Για τη Στρατηγική του «Ελεύθερου Εμπορίου»

του Γρηγόρη Σουλτάνη

Κάποτε, οι αυτοκρατορίες φτιάχνονταν με το ξίφος και το δόρυ· τώρα πια, με το «ελεύθερο εμπόριο».

Το «ελεύθερο εμπόριο» δεν είναι ένα απλό ιδεολόγημα· είναι εργαλείο οικονομικής και πολιτικής κυριαρχίας· και επίσης, προϋπόθεση της στρατιωτικής κυριαρχίας· δηλαδή, ένα είδος πολέμου, τον οποίο υποκαθιστά ο συμβατικός πόλεμος, όταν εκείνος αποτυγχάνει.

Στο πόλεμο του οπίου, η νομιμοποίηση της βρετανικής επέμβασης στη Κίνα, έγινε με την επίκληση του «ελεύθερου εμπορίου»· ενώ, είναι γνωστό, ότι, η νομιμοποίηση του εμπορίου των Αφρικανών σκλάβων, έγινε επίσης στο όνομα του «ελεύθερου εμπορίου».

Η αυτοκρατορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για παράδειγμα, έχει φτιαχτεί με το «ελεύθερο» εμπόριο», επέκταση του οποίου είναι οι τέσσερεις ελευθερίες: η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων, των αγαθών, των υπηρεσιών και των κεφαλαίων.

Γι’ αυτό άλλωστε, οι υπέρμαχοι της Ενωμένης Ευρώπης επιχειρούν την αναστροφή της ....
γενικευμένης δυσφορίας για τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές λιτότητας που επιβάλλονται από τις πολυεθνικές που ελέγχουν το διευθυντήριο της ΕΕ, με το κλασσικό φιλελεύθερο σύνθημα «ελεύθερο εμπόριο» ή πόλεμος -μια ψευδής, στην ουσία της, διάζευξη.

Σύμφωνα με τη φιλελεύθερη αφήγηση που συνδέει αιτιοκρατικά την ικανοποίηση του ατομικού συμφέροντος, μέσω του εμπορίου, με την ειρήνη, το «ελεύθερο εμπόριο» ξορκίζει τον πόλεμο, με την παράκαμψη των συνόρων του έθνους-κράτους, τη διασύνδεση των ανθρώπων και τη γενική ευημερία.

Βέβαια, ο μέσος πολίτης της ΕΕ μπορεί να διαπιστώσει ότι η γεωγραφικά εντοπισμένη καθημερινή ζωή του ποσώς έχει αλλάξει από το γεγονός ότι η χώρα του μπορεί να είναι μέλος της ΕΕ, όπως επίσης, ότι δεν έχει γίνει περισσότερο ειρηνιστής. Τουναντίον, αντιλαμβάνεται ότι έχει γίνει θύμα ενός ιδιόμορφου πολέμου που συντελείται μέσα από εμπορικά αντικείμενα: χιλιάδες σκευάσματα, συσκευές, συσκευασίες, αντικείμενα και υπηρεσίες τον στοιχειώνουν μέρα και νύχτα εξαναγκάζοντάς τον να ξοδέψει και το τελευταίο cent, προκειμένου να συμμετάσχει σε αυτή τη μεγάλη εμποροπανήγυρη που λέγεται Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα αντικείμενα αυτά, υποτίθεται ότι υποκρύπτουν παραγωγούς ή βιομήχανους -κυρίως Γερμανούς-, με αποτέλεσμα να λειτουργούν ως υποκατάστατα ανθρώπινων όντων, ενώ τους αποδίδεται η μαγική δύναμη να εξανθρωπίζουν και να προκαλούν έφεση στην ειρήνη.

Η ζωή του μέσου ευρωπαίου πολίτη στοιχειώνεται και από πολλά άλλα συμπαρομαρτούντα του «ελεύθερου» εμπορίου: η εργατική δύναμη πουλιέται κι αγοράζεται όλο και πιο φτηνά· φυσικά αγαθά, όπως η γη και το νερό ιδιωτικοποιούνται· οι φόροι αυξάνονται και το κράτος αποσύρεται από το να είναι αρωγός στην ανάγκη του πολίτη, και όλα -ακόμα και αξίες όπως ο πατριωτισμός- φαίνεται να παίρνουν μια ευτελιστική τιμή στη μεγάλη «Ελεύθερη» Ευρωπαϊκή Αγορά.

Το χειρότερο είναι ότι έχει την εντύπωση πως η χώρα του βρίσκεται κομματιασμένη σε ένα υπερεθνικό ενεχυροδανειστήριο και πως κάποιο πρωινό, τα κομμάτια της θα βγουν, συλλήβδην, στο μεγάλο πλειστηριασμό της ευρωπαϊκής «ελεύθερης» Αγοράς.

Το φιλελεύθερο αίτημα για «ελεύθερο» εμπόριο» ξεκίνησε ταυτόχρονα με την άνοδο της τάξης των εμπόρων και απέκτησε εξαρχής πολεμικό χαρακτήρα: ο προσπορισμός κέρδους -και άρα δύναμης- περνούσε από τον περιορισμό των ελέγχων του απολυταρχικού κράτους. Υπήρξε το κύριο όπλο της ανερχόμενης αστικής τάξης που της προσέφερε την ισχύ για την ανατροπή της παλιάς και την εγκαθίδρυση μιας νέας τάξης πραγμάτων. Ο μετασχηματισμός του απολυταρχικού κράτους σε αστικό, δεν μετέβαλλε το ρόλο του εμπορίου: ο προστατευτισμός βοήθησε στην συγκρότηση του αστικού κράτους και του εθνικού καπιταλισμού και πολύ σύντομα επανήλθε με τη μορφή του «ελεύθερου εμπορίου» κατά την περίοδο της αποικιοκρατίας.

Η αποτυχία της πρώτης παγκοσμιοποίησης που οδήγησε στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο επανέφερε πάλι το προστατευτισμό που βοήθησε στην ανασυγκρότηση των ευρωπαϊκών χωρών, έως την επάνοδο του «ελεύθερου εμπορίου», ταυτόχρονα με την άνοδο των πολυεθνικών, υπό την εποπτεία διεθνών οργανισμών όπως η GATT (ΠΟΕ).

Διόλου παράξενο που το «ελεύθερο εμπόριο» βρίσκεται στη κορυφή της νεοφιλελεύθερης ατζέντας: είναι το βασικότερο εργαλείο οικονομικής και πολιτικής κυριαρχίας των πολυεθνικών, στις χώρες που έχουν ενσωματωθεί στην παγκοσμιοποίηση, αλλά και καταλήστευσης των χωρών της περιφέρειας.

Ο μύθος του «ελεύθερου εμπορίου», στις παρούσες συνθήκες, είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικός, αφού αποτελεί προπέτασμα καπνού για την κυριαρχία των πολυεθνικών και την αναδιαμόρφωση του κόσμου: η ισχύς που συσσωρεύουν οι δέκα σπουδαιότερες πολυεθνικές που ελέγχουν το συνολικό δίκτυο, σημαίνει ότι στα χέρια τους βρίσκεται, εκτός από την οικονομική, η πολιτική και στρατιωτική ισχύς.

Ως εκ τούτου, τα προγράμματα λιτότητας, η αντεπίθεση του κεφαλαίου, η απο-κοινωνικοποίηση του κράτους, η υπονόμευση της Δημοκρατίας, η μετατροπή του πολίτη σε υπήκοο και οι καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, δεν σημαίνουν την εφαρμογή κάποιου -υποτίθεται- νεοφιλελεύθερου δόγματος, αλλά τις αναπόδραστες συνέπειες της κυριαρχίας των πολυεθνικών.

Υποτίθεται ότι το «ελεύθερο εμπόριο» ωφελεί τόσο τις χώρες με απόλυτο όσο και με συγκριτικό πλεονέκτημα· δηλαδή όλους! Στη πραγματικότητα, η ανισόμετρη ανάπτυξη δίνει ένα άνισο πλεονέκτημα στις βιομηχανικές χώρες, ώστε, μέσω αυτού, οι καπιταλιστικές μητροπόλεις αναβαθμίζουν τη θέση τους, διαμορφώνουν ένα νέο καταμερισμό εργασίας και δορυφοροποιούν τις περιφερειακές οικονομίες.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ελλάδα, που στα πλαίσια της ΕΕ, αφού υπέστη μια πλήρη καταστροφή της παραγωγικής της βάσης λόγω του «ελεύθερου εμπορίου» μετατρέπεται σε προτεκτοράτο του κυρίαρχου γερμανικού μητροπολιτικοί κέντρου. Εγκλωβισμένη στο φαύλο κύκλο του χρέους-ως απότοκου του «ελεύθερου εμπορίου»-, θα απωλέσει, όχι μόνο κάθε έννοια κυριαρχίας, αλλά και κάθε έννοια εμπράγματου δικαιώματος σε κυριαρχία.

Ο Michael Froman, κύριος σύμβουλος και εκπρόσωπος του προέδρου Obama, σε θέματα διεθνούς εμπορίου και των επενδύσεων και βασικός διαπραγματευτής για τη σύναψη της TTIP και TPP, σε ομιλία του στο συμβούλιο διεθνών σχέσεων του αμερικανικού κογκρέσου, στις 14/6.2014, με το τίτλο «The Strategic Logic of Trade», αναφέρει τα εξής αποκαλυπτικά σε σχέση με το εμπόριο και τη διατήρηση της αμερικανικής ηγεμονίας (δηλαδή, των πολυεθνικών):

«Μια δυνατή οικονομία επιτρέπει στις ΗΠΑ να έχουν ένα δυνατό στρατό, και ένας δυνατός στρατός, απ’ την άλλη, είναι η βάση για την προώθηση της αμερικανικής ισχύος και επιρροής.

Σήμερα το εμπόριο ενδυναμώνει πάντα την πιο θεμελιώδη πηγή της ισχύος μας: την οικονομία. Όμως εκείνο που έχει αλλάξει είναι ότι το οικονομικό αποτέλεσμα, από πολλές απόψεις, έχει γίνει το βασικό μέτρο για το τι είναι η ισχύς η ίδια. Σ’ ένα κόσμο όπου οι δυνάμεις της αγοράς έχουν αποκτήσει τόσο βάρος όσο ο στρατός, το εμπόριο είναι ένας πολλαπλασιαστής δύναμης, μια επένδυση στην αμερικανική ισχύ, σκληρή και μαλακή… Η στρατηγική λογική του εμπορίου διατρέχει σχεδόν κάθε σημαντική πλευρά της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ».