Το τέρας της κρίσης και η Αριάδνη

Του Δημήτρη Α. Γιαννακόπουλου

Το τέρας της κρίσης στην Ελλάδα έχει πολλά κεφάλια και στόματα. Τα κεφάλια είναι «διακοσμητικά», τα στόματα έχουν σημασία! Και τα στόματα του τέρατος, ενώ αφηγούνται διαφορετικά την κρίση, καταλήγουν να βγάζουν στο τέλος την ίδια κραυγή: «σώστε τη χώρα από την αριστερά». Τα νεοφιλελευθεριάζοντα και φασίζοντα κεφάλια του τέρατος συμφωνούν ότι ο κίνδυνος σήμερα για την χώρα προέρχεται από αριστερά.

Τα παιδιά της «αγοράς» συμφωνούν με τα παιδιά της «πιάτσας» – όπως αρέσει και στις δύο κατηγορίες να αυτοπροσδιορίζονται αντίστοιχα – ότι θα υποστούμε μεγάλα δεινά αν κυβερνήσουν αριστεροί. Η παράφωνη πολιτικά συμφωνία τους καταλήγει να εντυπωσιάζει, όσους δεν καταλαβαίνουν την δομή του νεοφιλελευθερισμού σε σχέση με την δομή του ακροδεξιού λαϊκισμού, στο βαθμό που ο τελευταίος λαμβάνει ολοκληρωτικά χαρακτηριστικά: νεοφασισμός, νεοναζισμός.

Έτσι, η «Αριάδνη» εμφανώς προβληματισμένη από το φαινόμενο, σχολιάζει στην ηλεκτρονική σελίδα του «Βήματος»: «Αν κρίνω από το ύφος και το επίπεδο του δημοκρατικού λόγου των...

αναγνωστών της ηλεκτρονικής έκδοσης αυτής της παραδοσιακά δημοκρατικής εφημερίδας, του Βήματος, τότε το ποσοστό της Χρυσής Αυγής στις εκλογές της 6ης Μαίου ήταν μάλλον εξαιρετικά μικρό… Ποιος έκλεψε τις ψήφους της Χρυσής Αυγής»;

Δυστυχώς, φίλοι, αυτό είναι το ερώτημα που αντανακλά την πραγματικότητα σε επίπεδο πολιτικής συνειδητότητας στην συγκυρία. Ένα σημαντικό μέρος του ελληνικού πληθυσμού που επί πολλά χρόνια ψήφιζε δεξιά, ΝΔ και αργότερα υποστήριζε ΝΔ, ΛΑΟΣ, Νεοφιλελεύθερες ομάδες ή προσωπικότητες, καθώς και ένα τμήμα του «εκσυγχρονισμένου» ΠΑΣΟΚ, ενώ δεν θα επέτρεπε στον εαυτό του να πιάσει στα χέρια του το ψηφοδέλτιο της Χ.Α. (τους σνομπάρουν, ή δεν τους θεωρούν αρκετά in), έχει το ίδιο πολιτικό υπόβαθρο.

Το μόνο που ενοχλεί ουσιαστικά αυτούς τους ανθρώπους είναι ότι η Χ.Α. εμφανίζει βάρβαρα αντανακλαστικά και εθνικισμό και ότι δεν δίνει ιδιαίτερη σημασία στους δείκτες του Χ.Α. Μπορεί κάποιοι να έχουν και ενστάσεις ως προς τις συμβολικές αναπαραστάσεις του νεοναζισμού, αλλά κατά τα άλλα, μοιάζει να σκέφτονται ότι στον βαθμό που είναι αντικομουνιστές και μαχητές εναντίον της αριστεράς, είναι από την «σωστή» πλευρά – αν και σνομπάρουν το ταμπεραμέντο τους και την αχαλιναγώγητη ορμή τους για αστυνομική τάξη και μιλιταριστική ασφάλεια. Χρήσιμα πράγματα είναι αυτά για την εξυπηρέτηση των πάντα αδικημένων «δικών μας παιδιών», που μεγαλώνουν με την κουλτούρα και ομνύουν στην πρακτική του καζινοκαπιταλισμού.

Καλή και άγια η δημοκρατία για τους νεοφιλελεύθερους κάθε χρώματος και αφήγησης, αλλά μόνο στο βαθμό που ενισχύει το «Αμερικανικό Όνειρο», το χρηματιστήριο και τις ευκαιρίες στην αγορά, όπως και τις παρέες των γεννημένων μπίζνεσμαν, οι οποίοι απορροφημένοι στο πώς θα τα οικονομήσουν, παρέλειψαν να αποκτήσουν βαθιά συστηματική γνώση, ήθος και να λάβουν καλή γενική παιδεία. Τούτα αντιμετωπίζονται ως εμπόδια για κοινωνική εκτόξευση, σπατάλη πόρων και πνεύματος και κυρίως ως αντιπαραγωγικές δραστηριότητες χασομέρηδων!

