια άποψη θα έπρεπε ως συνέπεια της πλειοψηφικής συμμετοχής του κράτους στις τράπεζες, να τους παραχωρηθεί καθεστώς δημόσιας επιχείρησης. Το κράτος θα έπρεπε να οργανώσει μια συντεταγμένη πτώχευση των τραπεζών, διασφαλίζοντας την προστασία των μικρομετόχων και των καταθετών. Πρόκειται για αποκατάσταση του κόστους εξυγίανσης των τραπεζών από την παγκόσμια κηδεμονία και τους ιδιώτες μεγαλομετόχους, αφού είναι εκείνοι που προκάλεσαν την κρίση και κατόπιν εκμεταλλεύτηκαν την στήριξη του δημοσίου. Η δημιουργία μιας bad bank θα έχει σκοπό να απομονώσει τα τοξικά ομόλογα, στην προοπτική μιας διαχείρισης απάλειψης τους."

Προφανώς ο κ. Τουσέν δεν γνωρίζει ότι το κράτος από το 1ο τρίμηνο του 2014 έχει πάψει και τυπικά να συνιστά τον πλειοψηφούντα μέτοχο των μεγάλων τραπεζών, δηλαδή των αποκαλούμενων "συστημικών" τραπεζών. Τα 25 δις ευρώ εισηγμένες μετοχές που διέθετε το κράτος, παραδόθηκαν στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας κι επομένως έχουν τεθεί υπό τον έλεγχο της "τραπεζικής ένωσης" των δανειστών.

Δεύτερο, το πρόβλημα με τις τράπεζες δεν είναι η ιδιοκτησία τους, αλλά πρωτίστως ο χαρακτήρας τους. Χρειάζεται η ελληνική οικονομία τέτοιες εμπορικές τράπεζες που ασκούν σαράφικη και τοκογλυφική πολιτική εκμεταλλευόμενες τα ελλείμματα εισοδήματος; Όχι δεν χρειάζεται. Αν θέλουμε να αποκτήσουμε μια παραγωγικά αναπτυσσόμενη οικονομία προς όφελος της μεγάλης πλειοψηφίας του πληθυσμού.

Επομένως το βασικό δεν είναι να αποκτήσει την ιδιοκτησία των σημερινών τραπεζών το κράτος. Ούτε να δημιουργήσει bad bank για τα λεγόμενα τοξικά πιστωτικά προϊόντα. Η bad bank είναι επινόηση της τελευταίας δεκαετίας και έχει σαν σκοπό να ξεφορτώσει τις τράπεζες από περιουσιακά στοιχεία που δεν έχουν απόδοση και να τα φορτώσει είτε στην κοινωνία, είτε στο δημόσιο κορβανά.

Αυτό που χρειάζονται οι λεγόμενες "συστημικές" τράπεζες είναι να αφεθούν να πτωχεύσουν. Αυτό μπορεί να γίνει κάλλιστα με το να σταματήσει το ελληνικό δημόσιο να δίνει εγγυήσεις για νέα τραπεζικά δάνεια. Ταυτόχρονα θέτει τις τράπεζες υπό ειδικό καθεστώς εκκαθάρισης εν λειτουργία. Ο λόγος της εκκαθάρισης είναι αφενός να προστατέψει τους καταθέτες και αφετέρου να αποκαλύψει τα τραπεζικά σκάνδαλα με την μορφή των θαλασσοδανείων και της κερδοσκοπίας στις χρηματαγορές. Η εκκαθάριση οφείλει να είναι υπό δημόσιο έλεγχο με τη συμμετοχή δικαστικών και ανακριτικών αρχών.

Μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο ενόσω βρίσκεται η Ελλάδα υπό το καθεστώς της ευρωζώνης; Ούτε κατά διάνοια. Οι συστημικές τράπεζες έχουν ενταχθεί στην "τραπεζική ένωση", την οποία ελέγχει αποκλειστικά η ειδική υπηρεσία της ΕΚΤ. Τίποτε δεν μπορεί να γίνει μ' αυτές αν πρώτα δεν υπάρξει έγκριση της "τραπεζικής ένωσης", δηλαδή του κ. Ντράγκι.

