Η αποχή βαθαίνει τη δημοκρατική κρίση στη χώρα

του Μάριου Μαρινάκου*

Χαίρομαι πολύ, που η Ελλάδα απέκτησε τόσους χειραφετημένους, γνήσιους, αμφι-σβητίες πολίτες. Χάρη σε αυτό το νέο ρεύμα ανθρώπων, άλλωστε, έγινε δυνατό σήμερα να απομυθοποιηθεί η κεντρική πολιτική σκηνή και οι εφαρμοζόμενες πολιτικές της. Χάρη σε αυτό το ρεύμα ανθρώπων είναι δυνατή η ελπίδα μιας αλλαγής.

Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι πολλοί από εμάς (μηδέ εμού εξαιρουμένου) είμαστε άθλιοι γνώστες του συστήματος που αντιμαχόμαστε. Πώς γίνεται να αντιμάχεσαι κάτι, αν πρώτα δεν ξέρεις τι είναι αυτό; Κατά την κοινή λογική, δεν είναι δυνατό να αντιστρατεύεσαι ένα σύστημα, αν δεν το μάθεις πρώτα, ώστε να ανακαλύψεις τα ευαίσθητα, τα τρωτά του σημεία και τις αδυναμίες του. Αλλιώς, καταλήγεις να μάχεσαι πολεμώντας ανεμόμυλους, όπως ο –τουλάχιστον συμπαθέστατος σε εμένα- Δον Κιχώτης…

Σε αυτή τη λογική, μου προκαλεί τρομερή εντύπωση, που ως κοινωνία σήμερα δεν ξέρουμε...
καν, ότι το σύστημα έχει «τυφλά σημεία», έχει μαλακό υπογάστριο, στο οποίο αν χτυπηθεί, μπορεί να καταρρεύσει. Και προς το σκοπό αυτό, πέρα από τον κοινωνικό αγώνα, υπάρχει ακόμα ένα όπλο. Το όπλο αυτό, όμως, έχει μια ιδιαιτερότητα: Προσομοιάζει με δίκοπο μαχαίρι. Από την αποκατάσταση της αποκαλούμενης «δημοκρατίας» μας, δηλαδή καθ’ όλο αυτό το διάστημα που αποκαλούμε μεταπολίτευση και μέχρι σήμερα, η κοινωνία και οι συστημικές πολιτικές δυνάμεις βρίσκονται σε έναν αέναο αγώνα διελκυστίνδας ή αλλιώς σε ένα μόνιμο μπρα ντε φερ, αναφορικά με το ποιος θα μπορέσει να το χρησιμοποιήσει το όπλο αυτό, προς όφελός του.

Αν το χρησιμοποιήσει το σύστημα και όχι εμείς, τότε η ήττα της λαϊκής βούλησης είναι αναπόφευκτη. Αν, αντίστοιχα, το χρησιμοποιήσει μαζικά ο λαός, τότε ο συσχετισμός των μεταξύ τους αλληλέγγυων συστημικών δυνάμεων καταρρέει. Το όπλο αυτό λέγεται εκλογές. Και το μπρα ντε φερ για τη χρησιμοποίηση αυτού του όπλου γίνεται, σχεδόν εδώ και 3 δεκαετίες, γύρω από το δίπολο «συμμετοχή ή αποχή;»

Στην πραγματικότητα, βέβαια, αυτό το δίλημμα (όπως, συνήθως, τα περισσότερα πολιτικά διλήμματα) είναι ψεύτικο. Και τούτο γιατί η εκλογική διαδικασία είναι μια θεσμική διαδικασία, η οποία για να καταλήξει σε όφελος του λαού, πρέπει να τηρηθούν κάποιοι κανόνες. Αυτό δεν είναι κατ’ ανάγκη κακό, ούτε συστημικός συμβιβασμός. Άλλωστε, κάθε επανάσταση χρειάζεται τα όπλα της και τη στρατηγική της, έτσι δεν είναι;

Αυτή η θεσμική διαδικασία, δηλ. η διαδικασία των εκλογών, ρυθμίζεται από τον λεγόμενο ως «εκλογικό νόμο». Θεωρώ ότι αξίζει, λοιπόν, να αποκωδικοποιήσουμε τις επιμέρους διακρίσεις, που δημιουργεί αυτός ο εκλογικός νόμος, ώστε να καταλάβουμε ποια είναι τα δυνατά του συστήματος σε αυτή τη διαδικασία και αντίθετα, ποια είναι τα αδύναμα σημεία του συστήματος. Ή αν το θέλετε αντίστροφα, αξίζει να ανακαλύψουμε, ποια είναι τα δικά μας δυνατά σημεία, ως λαός και πώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν υπέρ μας.

