Το λάθος των 25 δισ. ευρώ

του Γιάννη Κιμπουρόπουλου

Στον Ταλλεϋράνδο, τον Γάλλο διπλωμάτη που υπηρέτησε που επιδεξιότητα και τυχοδιωκτισμό τόσο τους λαομίσητους Γάλλους βασιλείς, όσο και την Επανάσταση, τον Βοναπάρτη και την Παλινόρθωση, αποδίδεται το περίφημο απόφθεγμα: «Ήταν χειρότερο από έγκλημα. Ήταν λάθος!». Αυτό ήταν το απαθές σχόλιό του στην είδηση της εκτέλεσης ενός δούκα, τον οποίο ο Ναπολέων θεώρησε ύποπτο συνωμοσίας για την παλινόρθωση των Βουρβόνων. Η εξέλιξη της ιστορίας δικαίωσε τον Ταλλεϋράνδο. Ο Βοναπάρτης έσπευσε να αυτοανακηρυχθεί αυτοκράτορας, επιταχύνοντας έτσι τον συνασπισμό των εστεμμένων της Ευρώπης εναντίον του, ο οποίος και τον συνέτριψε.

Η «ατάκα» του Ταλλεϋράνδου στοιχειώνει παράδοξα τη μνημονιακή μας πραγματικότητα. Νιώθει κανείς αμηχανία ακόμη και στη διαχείριση του θυμού του για όσα συμβαίνουν. Ποια είναι χειρότερα; Τα εξακριβωμένα εγκλήματα εις βάρος της κοινωνίας ή τα λάθη των μετασχηματιστών και των μαθητευόμενων μάγων της;

Πριν από περίπου έναν χρόνο, η Βουλή βρέθηκε ενώπιον ενός ανάλογου διλήμματος. Η...
διόγκωση του ελλείμματος του 2009 σταδιακά από το 6% στο 15,8% ήταν έγκλημα ή λάθος; Το δίλημμα δεν σχετίζεται τόσο με τις θεωρίες συνωμοσίας για τη διαδρομή μέσω της οποίας η Ελλάδα οδηγήθηκε στα μνημόνια. Ας υποθέσουμε ότι από τη στιγμή που οι αγορές ανακάλυψαν το σαθρό ελληνικό οικοδόμημα δεν χρειάζονταν κάποιο ιδιαίτερο  σχέδιο για να εκτοπίσουν την Ελλάδα από κάθε πρόσβαση στον δανεισμό. Αλλά, η απάντηση της δικομματικής (ΠΑΣΟΚ, ΛΑΟΣ) εξεταστικής παρωδίας πέρυσι τον Μάρτιο κατέληξε στη διφορούμενη εκδοχή ενός «πολιτικού εγκλήματος» (ως προς τη διετία Καραμανλή που δεν έλαβε έγκαιρα μέτρα) και ενός «διαχειριστικού λάθους» (ως προς τη λογιστική της «διαφάνειας» που επέβαλε η κυβέρνηση Παπανδρέου). Η κυβερνώσα Ν.Δ. καλόν είναι να φρεσκάρει τη μνήμη της για το τι έλεγε και για το «έγκλημα» και για το «λάθος». Διότι βάσει αυτού του «λάθους» πορεύεται μέχρι σήμερα.

Το λάθος κυμαίνεται μεταξύ 13 και 27 δισ. ευρώ, βάσει των καταγγελιών της Ζωής Γεωργαντά, πρώην μέλους της διοίκησης της ΕΛΣΤΑΤ, που αντιμετωπίστηκε περίπου ως «γραφική». Και στη βάση αυτού του λάθους ελήφθησαν μέτρα λιτότητας  5,5 δισ. ευρώ σε πρώτη φάση και 25 δισ. τελικά με τα 2+1 μνημόνια.

Θα αναρωτηθεί κανείς: ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι το έλλειμμα του 2009 σκοπίμως «φουσκώθηκε», ώστε να ωριμάσει πολιτικά η ιδέα ένταξης της χώρας στο πρωτοφανές για την Ε.Ε. καθεστώς επιτροπείας, αυτό δεν αναιρεί το αντίστροφο «ξεφούσκωμα» που είχε επιβάλει το σημιτικό εκσυγχρονιστικό «έπος». Ναι, αλλά η διαφορά ανάμεσα στον διπλασιασμό και τον τριπλασιασμό του ελλείμματος αντιστοιχεί σε τουλάχιστον 5 δισ. ευρώ. Και 5 δισ. ευρώ είναι σχεδόν οι αποκρατικοποιήσεις του 2013, οι συντάξεις του ΙΚΑ μισού χρόνου, τα επιδόματα 100.000 ανέργων για έναν χρόνο ή η «μαγιά» για 100.000 θέσεις εργασίας. Εν ολίγοις, το «λάθος» των 5, 13, ή των 27 δισ. ευρώ το πληρώνουν εκατομμύρια άνθρωποι. Σε χρήμα και σε είδος. Άρα, είναι ένα λάθος που πέραν της περιουσιακής ζημιάς (αστική ευθύνη) έχει προκαλέσει και ανθρωπιστική (ποινική ευθύνη). Είναι ένα λάθος στα όρια του εγκλήματος. Ή ένα εγκληματικό λάθος.

Ενός λάθους μύρια έπονται. Αν το λάθος της στατιστικής απογείωσης του ελλείμματος ήταν το εφαλτήριο μιας κρίσης που (ξανα)έγινε ευρωπαϊκή και παγκόσμια, τι να πει κανείς για το κυνικά ομολογούμενο λάθος του ΔΝΤ, του βασικού τεχνοκρατικού πυλώνα της τρόικας, για την επίδραση των πακέτων λιτότητας στην ελληνική οικονομία; Μέχρι τώρα η επικεφαλής του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ περιοριζόταν στο να αιτιολογεί τις τερατώδεις αποκλίσεις από τις αρχικές εκτιμήσεις του οργανισμού για την ύφεση με την υπερβολική δόση λιτότητας που -και καλά- επέβαλε η γερμανική ηγεσία. Και ο Πόλ Τόμσεν απλώς πέταγε στο τραπέζι μια αναθεωρημένη πρόβλεψη, μαζί με μερικά καρφιά για καθυστερήσεις στην υλοποίηση των «μεταρρυθμίσεων» από την ελληνική κυβέρνηση και για την ανάγκη αλλεπάλληλων «κουρεμάτων» του ελληνικού χρέους. Πίσω από αυτά τα μισόλογα στήθηκε κι ο μύθος περί αβυσσαλέας αντίθεσης μεταξύ ΔΝΤ και γερμανικής ηγεσίας στη συνταγή της ελληνικής προσαρμογής.

Το καινούργιο στοιχείο είναι η ομολογία ότι όλη η «βρομοδουλειά» του ΔΝΤ στην Ελλάδα βασίζεται σε ένα «λάθος». Ο επικεφαλής οικονομολόγος του οργανισμού Ολιβιέ Μπλανσάρ, σ’ ένα τεχνοκρατικό κείμενο, δίνει στεγνά την τρόικα και τους πολλά βαρείς χαρτογιακάδες της, αποκαλύπτοντας εμμέσως πλην σαφώς μια εσκεμμένη υποτίμηση της υφεσιακής επίπτωσης της λιτότητας. Έτσι μπήκε στη ζωή μας ο «πολλαπλασιαστής», όπως τα spreads πριν από τρία χρόνια έγιναν η «καλημέρα» μας. Ο συντελεστής που υπολογίζει τι επίδραση έχει στο ΑΕΠ μιας οικονομίας κάθε πακέτο περικοπών που προωθεί μια κυβέρνηση, πόση ύφεση προκαλεί 1 ευρώ λιτότητας στις δημόσιες δαπάνες, επενδυτικές ή καταναλωτικές. Ή, αντιστρόφως, πόση ανάπτυξη φέρνει 1 ευρώ αύξησης των δαπανών.

Οι αρχιτέκτονες των μνημονίων όρισαν ως πολλαπλασιαστή για το ελληνικό πρόγραμμα λιτότητας το 0,5. Υπολόγισαν, δηλαδή, ότι κάθε ευρώ λιτότητας θα προκαλούσε μόλις 50 λεπτών ύφεση. Ήτοι, τα 5,5 δισ. του πρώτου πακέτου -που έγιναν 14,5 με το δεύτερο πακέτο μέτρων και περίπου 30 δισ. με το τρίτο κύμα μέτρων μέχρι και το 2016-, θα απέδιδαν ύφεση μόλις 15 δισ. μέχρι το 2016. Τόση μετριοπάθεια! Μέχρι στιγμής, κι ενώ έχουν εφαρμοστεί λιγότερα από τα μισά μέτρα λιτότητας, έχουν εξαερωθεί 30 δισ. ευρώ από το ελληνικό ΑΕΠ. Σόρι, ο δημοσιονομικός πολλαπλασιαστής ήταν λάθος, λέει ο Μπλανσάρ, έπρεπε να τον ορίσουμε στο 1, στο 1,5, ίσως και στο 1,7. Άλλωστε τέτοιους πολλαπλασιαστές χρησιμοποίησε το ίδιο το ΔΝΤ στις εντελώς πρόσφατες εκτιμήσεις του (Οκτώβριος) για την παγκόσμια οικονομία. Διπλάσιους ή τριπλάσιους από τον «ελληνικό».