Μόνο αν μια κυβέρνηση αγνοήσει τους κανόνες της "τραπεζικής ένωσης" μπορεί να θέσει υπό εκκαθάριση εν λειτουργία τις συστημικές τράπεζες της Ελλάδας. Μόνο αν έχει σκοπό να οικοδομήσει στην θέση τους νέους τραπεζικούς βραχίονες ειδικού σκοπού υπό κρατική ιδιοκτησία και κοινωνικό έλεγχο. Μόνο έτσι "το κράτος θα έπρεπε να οργανώσει μια συντεταγμένη πτώχευση των τραπεζών, διασφαλίζοντας την προστασία των μικρομετόχων και των καταθετών," όπως σωστά λέει ο κ. Τουσέν.

Το ίδιο και με την Τράπεζα της Ελλάδος. "Η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να πάρει τον έλεγχο της κεντρικής τράπεζας,... Αποτελεί έναν Δούρειο Ίππο των συμφερόντων των ιδιωτικών τραπεζών και των νεοφιλελεύθερων κυβερνήσεων της Ευρώπης. Η Τράπεζα της Ελλάδας θα πρέπει να μπει στην υπηρεσία των συμφερόντων του ελληνικού λαού," προτείνει ο κ. Τουσέν. Σωστό, αλλά πώς; Είναι ποτέ δυνατόν να πάρει μια κυβέρνηση τον έλεγχο της κεντρικής τράπεζας εντός του ευρωσυστήματος; Ούτε κατά διάνοια.

Στο ευρωσύστημα η κεντρική τράπεζα, είτε κρατική είναι, είτε ιδιωτική, οφείλει να λειτουργεί ανεξάρτητα από τις εθνικές αρχές και να συμμετέχει στο ενιαίο σύστημα κεντρικών τραπεζών που ελέγχει αποκλειστικά η ΕΚΤ από την Φρανκφούρτη. Εντός του ευρωσυστήματος είναι αδύνατον η ΤτΕ να μπει "στην υπηρεσία των συμφερόντων του ελληνικού λαού," όπως σωστά ζητά ο κ. Τουσέν. Ακόμη κι αν γίνει κρατική.

Αυτό που χρειάζεται είναι η κατάργηση της σημερινής Τράπεζας της Ελλάδας και η δημιουργία στη θέση της ενός νέου αποκλειστικά κρατικού ιδρύματος εποπτείας του τραπεζικού συστήματος και νομισματικής κυκλοφορίας. Το ίδρυμα αυτό δεν θα λειτουργεί αυτόνομα, αλλά υπό δημόσιο και κοινωνικό έλεγχο. Η πρόθεση και μόνο να οικοδομηθεί ένα τέτοιο ίδρυμα, σε βγάζει εκτός ευρωζώνης.

3. Η εισαγωγή διπλού νομίσματος ισοδυναμεί με τραγωδία.

Ο κ. Τουσέν προτείνει επίσης κάτι που έχουμε αναλύσει πολλές φορές σαν μέτρο μετάβασης από το ευρώ στο εθνικό κρατικό νόμισμα, το ηλεκτρονικό χρήμα. "Η Ελληνική κυβέρνηση έχει, επίσης, τη δυνατότητα να δημιουργήσει ηλεκτρονικό νόμισμα (σε ευρώ) για χρήση στο εσωτερικό της χώρας. Κατά συνέπεια το Δημόσιο θα μπορούσε να αυξήσει τις συντάξεις και τους μισθούς του δημοσίου τομέα και να πληρώνει την ανθρωπιστική βοήθεια σε δικαιούχους, ανοίγοντας ηλεκτρονικό λογαριασμό για την πληρωμή πολλαπλών υποχρεώσεων, όπως λογαριασμούς ηλεκτρικού, νερού, εισιτηρίων, μέσων μαζικής μεταφοράς, φόρων, τροφίμων και ειδών πρώτης ανάγκης κλπ. Αντίθετα με αβάσιμες προκαταλήψεις, το ιδιωτικό εμπόριο θα έχει κάθε συμφέρον να αποδεχτεί αυτόν τον τρόπο ηλεκτρονικής πληρωμής, εφόσον με αυτόν τον τρόπο θα έχουν ροή εμπορεύματος και δυνατότητα τακτοποίησης λογαριασμών σε δημόσιες υπηρεσίες με τις οποίες συναλλάσσονται. Η δημιουργία ηλεκτρονικού νομίσματος, επιπλέον, θα επέτρεπε την μείωση των αναγκών της χώρας σε ευρώ. Οι συναλλαγές με το ηλεκτρονικό νόμισμα θα μπορούσαν να γίνονται μέσω κινητών τηλεφώνων, όπως συμβαίνει σήμερα στον Ισημερινό."

