Η απέραντη δυσοσμία των ιδιωτικών Ελληνικών Πετρελαίων

του Λεωνίδα Βατικιώτη

Περίοπτη είναι η θέση που κατέχουν τα Ελληνικά Πετρέλαια στο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων με την πώλησή τους να τοποθετείται χρονικά στο δεύτερο τρίμηνο του 2013, τόσο από το Τρίτο Μνημόνιο που ψηφίσθηκε το Νοέμβριο του 2012, όσο και από την έκθεση του ΔΝΤ για την Ελλάδα που δόθηκε στη δημοσιότητα στις 18 Ιανουαρίου. (Είναι η έκθεση που απειλούσε την ηγεσία του ταμείου ξεπουλήματος δημόσιας περιουσίας, το ΤΑΙΠΕΔ, πως αν δεν επιταχύνει τους ρυθμούς των ιδιωτικοποιήσεων τότε θα τους απολύσει και στη θέση τους θα διορίσει τεχνοκράτες από το εξωτερικό. Δικούς τους ανθρώπους δηλαδή, για σίγουρες δουλειές… ) Η ολοσχερής πώληση των ΕΛΠΕ στον ιδιωτικό τομέα, θα αποτελέσει από πολλές πλευρές σοβαρό πλήγμα στο δημόσιο συμφέρον. Ενώ, από την μέχρι σήμερα λειτουργία τους έχει αποδειχθεί περίτρανα ότι η μετοχοποίησή τους και η συμμετοχή ιδιώτη κι εν προκειμένω του ομίλου Λάτση στο μετοχικό τους κεφάλαιο κανένα όφελος δεν προκάλεσε ούτε στα ΕΛΠΕ ούτε στο δημόσιο συμφέρον εν γένει.

Ο λόγος που προκρίνεται η ιδιωτικοποίηση των ΕΛΠΕ φαίνεται αν ρίξουμε μια ματιά στη λίστα με τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις της Ελλάδας, όπου στην πρώτη γραμμή για το 2010 φιγουράρουν....
τα ΕΛΠΕ. (Η σοβαρότητα του νεοφιλελεύθερου επιχειρήματος για την «αποτυχία του κράτους να ασκήσει τα καθήκοντα επιχειρηματία» φαίνεται επίσης αν δούμε ότι όχι μόνο την πρώτη αλλά και την δεύτερη και την τρίτη θέση στη σειρά κατάταξης τις κατέχουν δημόσιες κι όχι ιδιωτικές επιχειρήσεις και συγκεκριμένα η ΔΕΗ κι ο ΟΠΑΠ…). Τα ΕΛΠΕ κατέχουν μια αξιοζήλευτη θέση στο πρόγραμμα ξεπουλήματος της δημόσιας περιουσίας εξ αιτίας των κερδών τους που ανήλθαν σε 248 εκ. ευρώ το 2010, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 13% σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο, ενώ το 2011 όταν ο κύκλος εργασιών ακολούθησε ελεύθερη πτώση λόγω της ύφεσης, μειώθηκαν σε 157 εκ. ευρώ. Παρότι οι πωλήσεις του πετρελαίου αναμένεται να μειωθούν κι άλλο – και κατ’ επέκταση τα κέρδη της εταιρείας – το ασυνήθιστα υψηλό με βάση διεθνείς συγκρίσεις μερίδιο που κατέχει το αργό πετρέλαιο στην τελική κατανάλωση αγοράς ενέργειας στην Ελλάδα (67% το 2007 με τον ηλεκτρισμό να ακολουθεί με 22%, τις ανανεώσιμες πηγές με 6% και στη συνέχεια φυσικό αέριο και στερεά καύσιμα με 3% και 2% αντίστοιχα) εγγυάται πως τα ΕΛΠΕ αποτελούν μια πολύ κερδοφόρα επενδυτική επιλογή.

