Χάσμα εντός ΕΕ, το Ράιχ προελαύνει

του Λεωνίδα Βατικιώτη

Στο Βερολίνο η κατάρτιση των προϋπολογισμών στους αδύναμους της Ευρώπης ο λογαριασμός!

Στην αρχή ήταν οι χώρες που δήλωναν ότι αδυνατούν να αντέξουν τα επιτόκια που επέβαλε η αγορά για την δανειοδότησή τους και προσέφευγαν στον λεγόμενο «Μηχανισμό Στήριξης». Πρακτικά μέχρι σήμερα είναι η Ελλάδα, που άνοιξε τον δρόμο τον Μάιο του 2010 και κι επίσης η Ιρλανδία και η Πορτογαλία. Στη συνέχεια και συγκεκριμένα με την απόφαση της ΕΕ, στη Σύνοδο Κορυφής του Ιουνίου, τα Μνημόνια χαρακτηρίστηκαν υποχρεωτικά και για εκείνες τις χώρες που θα προσέφευγαν στον Μηχανισμό Στήριξης για την χρηματοδότηση των τραπεζών τους. Η επιβολή των Μνημονίων δηλαδή, που πλήττει πρώτα και κύρια το βιοτικό επίπεδο της κοινωνίας, ορίστηκε ως απαραίτητη προϋπόθεση για την διάσωση των τραπεζών. Αυτή η απόφαση αφορούσε, στην πράξη, την Ιταλία και πρωτίστως την Ισπανία, που τον τελευταίο χρόνο τα επιτόκια δανεισμού τους βρίσκονται σχεδόν μόνιμα στην κόψη του ξυραφιού, ανάγοντας σε μια υπόθεση χρόνου την προσφυγή των κυβερνήσεων τους στον Μηχανισμό. Πρόκειται μάλιστα για μια κίνηση που θα είχε ολοκληρωθεί αν ο Μηχανισμός ήταν έτοιμος να υποδεχθεί τα δυσθεώρητα μεγέθη των δύο αυτών...
χωρών, που το δημόσιο χρέος τους (αθροιστικά) προσεγγίζει τα 3 τρισ. ευρώ! Το μήνυμα επομένως ήταν πως «δωρεάν γεύμα» δεν υπάρχει, ασχέτως μάλιστα αν άλλος τρώει (οι τράπεζες) κι άλλος πληρώνει (οι συνταξιούχοι)…

Το συγκεκριμένο σχήμα, παρά τον κραυγαλέα και προκλητικά άδικο χαρακτήρα του, κρίθηκε τόσο επιτυχημένο από τους ιθύνοντες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε αποφασίστηκε να γενικευτεί σε ακόμη περισσότερες χώρες. Έτσι, στη σύνοδο κορυφής της ΕΕ στις 18 και 19 Οκτωβρίου, με βάση προσχέδιο απόφασης που κυκλοφόρησε φέροντας ημερομηνία 8 Οκτωβρίου, θέμα συζήτησης ήταν η ενοποίηση των κρατικών προϋπολογισμών των 17 κρατών μελών της ευρωζώνης. Πρόκειται για μια απόφαση που συνιστά τομή στην εξέλιξη της ευρωζώνης και της ΕΕ για πολλούς λόγους. Κατ’ αρχάς, ξεκινώντας από την ορολογία, και μόνο η αναφορά στη «νέα οικονομική διακυβέρνηση», όπως επαναλαμβάνεται στο προσχέδιο, συνοδεύεται από ένα συγκεκριμένο και βαρύ, αρνητικό πολιτικό φορτίο. Η «διακυβέρνηση», όρος που αναδύθηκε ταυτόχρονα με την εμφάνιση του νεοφιλελευθερισμού την δεκαετία του ’80, υποτίθεται πως σηματοδοτεί την «απο-ιδεολογικοποίηση» της εξουσίας και την επικέντρωσή της σε τεχνικά θέματα και μετρήσιμους στόχους, που στέκονται πάνω από πολιτικές αντιπαραθέσεις. Στην πράξη σήμανε ακριβώς το αντίθετο: Την εγκατάλειψη κάθε ίχνους αναδιανεμητικής, φιλολαϊκής πολιτικής και την μόνιμη και αποκλειστική ενασχόληση της πολιτικής με την εξυπηρέτηση των αγορών, δηλαδή των μεγάλων επιχειρήσεων και την διευκόλυνση του ανταγωνισμού, καταργώντας κάθε ρύθμιση, που χαρακτηριζόταν ως εμπόδιο. Διακυβέρνηση λοιπόν σημαίνει νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση.

«Μνημόνια παντού»

Το εχθρικό απέναντι στην κοινωνία περιεχόμενο της «νέας οικονομικής διακυβέρνησης» που υπόσχονται οι Βρυξέλλες αποκαλύπτεται από την προτεραιότητα που δίνεται στην δημοσιονομική πειθαρχία. Καθόλου τυχαίος δεν ήταν ο τίτλος της στήλης alphaville των Financial Times όταν αποκάλυψε πρώτη το επίμαχο προσχέδιο: «Μνημόνια για όλους». Σε αυτό το πλαίσιο, η μεταφορά στις Βρυξέλλες ακόμη και της διαδικασίας σύνταξης κρατικού προϋπολογισμού (μετά την άσκηση νομισματικής πολιτικής) σημαίνει ότι μπροστά στον «υπέρτατο» στόχο της εξισορρόπησης των δημοσίων δαπανών και εσόδων, δεν θα αναγνωρίζεται καμιά άλλη κοινωνική προτεραιότητα! Μέχρι στιγμής, η αλήθεια είναι πως όλες οι αρμόδιες υπηρεσίες που ήταν επιφορτισμένες με την σύνταξη του κρατικού προϋπολογισμού στα υπουργεία Οικονομικών κάθε χώρας, ήξερα τον τρόπο να πετύχουν ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς. Η παραμονή των ελλειμμάτων ακόμη και τη χρονιά που διανύουμε, με την κρίση να συνεχίζει να δείχνει τα δόντια της, δεν οφείλεται στην άγνοια ή την επιστημονική – τεχνική τους ανεπάρκεια. Οφείλεται στην κοινωνική ευαισθησία που επιδείκνυαν οι σχετικές υπηρεσίες και το ένστικτο αυτοσυντήρησης που κυριαρχούσε στις κυβερνήσεις ώστε να μεριμνούν για την κοινωνική συνοχή και να μην διαγράφουν με μια κίνηση το κονδύλι για τη χρηματοδότηση ενός μεγάλου νοσοκομείου, έτσι ώστε «να βγουν τα νούμερα». Ενδεχομένως να πρόκειται για το τρισκατάρατο «πολιτικό κόστος» που αναθεματίζει η πολιτική ελίτ…

Αυτή τη βρόμικη δουλειά σκοπεύουν να βγάλουν οι Βρυξέλλες, ζητώντας να έχουν λόγο στην σύνταξη κάθε κρατικού προϋπολογισμού. Αν η πρώτη συνέπεια της «ενοποίησης των προϋπολογισμών» θα είναι η διαιώνιση της λιτότητας και των περικοπών, στην βάση των παραπάνω φαίνεται πως, δεύτερη αρνητική συνέπεια, θα είναι η απώλεια της εθνικής κυριαρχίας, τουλάχιστον θεμελιωδών παραμέτρων της όπως είναι η απόφαση επιμερισμού των δημοσίων δαπανών, για παράδειγμα. Εδώ μάλιστα πολύ σύντομα θα αποδειχθεί πως οι «ενιαίοι κανόνες στη σύνταξη των προϋπολογισμών» θα είναι εξ ίσου μεροληπτικοί με τους «ενιαίους κανόνες της ελεύθερης αγοράς», ευνοώντας στο τέλος αποκλειστικά και μόνο τις μεγάλες επιχειρήσεις της Γερμανίας… Αν για παράδειγμα αγοράσουν γερμανικές πολυεθνικές ελληνικά νοσοκομεία ή χτίσουν και δικά τους ακόμη, δεν είναι προφανές ότι στις περικοπές δημοσίων δαπανών προτεραιότητα θα έχει η δημόσια και δωρεάν υγεία, με τελικό στόχο οι ασθενείς να γίνουν πελάτες των Γερμανικών νοσοκομείων κι έτσι εκ του ασφαλούς οι γερμανικές επενδύσεις να αποβούν κερδοφόρες;