Το προτεινόμενο μέτρο είναι σωστό, αρκεί να έχουν συμβεί ταυτόχρονα αυτά που έχουμε αναφέρει για τον τραπεζικό τομέα. Διαφορετικά κάτι τέτοιο δεν μπορεί να λειτουργήσει υπέρ της οικονομίας και της μεγάλης πλειοψηφίας του λαού.

Εκεί βέβαια που τα χάνει παντελώς ο κ. Τουσέν είναι η πρότασή του για εισαγωγή IOU σαν πρόσθετου νομίσματος. "Η κυβέρνηση θα μπορούσε επίσης να εκδώσει δημόσιους τίτλους, σε χαρτί, τύπου ΙOU's (i owe you), ισοδύναμα χαρτονομισμάτων των 10, 20, 50 ευρώ κ.λπ. αντιμετωπίζοντας έτσι, την έλλειψη ρευστότητας στην οικονομία. Το πλεονέκτημα τους απέναντι στη δραχμή είναι ότι αφήνουν ανοιχτή την πόρτα σε διαπραγματεύσεις και επιτρέπουν στην Ελλάδα, επίσημα, να παραμένει στην ευρωζώνη."

Δείτε πρεμούρα ο κ. Τουσέν να παραμείνει η Ελλάδα στην ευρωζώνη. Και γιατί παρακαλώ είναι πλεονέκτημα να έχεις IOU έναντι του δικού σου εθνικού κρατικού νομίσματος, μιας νέας δραχμής; Ο κ. Τουσέν υποκαθιστά την οικονομία και το οικονομικό επιχείρημα με την πολιτική σκοπιμότητα. Οποιοσδήποτε έχει έστω στοιχειώδη γνώση οικονομικών γνωρίζει ότι η εισαγωγή IOU (σκριπ) ως παράλληλου νομίσματος στην ελληνική οικονομία, ισοδυναμεί με ολοκαύτωμα. Όπως έγινε και το 1893 όταν η κυβέρνηση Σωτηρόπουλου-Ράλλη με τις ευλογίες του Παλατιού και νονό τον οίκο Χάμπρο, εισήγαγε σκριπ για τις υποχρεώσεις του κράτους. Το αποτέλεσμα ήταν το σκριπ να γίνει συνώνυμο της χειρότερης χρεοκοπίας.

Σε μια οικονομία όπου ένα "σκληρό" νόμισμα παίζει τον κυρίαρχο ρόλο, δεν μπορείς να υιοθετείς ένα δεύτερο ευτελούς αξίας. Η αγορά θα υποτιμά διαρκώς το ένα έναντι του άλλου. Ακόμη κι αν το κράτος πάρει μέτρα σταθερούς ισοτιμίας, ο μαυραγοριτισμός θα σαρώσει την οικονομία. Όπως συνέβη παντού όπου υπήρξε παράλληλη κυκλοφορία ενός "σκληρού" νομίσματος κι ενός άλλου για εσωτερικές συναλλαγές. Μόνο η άγνοια, ή η διεστραμμένη σκοπιμότητα μπορεί να οδηγήσει κάποιον να προτείνει διπλό νόμισμα.

Για τον κ. Τουσέν θέλουμε να πιστεύουμε ότι ισχύει το πρώτο. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι τον χαρακτηρίζει η άγνοια και κάνει τέτοιες προτάσεις. Εκτός κι αν πάσχει από την γνωστή ψυχιατρική διαταραχή προσκόλλησης στο ευρώ, που μας οδήγησε στα χειρότερα.