Κύπρος: Μικροκόρη, που μάς έγινες μάνα

«Λάβετε, φάγετε, τούτο εστί το σώμα μου και το αίμα μου - το σώμα και το αίμα του Γρηγόρη Αυξεντίου

ενός φτωχόπαιδου, 29 χρονώ, απ' το χωριό Λύση,

οδηγού ταξί το επάγγελμα,

πού μαθε στη Μεγάλη Σχολή του Αγώνα τόσα μόνο γράμματα όσα να φτιάχνουν τη λέξη»

Ε Λ Ε Υ Θ Ε Ρ Ι Α "

[από τον Αποχαιρετισμό», του Γιάννη Ρίτσου, 1957]

του Λεωνίδα Χ. Αποσκίτη*

Από την αρχαιότητα μέχρι και το έπος του ’40, όπου πήγαιναν οι Έλληνες, η συμμετοχή της Κύπρου ήταν φανερή. Το ίδιο ενεργή ήταν και η συμβολή του Έλληνα της Κύπρου στην πνευματική αναζήτηση του αρχαίου κόσμου από την αρχή. Πανάρχαια είναι και η σχέση της Κύπρου με την Αρκαδία γι’ αυτό στην Κύπρο επικράτησε η αρκαδική διάλεκτος. Σήμερα, ακόμα ο Κύπριος χωρικός χρησιμοποιεί, όταν μιλάει, αρχαίους γλωσσικούς τύπους της ελληνικής, όπως το ρήμα «έλλεται» το οποίον σημαίνει κινούμαι και από το οποίο προέρχεται η πρώτη ονομασία του Ελληνισμού: ΕΛΛΟΠΙΑ, δηλαδή η χώρα των ανθρώπων με το «αεικίνητο πνεύμα».

Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το νησί συμβολικά σαν την «πανοπλία του...
Ελληνισμού», μου είχε πεί πριν από χρόνια ο Μιχάλης Πισσάς, ένας από τους πιο σεβαστούς «δημογέροντες» της Κύπρου, τον οποίον είχα την τύχη να συναντήσω. «Ο λόγος είναι ότι ο περισσότερος οπλισμός που είχαν οι Έλληνες στον Τρωϊκό Πόλεμο ήταν από χαλκό που είχαν πάρει από την Κύπρο. Η δε πανοπλία του ίδιου του Αγαμέμνονα είναι κατασκεύασμα Κυπρίων και δεν αγοράσθηκε ούτε απεστάλη. Όπως λέει στην Ιλιάδα, Κεφάλαιο Λ΄, στίχος 19, ο Όμηρος «ξενίω δώκε», δηλαδή ο ίδιος ο Αγαμέμνονας πήγε εις την Κύπρο και ο βασιλεύς της Κύπρου εις την Πάφο, Κινύρας, του την έδωσε.

Το ίδιο πράγμα γίνεται και με τον Μέγα Αλέξανδρο. Όλη του η πολεμική πανοπλία, από το σπαθί μέχρι τον θώρακα, ήταν Κυπριακής κατασκευής και Κυπριακά δώρα

Ως τμήμα του ελληνικού πολιτισμού, ολόκληρη σχεδόν η Κύπρος συμμετείχε στην μεγάλη Ιωνική Επανάσταση (499-494 π.Χ.) και πρωτοστάτησε για την απελευθέρωση μας από τους Πέρσες. Ήταν η πρώτη αναμέτρηση των Ελλήνων με την Περσική αυτοκρατορία.