Η έκτακτη γενική συνέλευση που είχε οριστεί για τις 29 Ιανουαρίου, με βασικό θέμα την τροποποίηση του καταστατικού της εταιρείας κι ειδικότερα την κατάργηση της υποχρέωσης για ελάχιστη συμμετοχή του δημοσίου, ανοίγει το δρόμο για την πώληση του 35,48% των μετοχών που κατέχει το δημόσιο στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας (κι οι οποίες έχουν περάσει στο ΤΑΙΠΕΔ μαζί με τις μετοχές των περισσότερων πάλαι ποτέ δημόσιων εταιρειών, κατ’ απαίτηση της Τρόικας, ώστε να διευκολυνθεί η ιδιωτικοποίησή τους). Το μεγαλύτερο μερίδιο, της τάξης του 42%, ανήκει στην Πανγιουροπίαν του ομίλου Λάτση και το υπόλοιπο 23% ανήκει σε θεσμικούς και μικρομετόχους.

Το πολυσυζητημένο δημοσίευμα του γερμανικού περιοδικού Στερν με τίτλο «Την Ελλάδα την διοικεί ένα μονοπώλιο εκατομμυριούχων» το οποίο μπορεί να έβγαζε πολλά άπλυτα στη φόρα της ελληνικής οικονομικής ελίτ πάνω απ’ όλα όμως εξυπηρετούσε την επιχείρηση διασυρμού και υποτίμησης της Ελλάδας, αφιέρωνε αρκετή έκταση στον Λάτση, τον οποίο τον παρουσίαζε κι ως τον βασικότερο διεκδικητή των ΕΛΠΕ. Κάτι που φυσικά μένει να αποδειχθεί. Το ίδιο δημοσίευμα ανέφερε ότι το ΤΑΙΠΕΔ, έχει στελεχωθεί με τόσο αξιοκρατικό τρόπο ώστε τα περισσότερα από τα στελέχη του προέρχονται από την τράπεζα Γιούρομπανκ που ανήκε στον όμιλο Λάτση και είναι σε διαδικασία συγχώνευσης με την Εθνική Τράπεζα. Με μια σχέση ανταλλαγής μάλιστα που δεν κρίθηκε και τόσο επωφελής για την Εθνική Τράπεζα. Σε αυτό το πλαίσιο, το ΤΑΙΠΕΔ έχει από τώρα ασυνήθιστα πολλά κοινά χαρακτηριστικά με την γερμανική Τρόιχαντ που ανέλαβε την ιδιωτικοποίηση των ανατολικογερμανικών επιχειρήσεων για να μείνει στην ιστορία ως σύμβολο διαφθοράς…

Ο όμιλος Λάτση πανταχού παρών

Για όσους ξέρουν πρόσωπα και πράγματα από το εσωτερικό των ΕΛΠΕ, ο όμιλος Λάτση ήταν το μεγάλο αφεντικό της εταιρείας τουλάχιστον από το 2003. Κι αυτό κατά παράβαση προφανώς των όσων έπρεπε να ισχύουν με βάση το καταστατικό της εταιρείας. Για παράδειγμα μέχρι πρόσφατα από τα 13 μέλη του ΔΣ, το ελληνικό δημόσιο που έχει και το μάνατζμεντ όριζε τα 7, κι από 2 όριζαν ο όμιλος Λάτση, οι μικρομέτοχοι και το συμβούλιο εργαζομένων. Παρότι όμως αυτός ο όρος τηρούταν με σχολαστικότητα τα πρόσωπα που ορίζονταν κάθε φορά από το ελληνικό δημόσιο τύχαινε να μην είναι …πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης από το ελληνικό δημόσιο. Έτσι για παράδειγμα διορισμένος από το ελληνικό δημόσιο πρόεδρος της εταιρείας στη συνέχεια απασχολήθηκε ως διοικητής της Γιούρομπανκ, ενώ συνέβη το ίδιο πρόσωπο την μια φορά να διορίζεται στο ΔΣ εκ μέρους του ελληνικού δημοσίου και την άλλη ως εκπρόσωπος του ομίλου Λάτση. Η τακτική αυτή μάλιστα υιοθετήθηκε με θρησκευτική ευλάβεια τόσο από την κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου όσο κι απ’ αυτή του Κ. Καραμανλή.

