Τοποθέτηση του Τομέα Παιδείας του ΕΠΑΜ για την τηλεκπαίδευση

«Η Λύση της τηλεκπαίδευσης και οι επιπτώσεις της»

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ, ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΘΕΣΕΙΣ

Το ευρύτερο πλαίσιο

Όσο περνά ο καιρός, γίνεται όλο και πιο φανερό ότι η επιδημία του νέου κορωνοϊού δημιούργησε το ιδανικό πλαίσιο για να περάσει στην κοινή συνείδηση και την καθημερινή πρακτική του κόσμου ένας νέος τρόπος ζωής, μια διαφορετική θεώρηση των πραγμάτων, ένας άλλος τρόπος λειτουργίας στην καθημερινότητα, την επικοινωνία μας, τη διασκέδαση, την εκπαίδευση, τον τρόπο ικανοποίησης των αναγκών μας. Αυτό φαίνεται κυρίως από τον τρόπο με τον οποίο προωθεί το σύστημα της παγκοσμιοποίησης τα διάφορα μέτρα περιορισμού της κίνησης των πολιτών, στο πλαίσιο της αντιμετώπισης του κορωνοϊού, το λεγόμενο "lockdown".

Από την αρχή της επιβολής των περιοριστικών μέτρων, βλέπουμε ότι η προσωρινότητα των μέτρων (όπως υποτίθεται ότι ήταν, λόγω των έκτακτων συνθηκών) παραμερίστηκε πλήρως από μια συντονισμένη προσπάθεια να συνηθίσουμε στην ιδέα ότι κάποια από αυτά τα μέτρα θα είναι μακρόχρονης διάρκειας, επαναλαμβανόμενα όποτε κριθεί ότι χρειάζεται, ή και μόνιμα. Γίνεται μια έντονη προπαγάνδιση από όλες τις πλευρές του συστήματος, προκειμένου να εθιστούμε στη ιδέα ότι η «μετά κορωνοϊό» εποχή θα είναι τελείως διαφορετική από την προηγούμενη.

Η «λύση» της τηλεκπαίδευσης

Μέσα σ’ όλη αυτήν την κατάσταση, ήρθε και η τηλεκπαίδευση, ως «λύση» του προβλήματος που δημιουργείται από το παρατεταμένο κλείσιμο των σχολείων όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων. Μπροστά στην ανάγκη που έχει δημιουργηθεί, η «λύση» της τηλεκπαίδευσης παρουσιάζεται επιβεβλημένη, γίνεται κοινωνικά αποδεκτή και προβάλλεται πανηγυρικά από τα συστημικά ΜΜΕ η επιτυχής εφαρμογή της. «Εικόνες από το μέλλον που έρχεται», δηλώνει με υπερηφάνεια ο πρωθυπουργός, αλλά ο χαρακτήρας αυτού του «μέλλοντος» δεν προσδιορίζεται με σαφήνεια.

Το σύστημα της τηλεκπαίδευσης, παρότι διαφημίστηκε υπέρ το δέον από την κυβερνητική προπαγάνδα, δεν μπόρεσε μέχρι στιγμής να ανταποκριθεί στις προσδοκίες, δεν μπόρεσε να αναπληρώσει τις χαμένες διδακτικές ώρες, δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει τη συμμετοχή και να διατηρήσει το ενδιαφέρον όλων των μαθητών, δεν μπόρεσε καν να λειτουργήσει ως μια προσωρινή, εθελοντική ενασχόληση, ώστε να δώσει στους μαθητές έναν δημιουργικό τρόπο να περνούν τον χρόνο τους εν μέσω καραντίνας. Ούτε και προβλέπεται ότι θα τα καταφέρει όλα τα παραπάνω μέχρι το τέλος της σχολικής χρονιάς, ή μέχρις ότου αποφασιστεί το άνοιγμα εκ νέου των σχολείων. Και αυτό, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες δασκάλων και καθηγητών να μείνουν σε επαφή με τα παιδιά.

Η εφαρμογή της τηλεκπαίδευσης που παρουσιάστηκε ως «κατάσταση εξαίρεσης», στηριζόμενη στην «ατομική ευθύνη», την «ελεύθερη επιλογή» και την «εθελοντική» συμμετοχή, κατέληξε να είναι καταναγκαστική και επιβεβλημένη που, εν γνώσει των κυβερνόντων, όχι μόνο εφαρμόζεται σε κενό νόμου, αλλά πρωτίστως είναι αντισυνταγματική.

Ωστόσο, η πανηγυρική παρουσίαση του εγχειρήματος από τα συστημικά ΜΜΕ αποσιωπά τις αδυναμίες του, όπως επίσης παραβλέπονται η αντισυνταγματικότητα του και κυρίως οι κίνδυνοι που εγκυμονεί η εφαρμογή του. Από την άλλη, με κινήσεις ταχυδακτυλουργικού επικοινωνιακού εντυπωσιασμού, η πραγματική εικόνα επιχειρείται να θολώσει, να αποτυπωθεί στη συλλογική συνείδηση αντιστραμμένα, όπως στο αποτύπωμα ενός φιλμ.

Για να διασφαλιστεί δήθεν η ισότιμη συμμετοχή όλων και ο δημοκρατικός και δωρεάν χαρακτήρας της εκπαίδευσης, εξαγγέλλονται διάφορα μέτρα: α) παραχωρείται δωρεάν ίντερνετ, αλλά μόνο για κινητά, εφόσον συναινούν και με τους όρους που θέτουν οι ιδιωτικές εταιρείες κινητής τηλεφωνίας, ενώ η γερμανικών συμφερόντων σταθερή τηλεφωνία φαίνεται αμέτοχη, άσχετα αν ο κύριος όγκος της τηλεκπαίδευσης απαιτεί σταθερή σύνδεση ίντερνετ. β) Παρέχονται επίσης φορητοί υπολογιστές, αλλά όχι για όλους, με αδιαφανή κριτήρια και χωρίς να οριοθετείται η ασφαλής χρήση τους για τους μαθητές.

Το ερώτημα όμως που προκύπτει είναι: Διασφαλίζεται με αυτές τις κινήσεις πράγματι ο δημοκρατικός και δωρεάν χαρακτήρας της εκπαίδευσης ή αντιθέτως προωθούνται άλλες σκοπιμότητες; Πέρα από την υποτιθέμενη «δημιουργική απασχόληση» των μαθητών κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού – που αποτιμάται με τριπλάσιες εργατοώρες για τους εκπαιδευτικούς – ποιες είναι οι επιπλέον επιπτώσεις της τηλεκπαίδευσης, όπως έχει σχεδιαστεί και εφαρμόζεται, για τους εκπαιδευτικούς, τους μαθητές, και συνολικότερα για την κοινωνία μας;

Τι προκαλεί η επιβολή της τηλεκπαίδευσης

Στην πραγματικότητα, τα προβλήματα που δημιούργησε η τηλεκπαίδευση είναι πολύ περισσότερα από αυτά που υποτίθεται ότι ήρθε για να λύσει, αρκετά από τα οποία έχουν επισημανθεί τόσο σε άρθρα εκπαιδευτικών, όσο και σε πολλές ανακοινώσεις διαμαρτυρίας εκπαιδευτικών συνδικαλιστικών οργανώσεων.

• Καταργείται εμπράκτως το συνταγματικό δικαίωμα της ισότιμης, απρόσκοπτης, ελεύθερης και δωρεάν συμμετοχής όλων στο δημόσιο αγαθό της εκπαίδευσης.
• Παραβλέπεται η μη ισότιμη δυνατότητα όλων των μαθητών, αλλά και των εκπαιδευτικών να έχουν πρόσβαση στις πλατφόρμες, αλλά και στις ελλιπείς και καθυστερημένες (μετά από ενάμισι μήνα) μαζικές τηλε-επιμορφώσεις εκπαιδευτικών στη διαχείριση αυτών των συστημάτων.
• Καταστρατηγείται κάθε έννοια ωραρίου και εργασιακών δικαιωμάτων των εκπαιδευτικών, καθώς ο εργάσιμος χρόνος γίνεται ευέλικτος και ασύδοτος, σε μια μόνιμη κατάσταση εξάρτησης από το διαδίκτυο.
• Μονιμοποιείται η εφαρμογή της, σε πρώτο στάδιο για ακριτικές και δυσπρόσιτες περιοχές, καθώς, αντί για προσλήψεις εκπαιδευτικού προσωπικού, προβλέπεται να λειτουργήσει ως μέσο αντικατάστασης εκπαιδευτικών, οι οποίοι θα καλούνται να καλύψουν το ωράριο τους με τηλεκπαίδευση άσχετα από τις χιλιομετρικές αποστάσεις.
• Συγκεντρώνονται μαζικά, χωρίς καμία εγγύηση προστασίας, προσωπικά δεδομένα και εργασίες των συμμετεχόντων, που παραμένουν εκτεθειμένα στην έλλειψη ασφάλειας των συστημάτων, τον κίνδυνο παραβίασής τους (hacking) και υποκλοπής, τον κίνδυνο πιθανών παράνομων ηχογραφήσεων και βιντεοσκοπήσεων.
• Επιβάλλεται, με ηλεκτρονικά πάντοτε μέσα, όχι μόνο η επιτήρηση αλλά και η αξιολόγηση μαθήματος, εκπαιδευτικών και μαθητών, τα προσωπικά δεδομένα των οποίων διαχειρίζονται ιδιωτικοί πάροχοι παγκόσμιας εμβέλειας – συνεργάτες του Υπουργείου Παιδείας – χωρίς καμιά εγγύηση μη εμπορικής χρήσης τους.
• Αναδεικνύεται μια καινούργια «ομάδα», οι «ηλεκτρονικά αναλφάβητοι», στην οποία ομογενοποιούνται ταξικοί περιορισμοί, οικονομικές δυσκολίες, γεωγραφικά δυσπρόσιτες περιοχές, ηλικιακοί και άλλοι βιολογικοί περιορισμοί.
• Στοχοποιούνται, υπό το πρίσμα της νέας αξιολόγησης που επιβάλλουν οι «συνθήκες εκτάκτου ανάγκης», οι «ψηφιακά αναλφάβητοι» εκπαιδευτικοί και απειλούνται να περιθωριοποιηθούν επαγγελματικά ή και να αντικατασταθούν από τους «ψηφιακά εγγράμματους», που θα αναλάβουν να φέρουν εις πέρας το αντικείμενο εργασίας τους, επιβαρυνόμενοι με επιπλέον υπερεργασία.
• Ενισχύεται ο κοινωνικός αυτοματισμός, τόσο στο πλαίσιο της κοινωνίας, όσο και μεταξύ των ίδιων των εκπαιδευτικών. Οι «τεμπέληδες» εκπαιδευτικοί – κατά την προβεβλημένη από τα ΜΜΕ ιδεολογία – ήρθε ο καιρός να αποδείξουν πόσο δημιουργικοί είναι, να ξεχωρίσει η ήρα από το στάρι, οι εργατικοί και φιλότιμοι από τους «άχρηστους» και «περιττούς» για τις νέες απαιτήσεις του συστήματος. Κι έτσι θα φανούν «δικαιολογημένες» και «απαραίτητες» οι απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων που ήταν και προεκλογικός στόχος της κυβέρνησης.
• Υποβαθμίζεται η ποιότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας και σχέσης. Η εκπαίδευση εντάσσεται στο πλαίσιο των ΜΜΕ και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπου κυριαρχούν οντότητες επίπεδες, οντότητες που «ελεύθερα» επιλέγουν να χάσουν την τρίτη διάστασή τους, και τη συνακόλουθη συνείδηση. Μαθητές και εκπαιδευτικοί είναι απόλυτα μετρήσιμοι. Ένας κωδικός πρόσβασης, ένας αριθμός.
  
  Η τρισδιάστατη επικοινωνία στην αίθουσα μεταβάλλεται, στην καλύτερη περίπτωση, σε δισδιάστατη (μια φλατ εικόνα απέναντι σε μια άλλη), και στη συνηθέστερη περίπτωση σε μονοδιάστατη, με πρωτοκαθεδρία του πομπού να μιλά σε ένα μαύρο φόντο με μαύρες κουκκίδες. Η συμμετοχή, που περιορίζεται κυρίως στην ανταλλαγή γραπτών μηνυμάτων, καθώς μικρόφωνα και κάμερες θα πρέπει να κλείσουν για να αντέξει το υπό κατάρρευση σύστημα, στην πράξη ακυρώνεται και μεταβάλλεται σε πειθήνιο σώμα. Η τηλεκπαίδευση δεν είναι παρά μια μονοδιάστατη θεώρηση του σχολείου ως πομπού πληροφοριών σε παθητικούς αποδέκτες.
• Καθίσταται η εκπαιδευτική διαδικασία απόλυτα εξαρτημένη από το εμπορεύσιμο αγαθό της πρόσβασης στο διαδίκτυο και της χρήσης νέων τεχνολογιών, που έχει καταστεί είδος πρώτης ανάγκης, η υπεραξία του οποίου, με τη στήριξη της κυβέρνησης, συνεχώς αυξάνεται από τους συμμετέχοντες χρήστες. Επιβάλλεται με κρατική παρότρυνση και επιχορήγηση, αλλά υπό τον όρο πάντα της προσωπικής συναίνεσης, η εξάρτηση των συμμετεχόντων από το διαδίκτυο και τις νέες τεχνολογίες.
• Παραβλέπονται και ως διά μαγείας «εξαφανίζονται» οι ολέθριοι κίνδυνοι που συνεπάγεται η πολύωρη και χωρίς όρια έκθεση στο διαδίκτυο και χρήση των νέων τεχνολογιών, ιδίως για τα παιδιά, από ψυχολογικής, παιδαγωγικής, αναπτυξιακής και κοινωνικής άποψης. Οι συστάσεις των ειδικών, και δη των μαχόμενων, που τόνιζαν πόσο επικίνδυνη είναι η έκθεση των παιδιών στο ίντερνετ από μικρή ηλικία και συμβούλευαν να μεγαλώνουν τα παιδιά όσο γίνεται πιο μακριά από υπολογιστές, τάμπλετ και κινητά, τώρα στην πράξη αναιρούνται. Το ίδιο το Υπουργείο Παιδείας υποχρεώνει ουσιαστικά όλα τα παιδιά, ακόμη και από το νηπιαγωγείο (!), να χρησιμοποιούν με τις ώρες τα διαδικτυακά συστήματα επικοινωνίας.
• Μεταλλάσσεται ο ίδιος ο χαρακτήρας της επικοινωνίας, διαπροσωπικής και κοινωνικής. Η μέχρι χτες «ασθένεια» της έλλειψης ουσιαστικής επικοινωνίας μέσα στις οικογένειες και στις παρέες, προβάλλεται αίφνης ως ιδανικό που πρέπει να επιτευχθεί στο όνομα της «προστασίας της δημόσιας υγείας». Και το ευκταίο πλέον είναι κάθε μέλος της οικογένειας να είναι με τις ώρες καρφωμένο και καλωδιωμένο με τη δική του συσκευή για να εργαστεί, να εκπαιδευτεί, να επιμορφωθεί, να διασκεδάσει.
• Ακυρώνεται η συμβολή του σχολείου στην κοινωνικοποίηση των μαθητών, η οποία μεταλλάσσεται σε μια τυποποιημένη, μηχανιστική και απόλυτα ελεγχόμενη διαδικασία. Στο νέο μέλλον της εκπαίδευσης, η ανάγκη ένταξης και κοινωνικοποίησης των μαθητών (περιβάλλον σχολείου, συμμαθητές, μάθημα, παιχνίδι, διάλειμμα κοκ) φαντάζει σαν κάτι παρωχημένο, ασύμβατο.
• Εξισώνεται η ήδη εδώ και χρόνια καταρρακωμένη δημόσια εκπαίδευση με την ιδιωτική, αν δεν υποσκελίζεται, όπως αποδεικνύει τόσο η συνεργασία μεγαλοεπιχειρηματιών της ιδιωτικής εκπαίδευσης με το ΙΕΠ και κυβερνητικά στελέχη, όσο και το με κρατική στήριξη voucher πρόγραμμα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών που στήθηκε με γελοία προχειρότητα και αναξιότητα στο πλαίσιο μιας ιδιωτικής μεταπρατικής διαδικασίας (skoil elikikou).
• Με το επιχείρημα της κάλυψης του χαμένου εκπαιδευτικού χρόνου, βλέπουμε ότι παράλληλα επιβάλλεται, και μάλιστα ταχύτατα και αντισυνταγματικά, ο έλεγχος των συμμετεχόντων, η καταπάτηση προσωπικών ελευθεριών και δικαιωμάτων, και κυρίως η επιβάρυνση της ψυχοπνευματικής και κοινωνικής ανάπτυξης των παιδιών – ιδίως όταν η τηλεκπαίδευση εφαρμόζεται στα δημοτικά και σχεδιάζεται και για τα νήπια.

Γιατί η τηλεκπαίδευση δεν μπορεί να είναι λύση

Η τηλεκπαίδευση, ακόμη κι αν είχε σχεδιαστεί εγκαίρως με ηθικό ορθολογισμό και οριοθέτηση υπέρ της ενίσχυσης και προώθησης του δημόσιου αγαθού της Παιδείας και της Εκπαίδευσης, μπορεί να λειτουργήσει μόνο επικουρικά και συμπληρωματικά της διά ζώσης εκπαίδευσης. Δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να την αντικαταστήσει. Πόσο μάλλον η τηλεκπαίδευση που επιβλήθηκε εν μέσω κορωνοϊού, ως προσωρινή λύση ανάγκης, με τα χαρακτηριστικά που είδαμε παραπάνω και φιλοδοξεί να καθιερωθεί ως λύση επαναλαμβανόμενη ή μεγάλης χρονικής διάρκειας, ακόμα και μόνιμη για ακριτικές περιοχές.

Καμία πλατφόρμα ηλεκτρονικής επικοινωνίας, όσο καλά δομημένη κι αν είναι, δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη ζωντανή σχέση εκπαιδευτικού – μαθητή, αλλά και των μαθητών μεταξύ τους. Καμιά εικονική πραγματικότητα δεν μπορεί να μεταφέρει την ενέργεια του εκπαιδευτικού, δεν μπορεί να έχει την παιδαγωγική αξία της πραγματικής επαφής με πραγματικούς ανθρώπους και με χειροπιαστά αντικείμενα. Το σχολείο είναι πρώτα και κύρια χώρος κοινωνικοποίησης των παιδιών και αυτή η κοινωνικοποίηση δεν μπορεί να γίνει με τη μεσολάβηση της οθόνης του Η/Υ.

Όμως, επειδή η γνώση εξουδετερώνει το φόβο, για το σύστημα της νέας παγκόσμιας τάξης καθίσταται επιτακτικά αναγκαία μια Παιδεία ειδεχθώς ελεγχόμενη και κατευθυνόμενη υπέρ των συμφερόντων της νέας παγκόσμιας απολυταρχίας, που στηρίζεται στον άξονα: «απειλή – φόβος – υποταγή – έλεγχος». Και όλα αυτά, υπό τον μανδύα της «συνήθειας». Η συνήθεια σε μια νέα κανονικότητα, σε μια νέα πραγματικότητα, όπου οι ελευθερίες και τα δικαιώματα θα είναι πλέον ιστορικές έννοιες και λέξεις χωρίς σημασία, κενές νοήματος.

Ποια είναι η θέση μας

Εμείς, ως Τομέας Παιδείας του Ε.ΠΑ.Μ., ως εκπαιδευτικοί, ως γονείς, ως πολίτες που παλεύουμε για να οικοδομήσουμε μια νέα, ελεύθερη και δημοκρατική Ελλάδα, λέμε ΟΧΙ στο matrix του συστήματος και στην εργαλειοποίηση της επιδημίας για την προώθηση πολιτικών ολοκληρωτικού τύπου. Το ιδανικό μας δεν είναι μια αποστειρωμένη κοινωνία, με «καλωδιωμένα» όλα τα μέλη της, από μικρά παιδιά μέχρι παππούδες.

Στόχος μας δεν είναι να φτιάξουμε μια «σωστή» τηλεκπαίδευση για όλους, αλλά ένα ουσιαστικά υγιές σύστημα Παιδείας, που θα διαμορφώνει ισορροπημένες προσωπικότητες, ελεύθερα σκεπτόμενους πολίτες μιας ελεύθερης, δημοκρατικής κοινωνίας. Θέλουμε ένα σχολείο για όλα τα παιδιά, που θα τα κοινωνικοποιεί με υγιή τρόπο, που θα τους μεταδίδει γνώση, αλλά και παιδαγωγικές αξίες και αρχές που διαπλάθουν ένα πνευματικά ελεύθερο και ανεξάρτητο Άνθρωπο κι όχι δουλικά ανθρωποειδή. Η συμβολή της τεχνολογίας στην εκπαίδευση μπορεί να είναι ουσιαστική μόνο αν προσαρμόζεται σε αυτό το πλαίσιο και υπηρετεί αυτόν τον στόχο.
Τα σχολεία όλων των βαθμίδων μπορούν να παραμένουν ανοιχτά σε περιόδους επιδημιών, αν και εφόσον:

• Πραγματοποιούνται αν τακτά μικρά χρονικά διαστήματα προληπτικοί ιατρικοί έλεγχοι των μελών της σχολικής κοινότητας.
• Διαμορφωθεί κατάλληλη κτιριακή υποδομή και υπάρχει επαρκές, μόνιμο εκπαιδευτικό προσωπικό, ώστε να εξασφαλίζεται ο μικρός αριθμός μαθητών ανά αίθουσα διδασκαλίας (ένα πάγιο αίτημα της εκπαιδευτικής κοινότητας, το οποίο είναι και υγειονομικά αλλά και παιδαγωγικά σωστό).
• Διατίθεται επαρκές, μόνιμο προσωπικό καθαριότητας που θα φροντίζει για την υγιεινή των χώρων και την τακτική τους απολύμανση κατά τη διάρκεια του καθημερινού ωραρίου λειτουργίας του σχολείου.
• Εκπαιδεύονται οι μαθητές στην τήρηση των στοιχειωδών κανόνων υγιεινής.
• Χορηγούνται δωρεάν μάσκες και γάντια, αν και όποτε υπάρχει λόγος.
• Και, φυσικά, αν παράλληλα ενισχυθούν οι δωρεάν δημόσιες υπηρεσίες υγείας όλων των βαθμίδων και κρατικοποιηθούν όλοι οι πάροχοι εκπαιδευτικών εφαρμογών, συμπεριλαμβανομένου του συστήματος τηλεπικοινωνίας και ίντερνετ.

Επειδή το μέλλον μιας κοινωνίας καθορίζεται από την Παιδεία

Παλεύουμε για μια κοινωνία εύρωστη σωματικά, ψυχολογικά, πνευματικά, ηθικά και οικονομικά. Γιατί μόνο μια τέτοια κοινωνία μπορεί να αντιμετωπίσει τον φόβο της όποιας επιδημίας. Μια τέτοια κοινωνία μπορεί να διαμορφώσει ένα πραγματικά δημοκρατικό πολίτευμα, που σέβεται και προωθεί την ελευθερία του Ανθρώπου. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο δεν είναι απαραίτητη η αστυνομοκρατία για να ληφθούν οι στοιχειώδεις προφυλάξεις και είναι αυτονόητη η παροχή όλων των δυνατοτήτων από την Πολιτεία για την τήρηση των κανόνων υγιεινής, σωστής διατροφής, επαρκούς ιατρικής περίθαλψης και κατάλληλα οργανωμένων και στελεχωμένων σχολείων. Μια τέτοια κοινωνία μπορεί να αντιμετωπίσει την όποια επιδημία χωρίς να σταματήσει να λειτουργεί.

Για μια τέτοια κοινωνία, μια τέτοια Πολιτεία και μια τέτοια Παιδεία οφείλουμε να αγωνιστούμε!

ΝΑΙ στην πραγματική προστασία της Δημόσιας Υγείας και Παιδείας,

ΝΑΙ στα ανοιχτά σχολεία και την ανοιχτή κοινωνία!

Αθήνα 29 Απριλίου 2020

Ο Τομέας Παιδείας του Ε.ΠΑ.Μ.