Όταν ο Μέγας Αλέξανδρος έφθασε στο Αφγανιστάν και προχώρησε προς το Ιράν, για να κτίσει την τελευταία Αλεξάνδρεια, κατέκτησε και διαίρεσε την περιοχή σε δύο βασίλεια: την Σογδιανή και την Βακτριανή. Οι πρώτοι βασιλείς που ορίσθηκαν από τον Αλέξανδρο ήσαν Κύπριοι, οι περίφημοιΣτασάνωρ και Στάσανδρος. Στο μουσείο δε της Καμπούλ υπάρχουν τα πρώτα νομίσματα της περιόδου αυτής που έχουν τις κεφαλές των Κυπρίων βασιλέων. Επίσης, ο Κύπριος Πασικράτης ανέλαβε την ειρήνη της Ασίας και έγινε διοικητής της Αρίας και Δραγκιανής, διαδεχόμενος τον Στασάνωρα που έγινε κυβερνήτης της Βακτριανής και Σογδιανής.

Τα ίδια συμβαίνουν στα ελληνιστικά χρόνια και στο Βυζάντιο. Και να μην ξεχνάμε ότι ο Ελληνοκύπριος Ιωάννης Φιλήμων είναι αυτός που συνέταξε την διακήρυξη της Φιλικής Εταιρείας, και ότι ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας, ο Ιωάννης Καποδίστριας, είχε μισή Κερκυραϊκή και μισή Κυπριακή καταγωγή.

Οι δυτικοί επικυρίαρχοι τα γνωρίζουν καλά όλα αυτά, όπως κι ότι η Κύπρος ήταν η βάση απ' όπου προχώρησε ο Ελληνισμός στα βάθη της Μέσης Ανατολής και γονιμοποίησε τον πνευματικό της κόσμο. Και, λένε, την Κύπρο, αυτό το στρατηγικό σημείο, πρέπει να το διαλύσουμε ώστε να μην έχει βάση και να απομονωθεί η Ελλάδα από την ελληνίζουσα Ανατολή.

Η Λευκωσία, τον Απρίλιο του 2004, σε εποχή παγκοσμιοποίησης, έδωσε μάθημα σύγχρονης - και διαχρονικής - στρατηγικής με την απάντηση ότι δεν παραδίδουμε την δημοκρατική πατρίδα, που μας δίνει οντότητα και ελευθερία, για να «αγοράσουμε ελπίδα» και φούμαρα, που μας πλασσάρουν οι έμποροι της «ιστορικής αμνησίας». Γιατί οι λαοί που μπορούν να σέβονται τον εαυτό τους και την πολιτιστική και θρησκευτική παράδοση του άλλου, είναι μόνον οι λαοί που σέβονται προπαντός την ιστορία τους.

Το μήνυμα του "ΟΧΙ" του 2004, αντλώντας μέσα από τα πάθη της Κύπρου και υπερβαίνοντας την εχθρική περικύκλωση, δίδαξε αυτό που σήμερα μας λείπει: απόφαση και ελπίδα. Όπως τη σφράγισε στα δύο ποιήματά του, προφητικά, για την Κύπρο, ο ποιητής μας Γιάννης Ρίτσος: «Νησί πικρό, νησί γλυκό, νησί τυραγνισμένο / κάνω τον πόνο σου να πω και προσκυνώ και μένω / Κουράγιο, μικροκόρη μας, που μάς εγίνης μάνα / Ύμνος και Θρήνος της ζωής / κι Ανάστασης καμπάνα». (Από το «Ύμνος και Θρήνος για την Κύπρο», του Γιάννη Ρίτσου, 1974)

Με την ίδια φιλοπατρία και εθνικό φρόνημα πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις σημερινές προκλήσεις και τις νέες γεωπολιτικές πραγματικότητες. Όχι με καταβεβλημένη θέληση κι απελπισία εξ αιτίας των λαθών που έγιναν στην διαχείριση του "ΟΧΙ", απογοήτευση από την όποια "ντε φάκτο" κατάσταση διαιωνίζεται στο νησί και κατάθλιψη λόγω της οικονομικής χρεωκοπίας. Έτσι χρειάζεται να δούμε τα νέα "καθρεφτάκια" που ρίχνουν στην πιάτσα του Κυπριακού τα κάθε λογής σκοτεινά λόμπυ και τα φερέφωνα τους, τα λεγόμενα πως οι ελπίδες επίλυσης του προβλήματος αρχίζουν να μοιάζουν «μη ρεαλιστικές» και «εξαιρετικά δύσκολες», ιδίως σε περιπτώσεις όπως αυτή της Κύπρου.