Ωστόσο αμφιλεγόμενες επιχειρηματικές συνεργασίες με τον όμιλο Λάτση ξεκίνησαν επί κυβέρνησης Κ. Σημίτη και με αρμόδιους υπουργούς τον Ά. Τσοχατζόπουλο στο Βιομηχανίας και Ενέργειας και τον Ν. Χριστοδουλάκη στο Οικονομίας, όταν την τελευταία μέρα του Μαΐου του 2003, ημέρα Παρασκευή μάλιστα, ανακοίνωσαν σε κοινή συνέντευξή Τύπου οι δύο υπουργοί μια συμφωνία επιχειρηματικής συνεργασίας μεταξύ των δύο ομίλων που χαρακτηρίστηκε πως ήταν προς όφελος του Λάτση. Με βάση τους όρους πώλησης ο όμιλος Λάτση που παραχωρούσε την Πετρόλα στη νέα, υπό ίδρυση εταιρεία Ελληνικά Πετρέλαια Όμιλος Εταιρειών θα αποκτούσε το 16,5% των μετοχών στην τιμή των 7,5 ευρώ ανά μετοχή, καταβάλλοντας 326 εκ. ευρώ. Ο όμιλος Λάτση επίσης αποκτούσε το δικαίωμα να πάρει υπό τον έλεγχό του ένα ακόμη ποσοστό της τάξης του 8,75%, φθάνοντας το 25,35%.

Η συγκεκριμένη συμφωνία επανήλθε πρόσφατα, τον Οκτώβριο του 2012, στην δημοσιότητα με αφορμή την αποκάλυψη ιδιόχειρου σημειώματος του Άκη Τσοχατζόπουλου, βάσει του οποίου ο Ευάγγελος Χρόνης, γενικός διευθυντής του Ομίλου Λάτση, φερόταν να έχει δώσει στον Γιάννη Σμπώκο συνεργάτη του Άκη Τσοχατζόπουλου τον Φεβρουάριο του 2003 το ποσό των 10 εκ. ευρώ.

Η λειτουργία των ΕΛΠΕ όλα αυτά τα χρόνια με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια οδήγησε σε μια σειρά αποφάσεων που κρίθηκαν επιβλαβείς για την επιχείρηση, όπως για παράδειγμα η εξαγορά των πρατηρίων της ΒΡ έναντι 500 εκ. ευρώ. Στον αντίποδα αυτής της επιχειρηματικής απόφασης γνώστες της αγοράς υποδεικνύουν την εξαγορά από την Μότορ – Όιλ των πρατηρίων της Σελ που έγινε υπό πολύ πιο συμφέροντες όρους, ενισχύοντας και την θέση της στην αγορά και την οικονομική της ευρωστία.

Επανακρατικοποίηση του τομέα ενέργειας

Για τους εργαζόμενους στα ΕΛΠΕ η περαιτέρω, πλήρης ιδιωτικοποίηση πρέπει να αποτραπεί πάση θυσία. «Κρατήστε πως τα ΕΛΠΕ είναι αν όχι η μοναδική μια από τις ελάχιστες εταιρείες που στο μέσο της χειρότερης κρίσης που έχει αντιμετωπίσει η ελληνική οικονομία κάνει επενδύσεις και προσλήψεις», μας δήλωσε ο Παναγιώτης Οφθαλμίδης πρόεδρος στο Πανελλήνιο Σωματείο Εργαζομένων στα Ελληνικά Πετρέλαια, ο οποίος υπογραμμίζει το τεράστιο κόστος που καταβάλουν οι εργαζόμενοι στα ΕΛΠΕ λόγω των συνθηκών και του επιβαρυμένου περιβάλλοντος εργασίας. Κάτι που γίνεται εύκολα αντιληπτό ακόμη κι απ’ όποιον περνάει έξω από τις εγκαταστάσεις τους στον Ασπρόπυργο. Διασχίζοντας όμως την πύλη του διυλιστηρίου δεν χρειάζονται παρά λίγα λεπτά για να μετατραπεί η ενόχληση σε πονοκέφαλο… «Επτά χρόνια είναι το προσδόκιμο ζωής για τους εργαζόμενους στα ΕΛΠΕ μετά την συνταξιοδότηση όταν για την υπόλοιπη εργατική τάξη είναι περίπου διπλάσιο. Καρκίνοι στον πνεύμονα και το κεφάλι, καρδιές και εγκεφαλικά θερίζουν», είναι τα λόγια του που εστιάζουν σε μια πλευρά με την οποία σχεδόν ποτέ τα Μέσα Ενημέρωσης δεν καταδέχονται να ασχοληθούν…