Οι διακρίσεις, λοιπόν, του εκλογικού νόμου αφορούν σε 3 κατηγορίες εκλογικής συμπεριφοράς και μια, που διαφαίνεται στην πράξη. Ο νόμος διακρίνει τις ψήφους σε έγκυρα ψηφοδέλτια, σε άκυρα ψηφοδέλτια, σε λευκά ψηφοδέλτια, ενώ ως τέταρτη συμπεριφορά, προκύπτει στην πράξη η αποχή. Θα δούμε μια-μια τις κατηγορίες της εκλογικής συμπεριφοράς και πώς αυτές επιδρούν στο εκλογικό αποτέλεσμα, αλλά ας στρέψουμε πρώτα την προσοχή μας στην αποχή.

Α. Ας δούμε λίγο προσεκτικά την αποχή.

Α.1. Η λειτουργία της αποχής

Πέρα από τα έγκυρα ψηφοδέλτια, ο εκλογικός νόμος συναθροίζει την αποχή ΣΕ ΟΛΑ τα κόμματα που καλύπτουν το όριο της κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης του 3%. Τα υπόλοιπα τα αναλαμβάνει η διαδικασία της αναγωγής. Αυτή θα ωθήσει τα ποσοστά των κομμάτων τόσο, ώστε να καλυφθούν όλες οι διατιθέμενες έδρες (είτε στο Εθνικό Κοινοβούλιο, είτε στην Ευρωβουλή) και να καμαρώνουν κάποιοι το βράδυ των εκλογών, ως νικητές…

Ας δούμε ένα θεωρητικό παράδειγμα, λοιπόν, για να το καταλάβουμε όλοι πόσο άθλια προπαγάνδα και προβοκάτσια σε βάρος του λαού, σε βάρος όλων μας, είναι η αποχή:

Ας υποθέσουμε, ότι σε μια ψηφοφορία 100 εγγεγραμμένων ψηφοφόρων προσέρχονται και ψηφίζουν και οι 100. Για να κερδίσει κάποιος τις εκλογές θα πρέπει να λάβει 51 ψήφους (δηλαδή το 50%+1 ψήφο).

Έστω, όμως, ότι η προπαγάνδα περί αποχής πιάνει τόπο και ψηφίζουν μόνο οι 10 εκλογείς. Οι υπόλοιποι 90 επιλέγουν να απέχουν. Αν, λοιπόν, στην ίδια ψηφοφορία προσέλθουν και ψηφίσουν μόλις 10 εγγεγραμμένοι εκλογείς, τότε νικητής αναδεικνύεται αυτός που θα λάβει… 6 ψήφους.

Στο παραπάνω παράδειγμα, λοιπόν, η αποχή έδωσε μια ώθηση τουλάχιστον 54 ψήφων! Δηλαδή, ο φαινόμενος ως νικητής των εκλογών, αν και έλαβε μόλις 6 ψήφους (δηλαδή, στο πραγματικό σύνολο του εκλογικού σώματος έλαβε μόλις το 6%!) το βράδυ των εκλογών θα εμφανίζεται στις τηλεοράσεις μας, σαν να έχει ποσοστό 60% (δηλαδή, θα φαίνεται σαν να έχει λάβει 60 ψήφους, ή αλλιώς, θα φαίνεται ότι έλαβε 54 ψήφους παραπάνω από όσες πραγματικά έλαβε)!

Συγχαρητήρια! Με την αποχή, τα άκυρα και τα λευκά καταφέραμε το 6% των πολιτών να αποφασίζει για το υπόλοιπο 94%!