Μετά το εκτενές άρθρο στο τεύχος του Economist στις 29 Νοεμβρίου για το Κυπριακό, όπου υποστηρίζεται πως θα πρέπει να τεθεί επί τάπητος «η λύση της διχοτόμησης»... εάν «αποτύχουν οι συνομιλίες», καθώς και την έκδοση ενός νέου βιβλίου του Δρ. James Ker-Lindsay,φαίνεται ότι έρχεται νέα πρόκληση εξ Αλβιώνος για διχοτόμηση της Κύπρου.

Πραγματικά, κάτι βαθύτερο συμβαίνει... με αυτό τον ξαφνικό «έρωτα» πολλών και ετερόκλητων παραγόντων, με την ακρωτηρίαση τού για χιλιάδες χρόνια Ελληνικού «χρυσοπράσινου φύλλου» της Ανατολικής Μεσογείου.

Το λογικότερο είναι όλα αυτά να γίνονται για να μας φοβερίσουν να δεχθούμε Διζωνική-Δικοινοτική Ομοσπονδία, που ΔΕΝ θέλουμε, αλλά που είναι τελικά το ζητούμενο! Είναι πιθανόν ότι όλα αυτά είναι αγγλικές μεθοδεύσεις, ότι υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων εντός του κλάμπ των τοκογλύφων-νεοαποικιοκρατών κ.λπ., γι’ αυτό όσοι από τον πατριωτικό χώρο την «πατήσουν», είτε παρασυρόμενοι θετικά είτε αντιδρώντας μόνο θυμικά, ενδέχεται να παίξουν το διχαστικό παιχνίδι τους.

Είναι, ακόμα, ενδεχόμενο αυτή η "λύση" να ευνοεί τον ισραηλινό παράγοντα, που παίζει χοντρό παιχνίδι πλέον στην Κύπρο με τις συμμαχίες Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ που έχουν διαμορφώσει νέο γεωπολιτικό περιβάλλον στην περιοχή.

Η διχοτόμηση, που δεν την θέλουν ούτε οι ΗΠΑ ούτε οι Ευρωπαίοι, θα εξουδετέρωνε για το Ισραήλ την Τουρκία στο νότιο τμήμα του νησιού, κάτι το οποίο δεν συμβαίνει με οποιαδήποτε παραλλαγή του "Αννάν", που θ' αφήνει την Αγκυρα να αλωνίζει στην Κύπρο.

Πάντοτε υπήρχε στρατηγική και πολιτική συνάφεια των στρατηγικών τοπίων στην Μέση Ανατολή με το Κυπριακό.

Το Ισραήλ, τα πρώτα χρόνια μετά την ίδρυσή του το 1948 μέχρι την δεκαετία του 1960, ενδιαφέρθηκε κυρίως να κατοχυρώσει την ασφάλειά του και γι’ αυτό να συνάψει σχέσεις με χώρες που θα μπορούσαν να το στηρίξουν στον ΟΗΕ και να το προμηθεύσουν με όπλα και εποίκους.

Ήθελε, όμως, παράλληλα να εδραιώσει δεσμούς με την Κύπρο προκειμένου να σπάσει την απομόνωσή του, αλλά επίσης να εξασφαλίσει την δημιουργία φιλικών σχέσεων με ένα νέο κράτος με το οποίο «είχαν κοινά σύνορα».

Αυτά συμπεραίνονται από τα πρόσφατα αποχαρακτηρισμένα διπλωματικά έγγραφα και πηγές της περιόδου που μελέτησε ο Ισραηλινός καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο πανεπιστήμιο της Χάϊφα, Zach Levey. Ο τελευταίος, σε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο του στο τεύχος Σεπτεμβρίου 2003 της ακαδημαϊκής επιθεώρησης για τα μεσανατολικά ζητήματα Middle East Review of International Affairs (MERIA), αποκαλύπτει ότι η ισραηλινή διπλωματία είχε χαράξει έτσι τον δρόμο συνεργασίας με την Ελλάδα ώστε να περνά από την Λευκωσία (www.anixneuseis.gr/?p=3268).

Βασικοί στόχοι της ισραηλινής εξωτερικής πολιτικής έκαναν προεξέχουσα την εγκαθίδρυση διπλωματικών σχέσεων με την Κύπρο, σύμφωνα με τα γραφόμενα του Zach Levey.

Πρώτον, το Ισραήλ ήθελε να αποκρούσει τις πιέσεις από την Ένωση της Αιγύπτου με Συρία (Ενωμένη Αραβική Δημοκρατία) και, κατά δεύτερο λόγο, επεδίωκε επίσης να σταματήσει την απομόνωση που περιέβαλε την διεθνή διπλωματική του υπόσταση. Τρίτον, ως ανεξάρτητο κράτος, η Κύπρος μπορούσε να ψηφίσει στον ΟΗΕ, κάτι εξαιρετικά υπολογίσιμο για το ασταθές τότε κράτος της Μέσης Ανατολής που φοβόταν τις αποφάσεις των Ηνωμένων Εθνών. Ένας τέταρτος παράγοντας για την σύναψη σχέσεων ήταν οι στενότερες εμπορικές συναλλαγές. Πέμπτος στόχος ήταν η προσπάθεια του Ισραήλ να βελτιώσει τις παγωμένες σχέσεις του με τον Ελληνισμό ο οποίος, λόγω των ελληνικών κοινοτήτων στην Αίγυπτο, την Συρία και αλλού, είχε ταχθεί με το μέρος του Αραβικού κόσμου. Η Ελλάδα χειροκρότησε την νίκη της Αιγύπτου το 1956 επί της Βρετανίας και τόσο οι Έλληνες όσο και οι Ελληνοκύπριοι ανησυχούσαν πολύ για τις ελληνικές κοινότητες της Αιγύπτου.

Σύμφωνα με το πνεύμα αυτής της ανάλυσης, το Ισραήλ εξ αρχής ΔΕΝ ήθελε να δει την Ελλάδα κυρίαρχη στην Κύπρο και περιφερειακή δύναμη με αξιώσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, γι’ αυτό ασκούσε παρασκηνιακές πιέσεις στην Αγγλία και στον ΟΗΕ να υποστηρίξουν το «ταξίμ», δηλ. την τουρκική στρατηγική της διχοτόμησης του νησιού.

Ένα βασικό εμπόδιο που δυσκόλευε την διπλωματία του Ισραήλ στην Λευκωσία ήταν η προσωπικότητα του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, ο οποίος είχε στενή φιλία με τον Αιγύπτιο ηγέτη Νάσσερ και ήταν γενικά φιλο-Άραβας. «Οι Ισραηλινοί έβλεπαν τον Μακάριο ως απειλή για τις επιδιώξεις τους στην Κύπρο και θεώρησαν την κάμψη της αντίστασής του για την παρουσία τους ως κύρια διπλωματική πρόκληση, γι’ αυτό επεδίωξαν την βοήθεια της Τουρκίας και των Τουρκοκυπρίων για την επίτευξη του στόχου τους», λέει ο Levey.

Δεν άργησαν μάλιστα να πεισθούν ότι τα συμφέροντά τους ήταν εντελώς ασύμβατα με την Κύπρο του Μακαρίου και συζήτησαν μέχρι και την παροχή στρατιωτικής βοήθειας στους Τουρκοκύπριους.

