Οι καταθέσεις στο στόχαστρο των επιτελείων της ευρωζώνης

του Δημήτρη Καζάκη

Σε πολύ λίγο καιρό για να διαθέτεις καταθετικό λογαριασμό θα υποχρεούσαι να πληρώνεις στην τράπεζα φύλακτρα. Δεν είναι πολύ μακριά η μέρα που θα πηγαίνει κανείς στην τράπεζα για να σηκώσει το μισθό του, ή την σύνταξή του και θα διαπιστώνει ότι του παρακράτησαν ένα ποσοστό. Ακόμη και μόνο για μια τραπεζική συναλλαγή ημέρας. Ενώ οι λίγοι που διαθέτουν ακόμη καταθέσεις, θα βλέπουν μήνα το μήνα να μειώνεται το ποσό λόγω αρνητικού επιτοκίου. Δηλαδή αντί να αποδίδει επιτόκιο η τράπεζα, θα αποδίδει ο καταθέτης σ' αυτήν.

Αν νομίζεται ότι κάτι τέτοιο είναι απίθανο, τότε προφανώς δεν προσέξατε τη νύξη του Μάριο Ντράγκι στις αρχές Μαΐου φέτος ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει ακόμη και την πιθανότητα αποπληθωρισμού. Πώς μπορεί να αντιμετωπίσει μια ένωση όπου κυριαρχούν τα νομισματικά μέσα άσκησης οικονομικής πολιτικής, την πιθανότητα...
αποπληθωρισμού; Μόνο μ' έναν τρόπο: το μηδενισμό των διατραπεζικών επιτοκίων της ΕΚΤ που βρίσκονται ήδη στο 0,25%, αλλά και την εισαγωγή αρνητικών καταθετικών επιτοκίων. Με άλλα λόγια οι τράπεζες θα αντλούν τσάμπα χρήμα από την ΕΚΤ και θα επιβαρύνουν τους καταθέτες με φύλακτρα.

Στις 27 Μαΐου ο Μάριο Ντράγκι μιλώντας σε μια διημερίδα στην Σίντρα της Πορτογαλίας είπε: "Υπάρχει κίνδυνος να καταληφθεί η οικονομία από αντιπληθωριστικές προσδοκίες" και να προκαλέσει σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις να καθυστερήσουν αγορές και επενδύσεις "σ' έναν κλασσικό κύκλο αποπληθωρισμού". Ο Ντράγκι και τα επιτελεία του ανησυχούν ιδιαίτερα μην και κυλίσει σε "κύκλο αποπληθωρισμού" η ευρωζώνη και διοχετεύει στις αγορές ότι η ΕΚΤ θα μειώσει επιτόκια και θα πάρει επιπλέον μέτρα τόνωσης όταν θα συνέλθει στις 5 Ιουνίου.

Ωστόσο, ο Ντράγκι διαβεβαίωσε ότι τελικά η ΕΚΤ θα διατηρήσει τον τιμάριθμο σε επίπεδα κάτω αλλά πλησίον του 2% μεσοπρόθεσμα. Ο λόγος είναι απλός. Θέλει να εξασφαλίσει ότι η οικονομία της ευρωζώνης δεν θα κατρακυλήσει σε κατάσταση αποπληθωρισμού. Να τι λέει η ίδια η ΕΚΤ για τους λόγους της στόχευσης κάτω, αλλά πλησίον του 2%: "Οι ρυθμοί πληθωρισμού κάτω, αλλά πλησίον του 2 % είναι αρκετά χαμηλά για την οικονομία να αξιοποιήσει πλήρως τα οφέλη της σταθερότητας των τιμών. Υπογραμμίζει, επίσης, τη δέσμευση της ΕΚΤ να παρέχει ένα επαρκές περιθώριο για την αποφυγή των κινδύνων του αποπληθωρισμού. Έχοντας ένα τέτοιο περιθώριο ασφαλείας έναντι του αποπληθωρισμού είναι σημαντικό, επειδή τα ονομαστικά επιτόκια δεν μπορούν να πέσουν κάτω από το μηδέν. Σε ένα περιβάλλον αποπληθωρισμού η νομισματική πολιτική δεν μπορεί ως εκ τούτου να είναι σε θέση να τονώσει επαρκώς τη συνολική ζήτηση, χρησιμοποιώντας τα επιτόκια της. Αυτό καθιστά ακόμη πιο δύσκολο για τη νομισματική πολιτική την καταπολέμηση του αποπληθωρισμού, παρά την καταπολέμηση του πληθωρισμού."

Προσέξατε τι λέει; Ότι σε μια νομισματική ένωση σαν την ευρωζώνη, όπου κυρίαρχο μέσο είναι η νομισματική πολιτική, ο αποπληθωρισμός είναι χειρότερος από τον πληθωρισμό, γιατί δεν μπορεί να υπάρξει αρνητικό επιτόκιο. Σε συνθήκες αποπληθωρισμού το χρήμα ακριβαίνει ακόμη και για τις τράπεζες ακόμη και με μηδενικό διατραπεζικό επιτόκιο. Το αποτέλεσμα είναι να γιγαντώνει η έλλειψη χρήματος από την αγορά και δημιουργείται ένα σπιράλ συρρίκνωσης τόσο των επενδύσεων, όσο και της κατανάλωσης. Αυτό το σπιράλ λέγεται δίνη αποπληθωρισμού.

Η οικονομία της ευρωζώνης έχει ήδη τεθεί σε τροχιά αποπληθωρισμού. Όσο η ΕΚΤ και το ευρωσύστημα επιμένει στις διασώσεις των τραπεζών, τόσο θα συμπιέζεται το εισόδημα των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων. Τόσο θα επιδεινώνεται το επενδυτικό πρόβλημα και θα εκτινάσσεται το χρέος, ιδιωτικό και δημόσιο.

Καθώς η απειλή του αποπληθωρισμού όλο και περισσότερο στοιχειώνει ολόκληρη την ευρωζώνη, η ΕΚΤ θα αναγκαστεί να αναθεωρήσει το ταμπού και θα προχωρήσει σε αρνητικά επιτόκια. Πώς όμως θα αποφύγει την φυγή καταθέσεων; Εδώ έρχεται ο γνωστός οικονομολόγος του ΔΝΤ, Ρόγκοφ, ο οποίος σε άρθρο του στην Financial Times, 28/5, προτείνει την κατάργηση της κυκλοφορίας χαρτονομίσματος. Οι λόγοι που επικαλείται είναι ένας προσχηματικός, ότι δήθεν θα χτυπηθεί η εγκληματικότητα και ένας αληθινός, γιατί έτσι θα επιτραπεί στις τράπεζες να επιβάλλουν αρνητικά επιτόκια στις καταθέσεις.

Καλά η ευρωζώνη. Η Ελλάδα; Η Ελλάδα βρίσκεται ήδη εδώ και ενάμισυ χρόνο σε "κύκλο αποπληθωρισμού", αλλά δεν φαίνεται να νοιάζεται κανείς. Η τύχη της έχει προγραφεί. Η απόσυρση από την κυκλοφορία του φυσικού χρήματος και κυρίως των χαρτονομισμάτων έχει ήδη αρχίσει. Στα ΑΤΜ ήδη τα πλαφόν ανάληψης έχουν μειωθεί σημαντικά. H Ελλάδα είναι σε ιδανική κατάσταση για να επιβληθούν αρνητικά επιτόκια. Το πότε θα το μάθουμε το φθινόπωρο, όταν θα τεθεί επί τάπητος το νέο πακέτο χρηματοδότησης για το χρέος της χώρας. Κι ο σώζων εαυτόν, σωθήτω. Αν μπορεί κανείς να σωθεί μέσα σε τέτοια κατάστασης πολιτικής αφασίας.