Αξίζει πάντως να αναφερθεί ότι μέχρι στιγμής έχουν καταγραφεί αντιδράσεις στο γερμανικό σχέδιο. Ο Ιταλός υπουργός Βιομηχανίας, για παράδειγμα, με βάση ρεπορτάζ των Financial Times στις 8 Οκτωβρίου απέρριψε κάθε σκέψη να αποκτήσει λόγο η ΕΕ σε θέματα που αφορούν τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις ή την δημοσιονομική πειθαρχία. Παρότι μένει να αποδειχθεί αν πρόκειται για πραγματική διαχωριστική γραμμή ή για προεκλογικές μεγαλοστομίες, δεν περνάει απαρατήρητη  η αντίδραση που καταγράφηκε.

Πουκάμισο αδειανό η «ανάπτυξη»

Οι Βρυξέλλες χρυσώνουν την μεταβίβαση της ευθύνης σύνταξης των κρατικών προϋπολογισμών στις υπηρεσίες των Βρυξελλών κι από ‘κει στην Γερμανία, παρουσιάζοντάς την ως προαπαιτούμενο για επενδύσεις και την εφαρμογή αναπτυξιακών υποτίθεται μέτρων που θα προωθήσουν την ενοποίηση των αγορών. Κι αυτά όμως τα μέτρα δεν πρόκειται να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της δημιουργίας θέσεων εργασίας, όσο συνεχίζεται η πολιτική της λιτότητας και των περικοπών, που έχει οδηγήσει την ανεργία σε επίπεδα ρεκόρ (11,4% στην ευρωζώνη των 17 και 10,5% στην ΕΕ των 27 τον Αύγουστο) για τα τελευταία δέκα χρόνια.

Στην πραγματικότητα η Γερμανία, ζητώντας «γη και ύδωρ» από τις κυβερνήσεις της ευρωζώνης, κόβει απότομα την συζήτηση για την «αμοιβαιοποίηση» του δημόσιου χρέους, όπως περιγράφεται η πρόταση ανάληψης από την Γερμανία μέρους τουλάχιστον του δημόσιου χρέους των υπερχρεωμένων χωρών. Το είχε ξεκαθαρίσει άλλωστε από πέρυσι η γερμανίδα καγκελάριος: Πρώτα δημοσιονομικό συμμάζεμα και μετά ευρωομόλογα ή «αμοιβαιοποίηση» του δημόσιου χρέους. Επί της ουσίας πρόκειται για ένα εύσχημο τρόπο για να δηλώσει η Μέρκελ, με την χαρακτηριστική γερμανική της διαλλακτικότητα, …«ποτέ»!

Το σχέδιο ενοποίησης των κρατικών προϋπολογισμών, που αναμφισβήτητα σηματοδοτεί ένα μεγάλο βήμα μπροστά στην ευρωπαϊκή ενοποίηση – αλλά σε λάθος κατεύθυνση, δεν σημαίνει μόνο λιτότητα και πλήγμα στην κυριαρχία. Σημαίνει επίσης και νέα ρήγματα στην ΕΕ, δεδομένου ότι η απόσταση που χωρίζει τους 17 από τους 27 μεγαλώνει. Πρόκειται για την ντε φάκτο δημιουργία μιας ΕΕ δύο ταχυτήτων, που έχει ήδη προκαλέσει την αντίδραση του Λονδίνου, παρότι η κυβέρνηση του Ντέιβιντ Κάμερον, κάθε άλλο παρά αμφισβητεί την ανάγκη της λιτότητας. Οι πιθανότητες έτσι για ένα νέο βέτο, όπως έγινε και τον Δεκέμβριο του 2011 με αφορμή το Δημοσιονομικό Σύμφωνο, στην προσεχή ή την επόμενη σύνοδο κορυφής (στις 22 Νοεμβρίου που θα ασχοληθεί με τον προϋπολογισμό) και θα εκπορεύεται από τα ανταγωνιστικά συμφέροντα του Σίτι δεν είναι καθόλου απίθανο. Το ερώτημα ωστόσο είναι πώς και πότε θα τεθεί το άλλο βέτο που θα εκφράζει τα συμφέροντα των ευρωπαϊκών κοινωνιών…