Τον Ιούλιο του 1959, ο Moshe Sasson, επικεφαλής του Τομέα Μέσης Ανατολής του ισραηλινού ΥΠΕΞ, αναγνώρισε σε μια σύσκεψη ανώτερων αξιωματούχων για την πολιτική του Ισραήλ προς την Κύπρο, ότι οι Τουρκοκύπριοι ήταν «φυσικοί σύμμαχοι» του Ισραήλ. (Zach Levey, «Η είσοδος του Ισραήλ στην Κύπρο, 1959-1963», σ.76).

Είναι να απορεί κανείς πώς με τέτοια κακή προϊστορία στις ισραηλινο-κυπριακές σχέσεις, με το Ισραήλ στο πλευρό του Αττίλα το '74 και την Μοσσάντ να εξοπλίζει τους πραξικοπηματίες - όλα σύμφωνα με μαρτυρίες που ήρθαν, κατά καιρούς, στο φώς της δημοσιότητας - ενθουσιάζονται κάποιοι σήμερα με αυτή την λυκοφιλία και μάλιστα άτομα του ευρύτερου "πατριωτικού χώρου".

Είναι μάλιστα έτοιμοι να αποδεχθούν τις "ρεαλιστικές" λύσεις που σερβίρει το Τελ Αβίβ, σε συνέργεια ίσως με το Φόρεϊν Όφις, φοβισμένοι, στην καλύτερη περίπτωση, όταν δεν είναι ενεργούμενα, ότι βρισκόμαστε μέσα σε ένα αδιέξοδο "τούνελ" και πρέπει να σώσουμε ότι μπορεί να σωθεί αποδεχόμενοι ακόμα και την "διχοτόμηση" σαν "αιρετική λύση".

Όμως απέναντι στην λιποψυχία και την υστεροβουλία, ο ποιητής μας έχει διδάξει τι θα πει ελληνική υπέρβαση και χρέος στη φυλή μας με τον «Αποχαιρετισμό» στον αγωνιστή της ελευθερίας Γρηγόρη Αυξεντίου, που στις 2 του Μάρτη 1957 κάηκε ζωντανός στη σπηλιά της Μονής Μαχαιρά:

μέσα σ' αυτό το πέτρινο τούνελ «...μπορούσε να έχει τόση ευρυχωρία, μπορούσε να

χωρέσει την πατρίδα με τις ελιές της,

τ' ακρογιάλια της, τα βάσανά της, με τα καΐκια της

μ' ολάνοιχτα πανιά στον αντρίκιον αγέρα της...».

Τόσο "λίγοι" καταντήσαμε εμείς ώστε μέσα στο σημερινό, νεοταξικό, τούνελ που έχουμε εγκλωβιστεί να μην μπορούμε να χωρέσουμε τίποτα άλλο παρά μόνο

το δολερό μαχαίρι, που μας λένε "πάρ' το και συ", για να ακρωτηριάσουμε, κόβοντας στην μέση, την μικροκόρη μας... την μάνα μας;

ΛΕΖΑΝΤΑ ΠΙΝΑΚΑ: Από την έκθεση «Εικονογραφώντας την ιστορία της Κύπρου», που έγινε στο Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο Λευκωσίας τον Δεκέμβριο του 2013 με έργα των ζωγράφων Κυριακής Κώστα και Λουΐζας Καϊμάκη εμπνευσμένα από την κυπριακή ιστορία.

Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο Λευκωσίας

της έκθεσης «Εικονογραφώντας την ιστορία της Κύπρου» - See more at: http://www.philenews.com/el-gr/politismos/518/175215/egkainia-simera-tis-ekthesis-eikonografontas-tin-istoria-tis-kyprou#sthash.QD1GYg31.dpuf

*[Δημοσιεύθηκε στο Hellenic Nexus τ.92, Ιανουάριος 2015]