Απολύσεις και πατρωνεία στο δημόσιο τομέα

Απολύσεις και πατρωνεία στο δημόσιο τομέα -Το νέο ρουσφέτι, η μη απόλυση

του Γιώργου Κατρούγκαλου

Η λογική των νέων, καταστροφικών μέτρων για τη δημόσια διοίκηση αποτελεί τη συνισταμένη δύο διαφορετικών θεσμικών στρατηγικών: της νεοφιλελεύθερης συνταγής για δραστικό περιορισμό του κράτους και της πελατειακής πρακτικής του παλαιοκομματισμού. Όπως έχουν δείξει με ενάργεια οι μελέτες του Κωνσταντίνου Τσουκαλά, το πελατειακό σύστημα αποτελεί  στη χώρα μας διαχρονική  σταθερά τόσο των κομμάτων όσο και της διοίκησης.

Αυτό το δομικό χαρακτηριστικό γνώρισε ιδιαίτερη έξαρση κατά την διάρκεια της μετεμφυλιακής περιόδου. Τότε, οι πολιτικές διώξεις εναντίον των ηττημένων πήραν τη μορφή συστηματικών εκκαθαρίσεων, που κατέληξαν στην απόλυση του ενός τρίτου σχεδόν των δημοσίων υπαλλήλων. Προκειμένου να καλυφθούν οι κενές θέσεις, αλλά και να εξαγοραστεί η πολιτική νομιμοφροσύνη πλατύτερων στρωμάτων με μία «θεσούλα», εφαρμόσθηκε ένα σχέδιο εκτεταμένων....
προσλήψεων σε όλο το δημόσιο τομέα. Σύμφωνα με ορισμένους υπολογισμούς το ποσοστό των εργαζομένων σε αυτόν έφτασε σχεδόν το 50% του εργατικού δυναμικού.

Αυτή η εντυπωσιακή επέκταση του κρατικού μηχανισμού δεν συνέπεσε, όπως συνέβη στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, με την επέκταση των δομών του κράτους πρόνοιας.

Ο δημόσιος τομέας αναδιοργανώθηκε σύμφωνα με ένα διαφορετικό κοινωνικοπολιτικό στόχο: να οικοδομηθεί μια νέα κοινωνική συμμαχία ανάμεσα στην άρχουσα τάξη και τα μεσαία κοινωνικά στρώματα των πιστών δημοσίων υπαλλήλων.

Οι πελατειακές σχέσεις παρέμειναν και μετά την μεταπολίτευση κεντρικό στοιχείο της πολιτικής νομιμοποίησης, με βασικό διαμεσολαβητή τους κυρίως το ΠΑΣΟΚ.

Τούτο είχε ως αποτέλεσμα μία ιδιαίτερα στρεβλή ανάπτυξη της διοίκησης: υπανάπτυξη των δομών κράτους πρόνοιας  και υδροκεφαλισμός σε «ευγενείς υπηρεσίες» -λάφυρα για τους ημετέρους των κομμάτων του δικομματισμού. Παρά ταύτα, όμως, και αντίθετα με όσα ισχυρίζονται οι απολογητές των μνημονίων, ο ελληνικός δημόσιος τομέας δεν είναι στο σύνολο του υπερτροφικός, ούτε μεγαλύτερος από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Από πλευράς της τρόικας, τώρα, οι απολύσεις, όπως και τα προηγούμενα μέτρα απολύσεων με  αναστολή (εφεδρεία, προσυνταξιοδοτική διαθεσιμότητα κ.λ.π.) εντάσσονται στη δέσμη των μνημονιακών πολιτικών απορρύθμισης, οι οποίες  πλήττουν στον πυρήνα της την αρχή του κοινωνικού κράτους, υποβαθμίζοντας τις κοινωνικές υπηρεσίες. Αντί για την καθιέρωση μέτρων που θα αναδιέτασσαν το προσωπικό από τους υπερτροφικούς στους υποστελεχωμένους κλάδους της διοίκησης, τα μνημόνια έχουν επιβάλει εντελώς αυθαίρετες, οριζόντιες μειώσεις, οι οποίες έχουν δημιουργήσει ακόμη πιο έντονα προβλήματα στη λειτουργία καθημερινή των δημόσιων υπηρεσιών και στην ικανότητα τους να παράγουν δημόσια αγαθά.

Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι και ο αρμόδιος Υπουργός (πριν συνομολογήσει στην λήψη των νέων μέτρων…) είχε ορθά αποτυπώσει τις τάσεις αυτές διαλυτικής απορρύθμισης ως “δραματική και ανεξέλεγκτη μείωση του αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων” (που) «κινδυνεύει σύντομα να γίνει, με τις αθρόες και μαζικές συνταξιοδοτήσεις, ο εφιάλτης της δημόσιας διοίκησης και των ταμείων συνταξιοδότησης”.

Συνεχίζοντας, ανέφερε ότι “η μείωση του συνολικού αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων μέχρι το 2015 θα προσεγγίσει τις 180.000 χιλιάδες. Άρα το 2015 ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων θα είναι αρκετά κάτω από τις 600.000. Μείωση που ξεπερνά το 25% σε πέντε χρόνια και είναι τρομακτική, διότι δημιουργεί κενά τα οποία δεν μπορεί να καλυφθούν (…) . Μείωση τρομακτική για τις δραματικές ελλείψεις, την παράλυση που μπορεί να προκαλέσει στις δημόσιες υπηρεσίες και στον κρατικό μηχανισμό, κυρίως νοσοκομεία και υπηρεσίες κοινωνικές“.

Στην πραγματικότητα τα νέα μέτρα συνιστούν προσπάθεια μείωσης του κράτους με την εφαρμογή των παλαιών πελατειακών κριτηρίων. Η προφανής λύση για τον εξορθολογισμό  της διοίκησης θα ήταν να γίνει εξ αρχής καταγραφή των πραγματικών αναγκών της. Στη συνέχεια να αναμορφωθούν οι οργανωτικές δομές, ώστε να υπηρετούν πράγματι τις ανάγκες αυτές και μόνο τότε,  μετά από αξιολόγηση που θα είναι τίμια και ουσιαστική, να κατανεμηθούν οι υπάλληλοι στις θέσεις στις οποίες θα είναι χρήσιμοι, ανάλογα με τα προσόντα τους.

Τα μνημόνια επιβάλουν τα ακριβώς αντίθετα: οριζόντιες περικοπές σε όλες τις υπηρεσίες του δημόσιου τομέα, ανεξαρτήτως εάν αυτές παρουσιάζουν λειτουργικά και οργανικά κενά ή πλεονάζον προσωπικό. Η δε εφαρμογή των περικοπών αυτών υπακούει στην παλιά λογική του παλαιοκομματισμού. Το νέο ρουσφέτι είναι η μη απόλυση ή η μη ένταξη στην εφεδρεία.

Ο πάλαι ποτέ δικομματισμός (δυστυχώς διευρυμένος σήμερα με την ΔΗΜΑΡ) μοιάζει με τους βασιλιάδες της Γαλλίας μετά την παλινόρθωση: παρά την γαλλική επανάσταση, «τίποτα δεν έμαθαν, τίποτα δεν ξέχασαν».

Τις ίδιες πολιτικές πατρωνείας θυμούνται και εφαρμόζουν και σήμερα τα κόμματα του παλαιοκομματισμού, χωρίς τίποτα να έχουν διδαχθεί από την λαίλαπα των μνημονίων. Δεν έχουν μέλλον και η ιστορία δεν θα είναι επιεικής μαζί τους.

από την «Εφημερίδα Εποχή» μέσω «ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ»