Ο υπαρκτός παραλογισμός

του Γιάννη Κιμπουρόπουλου

Στην πραγματικότητα, η κυβέρνηση Σαμαρά - Βενιζέλου, όπως και η κυβέρνηση Μέρκελ, η κυβέρνηση Κοέλιο και όλες οι κυβερνήσεις της Ε.Ε., έχει έναν μόνο σύμμαχο: την «κοινή λογική». Αυτή η παράλογη επινόηση οδηγεί τους απλούς ανθρώπους και τις κοινωνίες στο σύνολό τους να αποδεχθούν ως μόνη λύση τις πολιτικές που υφίστανται ως υποζύγια και οι οποίες απλώς διαιωνίζουν τα αδιέξοδα της κρίσης. Και φυσικά ρίχνουν κυβερνήσεις.

Σχεδόν τέσσερα χρόνια διαχείρισης της κρίσης στην Ε.Ε. βάσει αυτής της «κοινής λογικής» ....
έχουν δημιουργήσει μια τρύπα στο νερό. Ακόμη χειρότερα: μια τρύπα που μπορεί να καταπιεί όλο τον κόσμο. Η «κοινή λογική» επιβάλλει να αποδεχθεί καρτερικά η κυβέρνηση κάθε νέα απαίτηση της τρόικας για πρόσθετη λιτότητα και πρόσθετους φόρους, παρ’ ότι είναι βέβαιο ότι κι αυτά θα έχουν την παταγώδη αποτυχία των προηγούμενων. Η «κοινή λογική» επιβάλλει να αποδεχθεί η κοινωνία τον τυφλοσούρτη των μνημονίων που απαξιώνει συστηματικά κάθε παραγωγικό πόρο, πρωτίστως τους ανθρώπινους. Κι επειδή στον πυρήνα αυτής της «κοινής λογικής» δεν υπάρχει ούτε ένα στέρεο επιχείρημα, θεμέλιό της γίνεται μια απουσία: δεν υπάρχει εναλλακτική λύση, λένε.

Ας υποθέσουμε ότι αυτό ισχύει. Δεν ισχύει, αλλά ας το υποθέσουμε. Ας υποθέσουμε πως, όσο και ζοφερή κι αν είναι η λύση της «κοινής λογικής», είναι μια κάποια λύση. Αλλά είναι;

Ας ξεκινήσουμε από τον μικρόκοσμο μιας επιχείρησης που, βοηθούντος του μνημονίου, λέει στους υπαλλήλους της: για να επιβιώσουμε πρέπει να αποδεχθείτε περικοπές αμοιβών και προσωπικού. Έτσι θα μειωθεί το κόστος και θα αντιμετωπίσουμε πιο ανταγωνιστικά τις συνθήκες ύφεσης στην αγορά. Δεν περνάει από τον νου του επιχειρηματία ότι ήδη, μ’ αυτή την «ανταγωνιστική μείωση κόστους», προσθέτει ένα απειροελάχιστο ποσοστό ύφεσης στην αγορά. Κι αν του περνάει, υποθέτει ότι ο ίδιος είναι ταχύτερος και ευφυέστερος από τους ανταγωνιστές του. Αλλά, επειδή την ίδια ακριβώς «ανταγωνιστική ευφυΐα» επιδεικνύουν χιλιάδες επιχειρήσεις στον ίδιο κλάδο, όλοι μαζί δημιουργούν ένα θηριώδες ποσοστό ύφεσης. Κάθε περικοπή κόστους που αντανακλάται στη ζήτηση τους επιστρέφει σαν μπούμεραγκ, με τη μορφή του διαρκώς μειούμενου τζίρου τους. Πολύ περισσότερο που το ίδιο πράγμα κάνουν σχεδόν ομοιόμορφα όλες οι επιχειρήσεις, σε όλους τους κλάδους.

Η «κοινή λογική» κολυμπά ήδη στα βαθιά νερά του παραλογισμού, αλλά η κατάσταση επιβαρύνεται όσο βγαίνουμε από τον πρώτο ομόκεντρο κύκλο προς τους αμέσως επόμενους. Αυτό που κάνει η μεμονωμένη επιχείρηση και η μικροοικονομία στο σύνολό της, μεγεθύνεται στο επίπεδο της μακροοικονομίας και της πολιτικής. Αν στη μικροοικονομία αυτό είναι απλώς λάθος, στη μακροοικονομία γίνεται έγκλημα. Η τρόικα και η κυβέρνηση -έτσι διακηρύσσουν, τουλάχιστον- θέλουν να δημιουργήσουν πλεονάσματα ρίχνοντας όλα τα λεφτά στα ελλείμματα. Να αυξήσουν το παραγόμενο προϊόν συρρικνώνοντας τα εισοδήματα, τις πηγές χρηματοδότησής του. Εν ολίγοις, να αυξήσουν την προσφορά συνθλίβοντας τη ζήτηση. Αυτό απλά δεν γίνεται. Δεν υπάρχει. Όσο κι αν αυξηθούν η ταχύτητα και ο ζήλος των Δαναΐδων, ο «τετρημένος πίθος» δεν πρόκειται να γεμίσει ποτέ, όσο η τρόικα σε κάθε επίσκεψή της αυξάνει τις οπές του.

Στον αμέσως επόμενο ομόκεντρο κύκλο, αναδυόμαστε στη μακροοικονομία της Ευρώπης. Η «κοινή λογική» επιβάλλει εδώ να μη διαταραχθεί επ’ ουδενί η τιμωρητική δημοσιονομική ορθοδοξία της γερμανικής ελίτ, για να μην ερεθιστεί το θηρίο και τα κάνει όλα λαμπόγιαλα. Η ίδια «κοινή λογική», που έχει οδηγήσει στη θλιβερή ομοφωνία αποφάσεων μεταξύ του τιμωρούμενου Νότου και του τιμωρού Βορρά, έχει καθηλώσει σε ύφεση το σύνολο των οικονομιών της Ε.Ε. Η υπόρρητη ελπίδα αυτής της «κοινής λογικής» -που, εκτός από «κοινή», είναι και κυνική- είναι ότι, εφόσον οι ατμομηχανές της Γιουρολάνδης παράγουν πλεονάσματα, τι σημασία έχει αν τα παρελκόμενα του Νότου περάσουν μερικά ακόμη χρόνια κολλημένα στα ελλείμματα; Αρκεί το ισοζύγιο να είναι θετικό. Εδώ η «κοινή λογική» βουτάει ακόμη βαθύτερα στα νερά του παραλογισμού: μέχρι πότε τα πλεονάσματα του Βορρά θα διατηρούνται ανέπαφα, αν ο Νότος αδυνατεί να τα τροφοδοτήσει με την όλο και ισχνότερη κατανάλωσή του;

Κι όταν περάσουμε στον άλλο, τον μεγάλο ομόκεντρο κύκλο, και ανέβουμε στο επίπεδο της πλανητικής γεωοικονομίας, η «κοινή λογική» διαλύεται στους ωκεανούς του παραλογισμού. Οι Αμερικανοί δυσφορούν με την ευρωπαϊκή εμμονή στη λιτότητα, που τους κόβει εξαγωγές και εμπορικά πλεονάσματα. Και ετοιμάζονται να εκδικηθούν την ξεροκέφαλη Γηραιά Ήπειρο διακόπτοντας τη νομισματική πλημμυρίδα, που βουλώνει με χρήμα τις τρύπες στις τράπεζες και στις επιχειρήσεις. Αλλά, μαζί με την Ευρώπη, εκδικούνται και τους εαυτούς τους. Μια ασφυξία στην Ευρώπη θα σημάνει διαιώνιση της ύφεσης και θα πλήξει και τη δική τους ισχνή ανάκαμψη. Και το ίδιο συμβαίνει με τους Ιάπωνες, τους Ρώσους, τους Κινέζους κι όσους σχεδιάζουν να τιμωρήσουν με νομισματικούς ή εμπορικούς πολέμους την Ευρώπη, που έχει γίνει το βαρίδι του καπιταλιστικού σύμπαντος. Η τιμωρία της από τους εταίρους ανταγωνιστές της, αργά ή γρήγορα, θα επιστρέψει στην πόρτα τους.