Α.2. Η εκλογική πραγματικότητα, όπως την δημιουργεί η αποχή

Ο αντίλογος, θα μπορούσε να αναφερθεί στο προφανές: στο πρόδηλο έλλειμμα δημοκρατικής νομιμοποίησης μιας τέτοιας κυβέρνησης, ισχυριζόμενος ότι μια τέτοια κυβέρνηση δεν θα μπορούσε να κυβερνήσει. Αλλά ο αντίλογος αυτός έχει ήδη διαψευστεί από την πραγματικότητα! Ας δούμε τι έγινε στις τελευταίες εκλογές.

1ο Πραγματικό παράδειγμα:

Εθνικές εκλογές, Ιούνιος του 2012.

Επί συνόλου 9.947.876 εκλογέων ψήφισαν μόλις οι 6.216.798 εκλογείς.

Τούτο σημαίνει αποχή της τάξης του 37,51%.

Από αυτούς τους ψηφίσαντες, έγκυρα ψήφισαν οι 6.155.464 εκλογείς, δηλαδή μόλις το 61,88% του εκλογικού σώματος.

Υπήρξαν 35.961 άκυρα ψηφοδέλτια και 25.373 λευκά ψηφοδέλτια.

Η Νέα Δημοκρατία έλαβε 1.825.497 ψήφους. Δηλαδή έλαβε μόλις το 18,35% του εκλογικού σώματος!

Το Πα.Σο.Κ έλαβε 756.024 ψηφοδέλτια, δηλαδή έλαβε μόλις 7,6% του εκλογικού σώματος!

Και οι δυο μαζί έλαβαν 2.581.521 ψηφοδέλτια, δηλαδή μόλις το 25,95% του εκλογικού σώματος!

Ωστόσο, λόγω της αποχής, το ποσοστό τους εκτινάχθηκε στο 29,66% και 12,28% αντίστοιχα, διότι τα ποσοστά υπολογίζονται μόνο επί των εγκύρων ψηφοδελτίων. Αυτά τα δυο προφανώς μειοψηφικά κόμματα, σήμερα, κυβερνούν κανονικά, ψηφίζουν όλους τους νόμους που τους υποδεικνύουν ξένοι τοποτηρητές, βασανίζουν και τυραννούν έναν ολόκληρο λαό. Ποιος; Μόλις το 25,95%! Και η τραγική ειρωνεία είναι ότι το παίζουν και ισχυρή κυβέρνηση, όλων των Ελλήνων… Είδατε να μπορεί να αποδώσει κάτι ο αντίλογος περί έλλειψης δημοκρατικής νομιμοποίησης; Πρακτικά, δεν σημαίνει τίποτα…

2ο Πραγματικό παράδειγμα:

Ευρωεκλογές 2009

Εγγεγραμμένοι 9.995.992 εκλογείς

Ψήφισαν 5.261.036 ή μόλις το 52,63%

Άκυρα 72.791 ψηφοδέλτια

Λευκά 61.008 ψηφοδέλτια

Έγκυρα ψηφοδέλτια: 5.127.237

Έλαβαν

-      ΠαΣοΚ: 1.878.859 ψήφοι.  Το Πα.Σο.Κ έλαβε μόλις το 18,80% του εκλογικού σώματος! Η αποχή όμως το εκτόξευσε στο 36,64%.

-   Νέα Δημοκρατία: 1.655.636 ψήφοι. Η Νέα Δημοκρατία έλαβε μόλις το 16,56% του εκλογικού σώματος! Η αποχή όμως το εκτόξευσε στο 32,29%.

Α.3. Το υποτιθέμενο μήνυμα της αποχής

Θα μπορούσε, ενδεχομένως, κάποιος να μου πει, ότι προσπαθεί να χρησιμοποιήσει την αποχή, ως εκλογική σιωπή, για να στείλει κάποιο μήνυμα. Αν και αντιλαμβάνομαι την ισχύ της σιωπής, οφείλω να επισημάνω, ότι τα μηνύματα που στέλνει ο εκάστοτε σιωπών είναι αμφιλεγόμενα και ερμηνεύονται κατά το δοκούν. Η σιωπή δεν έχει περιεχόμενο και επομένως, δίνει το δικαίωμα στον καθένα να την ερμηνεύει όπως επιθυμεί.