Ούτε φυσικά και με την άλλη δυσοσμία, που εκπέμπουν τα ΕΛΠΕ καταδέχονται να ασχοληθούν: Αυτή που προέρχεται από την δεκαετή πλέον επίσημη ώσμωση τους με τον ιδιωτικό τομέα, η οποία κατήργησε σύμφωνα με ανθρώπους της αγοράς ένα πλεονέκτημα που υπήρχε ως τότε λειτουργώντας προς όφελος των καταναλωτών: τον ανταγωνισμό μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. Έκτοτε το πέρασμα των ΕΛΠΕ στον ιδιωτικό τομέα, έστω με συγκαλυμμένη μορφή, δημιούργησε συνθήκες ενός ιδιόμορφου, ιδιωτικού μονοπωλίου, που μετέτρεπε το δημόσιο σε παθητικό δέκτη ή υπηρέτη του ιδιωτικού τομέα. Το ολοσχερές πέρασμα των ΕΛΠΕ στον ιδιωτικό τομέα, θα επιτείνει αυτές τις μονοπωλιακές συνθήκες, στερώντας από το δημόσιο την δυνατότητα παρέμβασης σε ένα τομέα που δεν είναι μόνο στρατηγικής σημασίας αλλά επηρεάζει σημαντικά και το καθημερινό εισόδημα εκατομμυρίων πολιτών, μέσω της διαμόρφωσης των τιμών.

Για την ανάγκη αποτροπής της ιδιωτικοποίησης συμφωνεί και ο Νίκος Ορφανός, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εργαζομένων στα Πετρελαιοειδή Διυλιστήρια και Χημική Βιομηχανία. «Σήμερα το κράτος εξακολουθεί να ελέγχει το 35% των ΕΛΠΕ, το 51% της ΔΕΗ και το 100% τη ΔΕΠΑ. Το δημόσιο ακόμη και τώρα μπορεί ακολουθώντας μια ριζικά διαφορετική πολιτική να ακυρώσει κάθε σχέδιο ιδιωτικοποίησης και να προχωρήσει σε αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου με στόχο να επανακτήσει τον έλεγχο αυτών των επιχειρήσεων». Για το Νίκο Ορφανό το διακύβευμα είναι η εξυπηρέτηση των λαϊκών συμφερόντων. «Το μεγάλο ζητούμενο είναι η παροχή φθηνής ενέργειας. Ιδιωτικοοικονομική λειτουργία και φθηνή ενέργεια δεν συμβαδίζουν. Θυμηθείτε ότι μέχρι να ξεκινήσουν οι εξαγορές κι οι μετοχοποιήσεις τα πρατήρια της ΕΚΟ ήταν τα πιο φθηνά στην αγορά. Σήμερα είναι από τα ακριβότερα, σε βάρος του καταναλωτή. Πόσο ωφελήθηκε λοιπόν ο εργαζόμενος από την ιδιωτικοποίηση; Συμπεράσματα επίσης για την ιδιωτικοποίηση πρέπει να βγουν κι από τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Το χάος που έχει δημιουργηθεί στην αγορά οφείλεται στο γεγονός ότι αποκλείστηκε εξ αρχής η ΔΕΗ που θα μπορούσε με κεντρικό τρόπο να επιβάλει μια ορθολογική λειτουργία. Ως αποτέλεσμα, στη συμφωνία του πρώην υπουργού Οικονομικών, Γιώργου Παπακωνσταντίνου με τους Γερμανούς δεν είχε εξασφαλιστεί καν πως τα φωτοβολταϊκά πάνελ θα είναι τελευταίας γενιάς κι έχει πήξει η Ελλάδα σε απαρχαιωμένα πάνελ, πρώτης γενιάς, τα οποία ξεφορτώθηκαν στην χώρα μας οι εταιρείες παραγωγής που δεν είχαν αλλού να τα διαθέσουν».