Επί της ουσίας, η «κοινή λογική» του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού είναι η επιτομή του παραλογισμού. Ο υπαρκτός καπιταλισμός είναι ένας υπαρκτός παραλογισμός. Πάνω από 200 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο είναι άνεργοι. Σχεδόν οι μισοί είναι νέοι. Αυτό είναι το αποτέλεσμα εκατομμυρίων επιλογών «κοινής λογικής», αυτού του δυνάστη της ανθρώπινης βούλησης. Σχεδόν 50 τρισεκατομμύρια δολάρια συσσωρευμένου πλούτου βρίσκονται εν υπνώσει, σε χαρτοφυλάκια πολυπλόκαμων χρηματοπιστωτικών οργανισμών. Αν το 1/5 απ’ αυτά κινητοποιούνταν, 200 εκατομμύρια άνθρωποι θα έβρισκαν μια δουλειά. Και, δουλεύοντας, θα πρόσθεταν τουλάχιστον 2 ποσοστιαίες μονάδες στην παγκόσμια ανάπτυξη. Διαθέτουμε τους πόρους και την τεχνολογία για να εξαλείψουμε την ανεργία, να εξαφανίσουμε την πείνα, τη φτώχεια και τις επιδημίες, την ενεργειακή ανασφάλεια, να εξασφαλίσουμε μόρφωση και κατάρτιση σε όλους τους νέους του πλανήτη. Μπορούμε ήδη να οργανώσουμε τον αποικισμό της Σελήνης ή να κατασκευάσουμε νανορομπότ που θα «επισκευάζουν» την πιο μικροσκοπική πτυχή του ανθρώπινου σώματος. Κι όμως, η «κοινή λογική» έχει αναγάγει σε ύψιστη «μεταρρύθμιση» την απόλυση 4.000 δημοσίων υπαλλήλων, την απελευθέρωση των απολύσεων και τελικά σε μονόδρομο παραγωγικής ανάταξης την καταστροφή παραγωγικού δυναμικού. Πόσο σχιζοφρενής, ημίτρελος ή βλαξ πρέπει να είναι κανείς για να μην καταλαβαίνει ότι το πρώτο βήμα προς την «εναλλακτική λύση» είναι να έρθει σε ρήξη με τον παραλογισμό της «κοινής λογικής»;

 ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

ΑΔΕΛΦΟΣ ΤΑΡΑΜΠΑΣ: Είσαστε φιλάνθρωπος, κύριε Τριπ. Σας  νιώθω. Αλλά, αν σας δίναμε να φάτε από φιλανθρωπία και οίκτο, θα ήταν σαν να σας ταπεινώναμε. Πρέπει να το κάνουμε γιατί το αξίζετε. (Στον Μπρεστόλ.)  Από πού θα ξεκινούσε η καλοσύνη που επικαλεστήκατε πριν από λίγο, τι θα ’χε σαν κίνητρο; Πιστεύετε πως είμαστε καλοί; Πως είμαστε δίκαιοι, άδικοι; Πιστεύετε στην καλοσύνη, δικαιοσύνη, αδικία; (Στους δυο.) Θα πρέπει να κρυώνετε, εκτεθειμένοι όπως είσαστε στα ρεύματα απ’ όλες τις πάντες. Συγχωρέστε μας γι’ αυτό, η σούπα θα σας ζεστάνει. Τι προτιμάτε, πρώτα τη σούπα ή πρώτα την ελευθερία σας; Αν διαλέξετε το δεύτερο, θα είσαστε πολύ εξαντλημένοι, δεν θα έχετε δυνάμεις να φτάσετε ούτε μέχρι την άκρη της πεδιάδας, ούτε μέχρι τους πρόποδες των βουνών. Ύστερα, πώς θα ανεβείτε, πώς θα περάσετε τα σύνορα που βρίσκονται στις κορφές τους; Λοιπόν, νομίζω πως είναι καλύτερα πρώτα τη σούπα και ύστερα να σας ανοίξουμε τις πόρτες. (Στον Τριπ.) Την αξίζετε τη σούπα σας, κύριε Τριπ;

ΤΡΙΠ: Δεν ξέρω. Ξέρω πως πεινάω.

Ευγένιου Ιονέσκο, «Η πείνα και η δίψα»

από τον «Επενδυτή»