Αφετέρου, με προβληματίζει αυτή καθ’ αυτή η επιλογή σιωπής. Δημοκρατία σημαίνει, ακριβώς, ότι αγωνίζεσαι για να μπορείς να λες την άποψή σου! Ότι κατοχύρωσες το δικαίωμα και κάθε μέρα της ζωής σου ασκείς το δικαίωμα, να εκφράζεσαι ελεύθερα και ελεύθερα να αναπτύσσεις την προσωπικότητά σου, ως πολιτικό ον μιας κοινωνίας. Η σιωπή ταιριάζει απόλυτα σε άλλα είδη εξουσίας αλλά δεν θεωρώ ότι αποτελεί πρόσφορη μορφή έκφρασης σε μια δημοκρατική κοινωνία.

Άλλωστε, με την αποχή σου δεν σωπαίνεις! Ας χρησιμοποιήσω άλλη μια φορά τα παραπάνω πραγματικά παραδείγματα για να εξηγηθώ:

Τι καταφέραμε με 47,37% αποχή;

Τι μήνυμα δώσαμε;

Είναι τριπλό το μήνυμα:

α. Η αποχή διπλασίασε την ισχύ των συστημικών κομμάτων. Το 18,80% των εκλογέων που ψήφισαν ΠΑΣΟΚ η αποχή το έκανε... 36,64% του αποτελέσματος! Αντίστοιχα, το 16% της ΝΔ το έκανε 32,29%! Αν το είχαμε κάνει σε εθνικές εκλογές θα βγάζαμε κυβέρνηση ξανά τον ΓΑΠ!

β. Ότι μπορεί η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας να τάσσει ως αυτονόητο προαπαιτούμενο της δημοκρατικής νομιμότητας την εκλογική νομιμοποίηση αλλά –κι εδώ είναι το παράδοξο!- αυτή επιτυγχάνεται πολύ ευκολότερα μέσω της αποχής! Η αποχή είναι αυτή που βαθαίνει την δημοκρατική κρίση της χώρας, ισχυροποιεί τα συστημικά κόμματα και τους δίνει κυβερνητικές δυνατότητες.

γ. Ότι ο πολίτης έχει πέσει θύμα τέτοιας προπαγάνδας από τα ΜΜΕ, που νομίζει πως η αποχή του βλάπτει το σύστημα. Στην πραγματικότητα η αποχή είναι ο πιστότερος υπηρέτης του συστήματος! Ενδεχομένως, ο τελών σε σύγχυση πολίτης να έχει καταλήξει να αυτοϊκανοποιείται, ακούγοντας δηλώσεις περί του «ελήφθη το μήνυμα» και βαυκαλίζεται σκεφτόμενος, ότι κάποιοι πήραν κάποιο μήνυμα! Στην πραγματικότητα, βεβαίως, όλοι οι συστημικοί πολιτικοί τρίβουν τα χέρια τους, γιατί βγήκαν ατσαλάκωτοι από το υπόλοιπο 46% του λαού, που δεν πήγε ποτέ να ψηφίσει και θα μπορούσε να τους είχε σαρώσει...

Α.4. Η κατανομή εδρών ως νομιμοποίηση της αποχής

Αυτοί που προπαγανδίζουν την αποχή, επικαλούνται τις κατανομές εδρών λέγοντας, ότι η ψήφος σας μπορεί να καταλήξει να προσμετρηθεί από τη Χρυσή Αυγή μέχρι και το πρώτο κόμμα (εφόσον το κόμμα που θα ψηφίσετε δεν θα μπει στη όποια Βουλή, δηλαδή δεν θα συγκεντρώσει το 3% του ορίου της κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης, τόσο για την ελληνική βουλή όσο και για την ευρωπαϊκή).

Μα και η αποχή ακριβώς με τον ίδιο τρόπο δεν προσμετράται;;;

Η αποχή δεν είναι αυτή που προσαυξάνει τα ποσοστά όλων των κομμάτων, αφού τα εκλογικά αποτελέσματα αφορούν μόνο τα έγκυρα ψηφοδέλτια;;;

Σημασία έχει αν θα αρνηθούμε να διαπράξουμε το έγκλημα, ή αν θα επιλέξουμε τρόπο τέλεσης του εγκλήματος την πράξη ή την παράλειψη;