Το «λάθος» μεταφράζεται σε μια ύφεση που στο κλείσιμο της τριετίας του μνημονίου, τον προσεχή Μάιο, μπορεί να προσεγγίζει το 20% και στο τέλος της «θεραπείας» το 2016 να υπερβαίνει το 30%. Περίπου 42 δισ. ΑΕΠ, πραγματικού πλούτου, θα έχουν κάνει φτερά. Αν σ’ αυτά προσθέσει κανείς τους 1,5 εκατ. ανέργους, τα 50 δισ. δημόσιας περιουσίας που θα έχει ιδιωτικοποιηθεί, τα άλλα τόσα ιδιωτικής περιουσίας των υπερχρεωμένων που θα έχει απαλλοτριωθεί, τους αυτόχειρες, τους καταθλιπτικούς, τους νέους μετανάστες, τους νεόπτωχους, τότε το «λάθος» γίνεται ένα κανονικό ανθρωπιστικό έγκλημα. Μια κοινωνική γενοκτονία.

Πώς πληρώνονται τα λάθη; Στη ζωή των κοινών θνητών δεν ισχύει το κλισέ «μετά την απομάκρυνσιν εκ του ταμείου ουδέν λάθος αναγνωρίζεται». Ένας υπάλληλος, ένας πολίτης, έχει αντικειμενική ευθύνη για κάθε λάθος του που προκαλεί περιουσιακή ζημία. Αν, μάλιστα, αποδειχθεί και δόλος ή βαριά αμέλεια, το «λάθος» γίνεται «έγκλημα» και επιφέρει ποινικές συνέπειες. Υπάρχει η κλασική ταινία του Τζαβέλα «Μια ζωή την έχουμε», όπου ο τίμιος ταμίας τραπέζης Κλέων προσπαθεί να ανακαλύψει την πηγή ενός λάθους, ενός πλεονάσματος 1.101.101,10 δραχμών, κι επειδή αδυνατεί να το εξηγήσει αποφασίζει να το καταχραστεί και να ζήσει «ντόλτσε βίτα». Καταλήγει στη φυλακή, αποφυλακίζεται, όμως, μετά πολλών επαίνων, ώστε να καλυφθεί η λαμογιά του διευθυντή της τράπεζας, που αποτελεί και την αιτία του μυστηριώδους πλεονάσματος. Αδέκαρος και προδομένος από το ερωτικό έπαθλο του σύντομου πλουτισμού του, μια επαγγελματία κυνηγό παχυλών πορτοφολιών, μεταναστεύει στην Αμερική.

Στο μεγάλο ταμείο του καπιταλιστικού σύμπαντος δεν υπάρχει μηχανισμός κολασμού και επανορθώσεων. Η ιστορία του ΔΝΤ είναι μια σειρά από «λάθη» και «εγκλήματα» εις βάρος κοινωνιών για τα οποία ουδείς, πολιτικός ή τεχνοκράτης, έχει λογοδοτήσει ποτέ. Η περίφημη τιμωρητική λειτουργία των αγορών είναι μια απάτη. Όπως αποδεικνύει η εξέλιξη της ελληνικής τραγωδίας, οι αγορές επιβραβεύουν την πλήρη εφαρμογή του εγκληματικού λάθους. Τα spreads πέφτουν, ενώ επισωρεύονται ερείπια ύφεσης 20%.

Ο μόνος μηχανισμός απόδοσης δικαιοσύνης είναι αυτός που διαθέτουν οι κοινωνίες. Στην περίπτωση του ΔΝΤ και των εντολοδόχων του, η δικαιοσύνη απονέμεται με την αντιστροφή του ρητού: Το λάθος πληρώνεται μόνο με την απομάκρυνση του Ταμείου. Του Διεθνούς Νομισματικού και όποιου άλλου.

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Κλέων: Ορίστε. Καινούργιο τσιγάρο πεταμένο. Τρεισήμισι δεκάρες.

Μανώλης: Κακομοίρη μου! Σκέπτεσαι τις τρεισήμισι δεκάδες και δεν σκέφτεσαι τις τρεισήμισι χιλιάδες λίρες.

Κλέων: Αχ… Αυτές σκέφτομαι κι έχω ζαλιστεί.

Μανώλης: Αχ… Έπρεπε να ’ταν άλλος στη θέση σου. Άλλος…

Κλέων: Άλλος; Δεν ξέρω αν αυτό λέγεται τιμιότης ή δειλία… Δειλία, ε;

Μανώλης: Δειλία. Τη θεωρία του μανδαρίνου την ξέρεις;

Κλέων: Ποιανού;

Μανώλης: Εάν σου πουν ότι τώρα, εδώ στην Αθήνα, θα πατήσεις ένα κουμπί και την ίδια στιγμή στα βάθη της Κίνας θα πεθάνουν τρεις χιλιάδες μανδαρίνοι, αλλά εσύ θα γίνεις πάμπλουτος, το πατάς το κουμπί;

Κλέων: Τρεις χιλιάδες μανδαρίνοι στα βάθη της Κίνας…

Μανώλης: …Κίτρινοι σαν τις χρυσές τις λίρες

Κλέων: Πες τρεισήμισι. Κάθε μανδαρίνος και λίρα…. Και πάλι θα το σκεφτόμουνα. 

Γιώργου Τζαβέλλα, «Μια ζωή την έχουμε»