Ο χρόνος είναι χρήμα, ας μην χάνουμε το χρόνο μας καλλιεργώντας τον εαυτό μας και τον κήπο μας, ας κυνηγήσουμε το χρόνο για να βγάλουμε μπόλικο χρήμα, που όμως απειλείται από την κρίση που προκαλούν οι απροσάρμοστοι στον καπιταλισμό αριστεροί!! Έτσι σκέφτεται ο νεοφιλελεύθερος, αδιαφορώντας για την ύπαρξη του φαύλου κύκλου του καζινοκαπιταλισμού, που σε συνδυασμό με το πελατειακό κράτος, το οποίο επί τόσα χρόνια υποστήριζε με την ψήφο του και στην καθημερινότητά του (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ), προκάλεσε την κρίση ώστε η επικίνδυνη υπερσυσσώρευση κεφαλαίου – με πρωτόγνωρο μάλιστα ρυθμό μετά το 1990 – και οι διασώσεις των τραπεζών και της χρηματοπιστωτικής βιομηχανίας κατέληξαν να διαλύουν προϋπολογισμούς, να χρεοκοπούν σχετικά αδύναμες ως παραγωγική δομή χώρες και τέλος να μετατρέπουν το εθνικό χρέος (δημόσιο και ιδιωτικό) που προέκυψε για την παραγωγή πλουτισμού και επιδότηση του «Αμερικανικού Ονείρου», σε κατάρα για τα δύο τρίτα των κοινωνιών. Για να μην οδηγηθούμε σε πληθωρισμό, διάλυση του καθεστώτος καζινοκαπιταλισμού, αναδιανομή από πάνω προς τα κάτω και ίσως σε νέο παγκόσμιο πόλεμο, πρέπει να περάσουμε σε κρατικές περικοπές κοινωνικών προγραμμάτων και μειώσεις δαπανών για το κοινωνικό σύνολο, σε ανεργία και εξανδραποδισμό των εργαζομένων, πιστεύουν τα αγανακτισμένα με την αριστερά, παιδιά, κατανοώντας τα άλλα παιδιά που έχουν τη λύση για το πρόβλημα των πρώτων παιδιών: ρατσισμός και άγιος ο θεός!

Όταν ο καπιταλισμός διέρχεται συστημική κρίση, όταν πια η φούσκα του καζινοκαπιταλισμού ξεφουσκώνει και τα φορολογικά έσοδα διοχετεύονται για να καλύψουν το τεράστιο κόστος των επιτοκίων για το εθνικό χρέος, αντί να αναδιανέμονται στον λαό για παραγωγή κοινωνικών αγαθών, τότε οι νεοφιλελεύθεροι και οι δεξιοί όλων των κεντροδεξιών και κεντροαριστερών κατηγοριών, ανακαλύπτουν τον «κίνδυνο» από αριστερά, τον οποίο εμφανίζουν ως σταλινικό μπαμπούλα, ενισχυόμενοι εμμέσως από την αφήγηση μιας μικρής ομάδας νοσταλγών μιας μικρής και θλιβερής περιόδου της ιστορίας της ανθρωπότητας. Πάνω σε αυτή την, με ιστορικούς όρους φαιδρή πολιτικά φάρσα, στηρίζουν οι δεξιοί όλων των ειδών την προεκλογική καμπάνια τους, επαναφέροντας μάλιστα την μυθοπλασία των νικητών του ελληνικού εμφυλίου σαν κερασάκι σε μια άνοστη, κιτς τούρτα που διακοσμείται με τα κεράκια θαυμαστών του Χίτλερ.

Η σημερινή κρίση στην Ελλάδα, δεν είναι ελληνική, όπως έχω επανειλημμένως εξηγήσει και όπως εγκαίρως επισήμανα, προτείνοντας παράλληλα μια οδό απεγκλωβισμού από το αδιέξοδο. Σήμερα παρατηρούμε την κατάρρευση της αρχής «η αγορά ρυθμίζει τα πάντα» και του δόγματος «όλα είναι οικονομία». Η Ιερή Βίβλος του νεοφιλελευθερισμού κεντροδεξιών και κεντροαριστερών ήδη αυταναφλέγεται, με έναν όμως απολύτως φυσιολογικό πολιτικά τρόπο. Στο μεσοδιάστημα και μέχρι οι κυρίαρχες ελίτ να συντονιστούν και να ξεκινήσουν έναν νέο καπιταλιστικό κύκλο, που πιθανότατα δεν θα μοιάζει με τον σημερινό καζινοκαπιταλισμό, η σκυτάλη περνάει στον νεοφασισμό και νεοναζισμό, ώστε να αποδυναμωθεί η αριστερή ιδεολογία και διάθεση για λαϊκή χειραφέτηση, αυτοκυβέρνηση και εκδημοκρατισμό.

Η αριστερά σήμερα, σαν άλλος Θησέας, πρέπει να ανακαλύψει και να ακολουθήσει τον «Μίτο της Αριάδνης». Μπαίνοντας στον λαβύρινθο του καζινοκαπιταλισμού, δίχως φόβο αλλά με προσοχή, να σκοτώσει τον «Μινώταυρο» – το τέρας που έχει κατασκευάσει το χρηματοπιστωτικό λόμπυ – χωρίς να καθυστερήσει και να αποπροσανατολιστεί από τα νεοναζιστικά καμώματα, και μετά ακολουθώντας το διπλό νήμα της βιοοικονομίας και της ριζοσπαστικής δημοκρατίας, να βρει την έξοδο από την κρίση.

Όσο για την Αριάδνη, πάντα μια Νάξος θα υπάρχει και ένας θεός Διόνυσος για να παντρευτεί και να μείνει για πάντα στον Όλυμπο των ιδεών για έναν απελευθερωμένο κόσμο που θα χαρακτηρίζεται από ισότητα μεταξύ των μελών του. Αυτή την δημοκρατική «παραδοξότητα», οφείλει να υπηρετήσει η σύγχρονη αριστερά στη διαδρομή εξόδου από τον καζινοκαπιταλιστικό Λαβύρινθο μέσω μιας πανευρωπαϊκής εναλλακτικής στρατηγικής για μια Ενωμένη Ευρώπη κοινωνικής δικαιοσύνης, βιοοικονομικής προσέγγισης, ειρήνης, θεσμών ριζοσπαστικής δημοκρατίας και αντιμονοπωλιακών πολιτικών. Τούτη η Ενωμένη Ευρώπη (των επιμέρους λαών) δυστυχώς δεν έχει καμία σχέση με την σημερινή ΕΕ, η οποία αποτελεί ενεργό τμήμα του καζινοκαπιταλισμού. Αν δεν αποσπαστεί αμέσως από αυτόν θα έχει την τύχη του και δεν πρόκειται αυτή την φορά η ευρωπαϊκή ελίτ να σωθεί από φασίστες και ναζιστές.

Ο ιστορικός χρόνος δεν αντιστρέφεται. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν μεταστρέφεται η πολιτική βούληση των συντηρητικών από φιλελεύθερη σε ολοκληρωτική. Στην αγοραία αντίληψη των κοινών δεν υπάρχουν δεξιά και αριστερά όρια. Ατομικό μικροσυμφέρον υπάρχει που δεν βολεύεται σε αυτόν τον άξονα. Η αριστερά έχει, ή θα έπρεπε να έχει την ικανότητα να δομεί πολιτική μακριά από την σφαίρα του μικροσυμφέροντος και να εμπνέει για δράση με κανόνα το κοινωνικό συμφέρον και γνώμονα το συμφέρον των επόμενων γενεών. Μια τέτοια αριστερά δεν θα μπορούσαν να ανεχτούν χρηματιστές και τραπεζίτες, τοπικές ελίτ, προνομιούχα στρώματα της κοινωνίας, επιβήτορες του κράτους, πάτρωνες και πελάτες, όπως και εθνικιστές του παλαιού καλού καιρού, κατά τον οποίο ο ρατσισμός ήταν το δόρυ και η ασπίδα άσκησης πολιτικών εκκαθαρίσεων, εκεί όπου η οικονομία της αγοράς, ούσα ολοκληρωμένη, δεν είχε περιθώρια για δημοκρατικές διασκεδάσεις.

Προσοχή όμως στον αριστερό ή δημοκρατικό ηθικισμό. Δεν υπάρχει χειρότερο λάθος από αυτόν σήμερα στην Ελλάδα. Είναι χειρότερος από τον οικονομισμό (δεξιό ή αριστερό). Εμείς οι αριστεροί πολίτες δεν πρέπεί να θεωρήσουμε ότι είμαστε ηθικά ανώτεροι από τους «ευρωλάγνους», που η λογική τους είναι εγκλωβισμένη στο χρηματιστηριακό παίγνιο, ή από τους φασίζοντες υπερεθνικιστές. Σε καμία περίπτωση αυτή η δήθεν ηθική ανωτερότητα δεν πρέπει να συνιστά ασφαλώς πολιτική στρατηγική και ούτε μέσω αυτής θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί το εκκολαπτόμενο δεξιό λαϊκιστικό κίνημα στην Ελλάδα, που ως αιχμή του δόρατος έχει την Χρυσή Αυγή των νεοναζιστικών ξεσπασμάτων. Η Αριάδνη με τόλμη επισημαίνει μια πραγματικότητα. Στην χώρα μας γεννιέται αυτή την περίοδο, με αφορμή και όχι αιτία την κρίση, ένα ακροδεξιό κίνημα, ανάλογο αλλά όχι ταυτόσημο με αντίστοιχες περιπτώσεις σε κοινωνίες που βρίσκονταν σε μεταβατικό στάδιο, βιώνοντας την κρίση ενός καθεστώτος ηγεμονίας.

Προσοχή επίσης, το κίνημα αυτό δεν ανακόπτεται αν κανείς υιοθετήσει την λογική του σε τομείς της ασφάλειας και της μετανάστευσης. Ούτε ασφαλώς αποκλειστικά με την οξεία καταδίκη του τραμπουκισμού και βιαιοπραγιών στελεχών της Χρυσής Αυγής. Ακόμα και η δαιμονοποίησή τους ως «ναζί», απολύτως τίποτα δεν προσφέρει στην δημοκρατική – αριστερή αφήγηση, που έρχεται σήμερα να προτείνει ένα νέο μοντέλο εναλλακτικής διακυβέρνησης που ενδεχομένως επισφραγιζόταν με μία εναλλακτική ηγεμονία προοδευτικών – κοινωνικών δυνάμεων, η οποία θα επαναπροσδιόριζε τον «πατριωτισμό των Ελλήνων». Αν η αριστερά ξεκινήσει μια ηθικολογική κόντρα ή πεζοδρομιακή σύγκρουση με το φασίζον κίνημα αγανακτισμένων με το καθεστώς της μεταπολίτευσης του 1974, καθεστώτος, όχι μόνον δεν θα κερδίσει τίποτα, αλλά εμμέσως θα ενδυναμώσει την αθλιότητα αυτή.

Η μόνη μέθοδος αντιμετώπισης αυτού του φαινομένου είναι η ανάπτυξη μιας συνεπούς στρατηγικής των προοδευτικών και αριστερών δυνάμεων, που θα θεμελιώνεται στο πρότυπο μιας αγωνιστικής, πλουραλιστικής δημοκρατίας δίχως αποκλεισμούς (μην επιχειρείτε να αποκλείσετε τους χρυσαυγίτες ως πολιτικές οντότητες, αν και ασφαλώς τραμπούκοι και βιαιοπραγούντες πρέπει να αποκλείονται αυτόματα από τον δημόσιο διάλογο).

Όταν η δημοκρατία απειλείται η συνταγή είναι μία: περισσότερη δημοκρατία, βαθύτερη δημοκρατία και δημοκρατική ριζοσπαστικοποίηση των θεσμών της πολιτείας. Στερήστε από τροφή το τέρας του φασισμού και από νομιμοποίηση τους απολιτίκ νεοφιλελεύθερους κάθε είδους, που ορέγονται να ορίζουν την ταυτότητά τους ως μετριοπαθείς θεατές της σύγκρουσής αριστερών – δεξιών. Τούτη όμως η στρατηγική που προτείνω οφείλει να εδράζεται στην αυστηρή αυτοκριτική. Είναι επίσης πράξεις και παραλήψεις της αριστεράς, όπως και η κουλτούρα του καιροσκοπικού αριστερισμού που ενίσχυσαν και ενισχύουν τον κοινό τόπο αντίδρασης νεοφιλελεύθερων ακροδεξιών. Η Αριάδνη υπαινίσσεται ότι το τέρας της κρίσης δεν αντιμετωπίζεται εάν απλώς και μόνον το μεταθεωρήσουμε ως τέρας φασισμού. Είναι άλλο το ένα, άλλο το άλλο, αλλά δυστυχώς για τον «Θησέα» βρίσκονται στον ίδιο Λαβύρινθο. Δεν υπάρχει δημοκρατική διέξοδος για την χώρα μας, εάν δεν αντιμετωπιστούν στρατηγικά και τα δύο ταυτόχρονα.