Α.5. Οι κοινωνικοί αγώνες και οι εκλογές

Μου λένε κάποιοι "εμείς κάνουμε κοινωνικούς αγώνες και θέλουμε να κερδίσουμε αυτούς". Αντιλαμβάνομαι την ισχύ και την αναγκαιότητα του κοινωνικού αγώνα! Ποτέ δεν είπα, ότι πρέπει να παύσει ο αγώνας ή ότι μπορεί να υποκατασταθεί από την ψήφο. Αλλά ο κοινωνικός αγώνας είναι η κοινωνική έκφραση μιας πολιτικής αναζήτησης. Η πολιτική ολοκλήρωση του κοινωνικού αγώνα είναι η συμμετοχή στις εκλογές. Αυτό είναι το μοναδικό δικαίωμα που μας απέμεινε, ως παρεμβατική διαδικασία στο πολιτικό σύστημα, ώστε να διαμορφώνουμε εμείς, όχι μόνο τους συσχετισμούς (φευ! ουδέποτε θα υιοθετούσα τέτοια γραμμική θεώρηση) αλλά κυρίως την πολιτική ατζέντα, δηλαδή να θέσουμε στην κουβέντα τα ζητούμενα των κοινωνικών μας αγώνων!

- Μήπως, όλοι όσοι υποστηρίζουν μονομερώς τους κοινωνικούς αγώνες κατέχουν μια κάποια αυθεντική και εξ αποκαλύψεως αλήθεια, η οποία μου διαφεύγει;

- Μήπως και οι Ισλανδοί κοινωνικό αγώνα δεν έκαναν;;; Την ανατροπή τους με εκλογές και δημοψήφισμα δεν την ολοκλήρωσαν;;;

- Και οι Αργεντινοί, μήπως, επίσης, δεν έκαναν εκλογές για να ολοκληρώσουν την δική τους ανατροπή;;;

- Ο Μαντέλα στη Νότια Αφρική, κοινωνικός αγωνιστής δεν ήταν;;; Αυτός δεν ήταν που ζήτησε και έλαβε την ψήφο των Νοτιοαφρικανών για να τάξει στο οριστικό παρελθόν το Απαρτχάιντ;;;

- Ο Τσάβες στη Βενεζουέλα κοινωνικός αγωνιστής δεν ήταν;;; Δεν τον εξέλεγε ο λαός;;;

Α.6. Η αποχή ως δήθεν απονομιμοποίηση του συστήματος

Ένα άλλο επιχείρημα που ακούω είναι ότι "δεν συμμετέχω για να μην νομιμοποιώ το σύστημα". Το επιχείρημα αυτό είναι αντίστοιχο του επιχειρήματος που θα μπορούσε να μου αναφέρει ένας μαθητής, λέγοντάς μου «δεν μπαίνω στην τάξη γιατί δεν με εκφράζει το σύστημα του απουσιολόγου».

Βρε, ο απουσιολόγος θα σου βάλει την απουσία και θα χάσεις τη χρονιά, είτε το αποδέχεσαι είτε όχι! Γιατί το σύστημα έχει προβλέψει και προϋπολογίσει την αντίδρασή σου μέσω αποχής (δήθεν άρνηση νομιμοποίησης) και την έχει νοηματοδοτήσει κατά τρόπο που, όχι μόνο δεν το βλάπτει αλλά το ευνοεί!

Είπαμε να προοδεύει ριζοσπαστικά η σκέψη μας. Να ξεκινήσει από την αρχή η οικοδόμηση μιας δικαιότερης, ανθρώπινης, δημοκρατικής κοινωνίας. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μπορούμε οπαδικά να εθελοτυφλούμε μπροστά σε αυτονόητες αλήθειες. Δεν μας δίνει το δικαίωμα, επάνω στη θέρμη μας να αποδείξουμε τις θέσεις μας ως δήθεν σωστές, να ισχυριζόμαστε ότι είμαστε έτη φωτός μπροστά. Γιατί ακόμα κι αν ήθελα να υποθέσω ότι κάποιων η σκέψη τρέχει πολύ ταχύτερα από τη δική μου, ως αδαούς, τότε θα μπορούσα κάλλιστα να συνειδητοποιήσω ότι υπάρχει ο κίνδυνος αυτά τα φαεινά μυαλά να προηγήθηκαν τόσο πολύ, ώστε κατέληξαν σε ένα σημείο, που το φως δεν θα έχει φτάσει ακόμα. Κι έτσι βρισκόμαστε ως λαός στο απόλυτο σκοτάδι…

Α.7. Είναι η αποχή το όπλο του ασυμβίβαστου, του ρομαντικού;

Εδώ η απάντηση επιτρέψτε μου να είναι μονολεκτική και ακραία: ΜΠΟΥΡΔΕΣ!

Η αποχή είναι η επιλογή του άνευ όρων συμβιβασμού στον οποίο καταλήγει ο κατ' εξοχήν συμβιβασμένος! Γι' αυτό το λόγο ήδη από το 2009 δεν έχουμε και καμία ποινική ή όποια άλλη κύρωση, αν δεν ψηφίσουμε! Ναι! Ακυρώθηκαν όλες οι κυρώσεις! Το σύστημα μας το λέει πια ευθέως! "Είστε ελεύθεροι να απέχετε. Συγγνώμη που τόσα χρόνια σας κυνηγούσαμε! Τώρα μπορείτε να το κάνετε και να μη φοβάστε τίποτα! Τα υπόλοιπα αφήστε τα επάνω μας..."

Εμείς, λοιπόν, τι αποκρινόμαστε σε αυτή την από κάθε άποψη ύποπτη γενναιοδωρία του συστήματος; Θα πούμε: "Ναι, ας τα αφήσουμε επάνω τους... αποχή λοιπόν»;;;

Αντιλαμβάνομαι ότι όσες φορές και να τα πούμε αυτά, πάντα θα υπάρχει κάποιος αρνητής των πάντων, που θα ποιείται ότι κατέχει κάποια εξ αποκαλύψεως αλήθεια και θα μας παροτρύνει σε κάθε είδους αποστασιοποίηση από την μόνη παρεμβατική διαδικασία που έχει απομείνει: Τις εκλογές. Προφανώς, ο ίδιος θεωρεί ότι είναι μονομερώς «κοινωνικός αγωνιστής», σούπερ-ντούπερ πολίτης και απαξιώνει τις εκλογές, γιατί είναι, λέει, του συστήματος. Στην πραγματικότητα, αποδεικνύεται ότι φίλος του συστήματος είναι αυτός που προπαγανδίζει την συνειδητή αποχή.

Ένας φίλος, μου έγραψε κάποτε το εξής, σχολιάζοντας την στάση των συνειδητά απεχόντων: «Στις μέρες μας, το να αρνείται κανείς να λάβει μέρος με οποιονδήποτε τρόπο ενάντια στην Μνημονιακή Χούντα, είναι σαν να βιάζεται η μητέρα του, μπροστά σε οικογενειακή απαρτία, και εκείνος να αρνείται την... συγγένεια του με το θύμα».

Τώρα, κάποια χρόνια μετά, τροποποιώ το σχόλιό του προσπαθώντας να δω με τα μάτια ενός συνειδητά απέχοντος, ως εξής:

«Στις μέρες μας, η οικογενειακή απαρτία είναι συμμετοχή σε πολιτική διαδικασία που ευνοεί την πατριαρχική δομή της οικογένειας, με την οποία είμαι αντίθετος. Οπότε εγώ θα αποχωρήσω, θα απέχω. Αν η μάνα μου βιάζεται, τότε θα βγω να κάνω κοινωνικούς αγώνες για να διαφυλάξω την γενετήσια ελευθερία της, όπως ξέρω: με σουβλάκια, μπύρες και τσίκνα να αναβλύζει όπως τότε, στο Σύνταγμα και στην ΕΡΤ…»

Α.8. Τι είναι, λοιπόν, η ΑΠΟΧΗ;

Είναι η ασφαλέστερη οδός που εφηύρε το σύστημα για να διασφαλίσει τη διαιώνισή του. Είναι ο τρόπος τον οποίο εφηύρε και πλασάρει το ίδιο το σύστημα, ώστε η απουσία ή/και η σιωπή μας να γεννά Παπαδήμους, βαθαίνοντας τη δημοκρατική κρίση της χώρας...

*Ο Μάριος Μαρινάκος είναι υποψήφιος Ευρωβουλευτής με το Ενιαίο Παλλαϊκό Μέτωπο