Αποθέματα στον …πάτο, ενεργειακή ασφάλεια στο μηδέν

Η λειτουργία των πετρελαϊκών εταιρειών με βάση ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια (κι όχι με κριτήριο την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών) οδήγησε στη συστηματική παραβίαση των όσων προβλέπει ο νόμος για τα αποθέματα ασφαλείας. Συγκεκριμένα με βάση το άρθρο 12 του νόμου 3054/2002 που ίσχυε μέχρι πρόσφατα επιβαλλόταν σε οποιαδήποτε εταιρεία εισάγει αργό και καύσιμα – κι όχι μόνο τα ΕΛΠΕ που διατηρούν τρία διυλιστήρια (στον Ασπρόπυργο, την Ελευσίνα και τα Διαβατά) και την Μότορ Όιλ που διαθέτει ένα στους Άγιους Θεοδώρους – να διατηρεί ένα λόγο 90/365 επί των συνολικών εισαγωγών του προηγούμενου έτους. Ο κανόνας αυτός ποτέ δεν ίσχυσε σε βάρος τόσο της ενεργειακής ασφάλειας της χώρας όσο και της τσέπης των καταναλωτών, καθώς στην τελική τιμή των καυσίμων περιλαμβανόταν κι ένα μέρος για το κόστος συντήρησης των αποθεμάτων. Οι καταναλωτές πλήρωναν αλλά οι εταιρείες ουδέποτε έπραξαν το καθήκον τους.

Ορισμένες πρόσφατες εξελίξεις ωστόσο (και με ευθύνη της Τρόικας μάλιστα) έχουν οξύνει το πρόβλημα της ενεργειακής ασφάλειας που αντιμετώπιζε η Ελλάδα λόγω της μη τήρησης αποθεμάτων. Κατ’ αρχάς στην γνωστή έκθεση του ΔΝΤ για την αγορά καυσίμων στην Ελλάδα που κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβρη κι επιχειρούσε να «κοντύνει» ΕΛΠΕ και Μότορ Όιλ γινόταν κατ’ εντελώς ανεξήγητο τρόπο λόγος για υποχρέωση τήρησης αποθεμάτων 60 κι όχι 90 ημερών, όπως έγραφε ο νόμος. Το δημοσίευμα του Στερν επίσης για τους εκατομμυριούχους της Ελλάδας – η οποία ως γνωστό είναι η μόνη χώρα στην υφήλιο που δεν έχει περάσει ακόμη υπό τον έλεγχο των επαναστατικών δυνάμεων συγκεντρώνοντας δικαιολογημένα την μήνιν των γερμανών συντρόφων δημοσιογράφων – ανέφερε ως μια από τις αιτίες για την αποχώρηση της Σελ από την ελληνική αγορά, την υποχρέωση να τηρεί εθνικά αποθέματα ασφαλείας. Τόσος ωμός κρατικός παρεμβατισμός…  Στο ενδιάμεσο όμως κάτι άλλαξε: Με την επίκληση της εναρμόνισης με την κοινοτική οδηγία 2009/119/ΕΚ η νομοθεσία για την τήρηση αποθεμάτων ασφαλείας καυσίμων έγινε πιο ελαστική, δίνοντας στους υπόχρεους την δυνατότητα να τηρούν αποθέματα ασφαλείας κι εκτός Ελλάδας!!!

Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς ότι πρόκειται περί γελοιότητας που ευνοεί ευθέως τους ανταγωνιστές των τεσσάρων ελληνικών διυλιστηρίων που θα μπορούν να δηλώνουν ότι διατηρούν όχι 60 ή 90 αλλά εκατοντάδων ημερών αποθέματα στην …Αλάσκα και την …Κασπία. Τι νόημα όμως έχει η τήρηση αποθεμάτων εκτός Ελλάδας από τη στιγμή που σε περίπτωση ανάγκης (από φυσική καταστροφή μέχρι περίπτωση πολεμικού επεισοδίου ή σύγκρουσης με άλλα κράτη για οικονομικούς λόγους) δεν θα είναι δυνατό να τα χρησιμοποιήσει έγκαιρα ή η χρήση τους θα επαφίεται στην καλή θέληση άλλων κρατών… Η συγκεκριμένη παρέμβαση της ΕΕ επομένως αυξάνει την ενεργειακή εξάρτηση της Ελλάδας, ευνοεί αεριτζήδες εισαγωγείς και είναι σε βάρος των συμφερόντων της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας.

(Unfollow, Φεβρουάριος 2013)