Ιστορική Διαδρομή της ΕΕ-Προβλήματα-Προτάσεις για λύση στην Κρίση

του Λεωνίδα Χρυσανθόπουλου*

Όλοι μας γνωρίζουμε σε γενικές γραμμές την ιστορία της ΕΕ και δεν θα ήθελα να την επαναλάβω εδώ. Αυτό που θα επιχειρήσω να αναπτύξω είναι  μια γρήγορη περιγραφή των Συνθηκών της ΕΕ, τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν, Η Ελλάδα, και θα αναφερθώ σε προτάσεις για την επίλυση της κρίσης.

Αρχίζουμε με την Συνθήκη της Ρώμης του 1957 που δημιούργησε την ΕΟΚ και τα τέσσερα θεσμικά όργανά της, το Συμβούλιο Υπουργών, την Ε. Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Έξη ήσαν τα πρώτα Κράτη Μέλη που έπρεπε να διαχειρισθούν την ελεύθερη διακίνηση αγαθών, υπηρεσιών, κεφαλαίων και εργασίας, καθώς και την ΚΑΠ.

Το 1987 υπογράφεται η  Ενιαία Ευρωπαϊκή  Πράξη η οποία δημιούργησε  την ενιαία ή εσωτερική αγορά που απαγόρευσε τα μη δασμολογικά εμπόδια και καθιέρωσε την εναρμόνιση ώστε να ...
μην υπάρχουν διαφορές σε προϊόντα και υπηρεσίες που παράγονται στα ΚΜ. Αντικαταστάθηκε η ομοφωνία με ενισχυμένη ψηφοφορία σε πολλούς τομείς, που έδινε περισσότερες ψήφους στα μεγαλύτερα ΚΜ.

Το 1992 υπογράφεται η Συνθήκη του Μάαστριχ, με την οποίαν όλα τα ΚΜ πλην ΗΒ και Δανίας, θα καταργούσαν τα εθνικά τους νομίσματα και θα υιοθετούσαν το ενιαίο νόμισμα, το ευρώ. Τα 18 ΚΜ της ευρωζώνης  έχουν εγκαταλείψει τον εθνικό έλεγχο των επιτοκίων και του προσδιορισμού της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική  Τράπεζα αποφασίζει για όλα αυτά πλέον.

Το 1998 πηγαίνουμε στην Συνθήκη του Άμστερνταμ η οποία επεξέτεινε  την λήψη  αποφάσεων με  ψηφοφορία με ενισχυμένη πλειοψηφία σε ακόμα περισσότερους τομείς. Έδωσε στην ΕΕ κώδικα ανθρώπινων  δικαιωμάτων, εξωτερικά σύνορα, μεταναστευτική πολιτική και το Ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης, που απετέλεσε μια οπισθοχώρηση γιατί προέβλεπε την έκδοση ακόμα και για περιπτώσεις πράξεων που δεν είναι αξιόποινη στην χώρα από την οποίαν ζητείται η έκδοση.

Η Συνθήκη της Νίκαιας το 2001 κατάργησε το δικαίωμα αρνησικυρίας και επεξέτεινε την ενισχυμένη πλειοψηφία σε άλλους μη οικονομικούς τομείς. Προέβλεψε επίσης την ενισχυμένη συνεργασία.

Και έτσι φθάνουμε το 2009 στην Συνθήκη της Λισσαβόνας. Με την Συνθήκη αυτή καταργείται η ΕΚ και αντικαθίσταται με την ΕΕ, που έχει ιδίαν νομική οντότητα χωριστή και ανωτέρα των  ΚΜ. Και όλοι οι υπήκοοι των ΚΜ γίνονται υπήκοοι της νέας οντότητας, αποκτώντας την ευρωπαϊκή υπηκοότητα. Το σημαντικό όμως στην Λισσαβόνα είναι η αλλαγή του τρόπου λήψεως των αποφάσεων που δίνει μεγαλύτερη δύναμη και εξουσία στα μεγάλα ΚΜ. Από φέτος λοιπόν, για την ψήφιση νομοθεσίας ΕΕ από το Συμβούλιο Υπουργών, θα χρειασθεί το 55% των ΚΜ  (15 από 28) εφ’ όσον τα 15 ΚΜ αποτελούν το 65% του συνόλου του πληθυσμού της ΕΕ που είναι περίπου 500 εκατομμύρια. Αυτό σημαίνει ότι η Γερμανία και η Γαλλία , έχοντας και οι δυο το 1/3 του πληθυσμού της Ευρώπης και το μισό πληθυσμό της Ευρωζώνης, μπορούν με την βοήθεια ενός ή δυο μικρότερων κρατών να παρεμποδίσουν την υιοθέτηση  αποφάσεων που δεν θέλουν ή αντίθετα να να προωθήσουν αποφάσεις που επιθυμούν. Επίσης η Λισσαβόνα θεσμοθέτησε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο  από άτυπο όργανό που ήταν, καθιέρωσε μόνιμο Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, που ουσιαστικά ασκεί και την προεδρία του Συμβουλίου Υπουργών, μειώνοντας έτσι δραστικά την σημασία της Προεδρίας που ασκούν τα Κράτη Μέλη που είναι πλέον διαχειριστικής αντί ουσιαστικής φύσεως. Η Λισσαβόνα επίσης ενσωματώνει όλες τις άλλες προαναφερθείσες Συνθήκες καθώς επίσης και τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.

Μέχρι την μεγάλη διεύρυνση του 2003, η ΕΕ δούλευε αποτελεσματικά, όχι όμως τόσο αποτελεσματικά όπως τις δεκαετίες του 70 με 90. Μέχρι τότε οι ΥΠ ΕΞ στα πλαίσια του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων έπαιρναν πολιτικές αποφάσεις και έλυναν τα θέματα του  Προϋπολογισμού, της γεωργίας και άλλα μόνοι τους χωρίς την παρουσία των εμπειρογνωμόνων. Κλεινόντουσαν μόνοι τους μέχρι  αργά την νύχτα ή την άλλη μέρα το πρωί και έλυναν τα προβλήματα με απευθείας διάλογο. Και βεβαίως ελαμβάνοντο σοβαρώς υπ όψη τότε τα συμφέροντα των λαών τους, σε αντίθεση με  ότι συμβαίνει σήμερα. Από το 2004 και μετά τα Συμβούλια Γενικών Υποθέσεων παρουσίαζαν το εξής θέαμα. Ερχόντουσαν οι Υπουργοί, έκαναν μια παρέμβαση, που είχαν γράψει άλλοι για όλα τα θέματα της ΗΔ και μετά φεύγανε για διμερείς δήθεν συναντήσεις χωρίς να παρακολουθούν τι λένε οι άλλοι συνάδελφοί τους. Ορισμένοι μάλιστα έμεναν μέχρι το μεσημβρινό γεύμα και μετά φεύγανε. Παρατηρείται λοιπόν μια ΟΗΕ ποίηση της ΕΕ που βέβαια δεν δούλεψε προς όφελος της ΕΕ και της αποτελεσματικότητάς της. Εάν η πολιτική ηγεσία της ΕΕ ήταν σοβαρή θα έπρεπε να αφιέρωνε  τουλάχιστο ένα τριήμερο το μήνα για τα Συμβούλια Γενικών Υποθέσεων. Αλλά δεν μπορούσαν να διαθέσουν τρεις  μέρες το μήνα για την Ευρώπη με αποτέλεσμα η ΕΕ να πέσει στα χέρια των γραφειοκρατών των Βρυξελλών. Ένα άλλο μεγάλο μειονέκτημα ήταν οι συνεχείς πανηγυρισμοί των ανακοινωθέντων των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων που δημιουργούσε την εσφαλμένη εντύπωση ότι κάθε Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έλυνε όλα τα προβλήματα της ΕΕ. Η πιο μεγάλη αποτυχία ήταν η Στρατηγική της Λισσαβόνας που είχε σαν στόχο να  κάνει την ΕΕ την πιο ανταγωνιστική και δυναμική οικονομία στον κόσμο μέχρι το2010 με καλύτερες και περισσότερες θέσεις εργασίας  και μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή. Το 2009 όλοι ομολόγησαν ότι η Στρατηγική απέτυχε. Το 2000 οι άνεργοι στην ΕΕ των 27 ήσαν 20 εκατ. Και το 2013 ήσαν 26 εκατ. 200 χιλιάδες σύμφωνα με την eurostat.

Ας δούμε λίγο την Ελλάδα. Τρεις ήταν οι λόγοι που ώθησαν τον Κ. Καραμανλή  να προωθήσει την ένταξη της χώρας μας στην ΕΟΚ. Πρώτος ήταν η διασφάλιση της δημοκρατίας, δεύτερος η προστασία από την Τουρκία και τρίτος  η οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Υπενθυμίζεται ότι η δημοκρατική τότε ΕΟΚ καταπολέμησε την στρατιωτική δικτατορία με όλα τα μέσα και πάγωσε την Συμφωνία Σύνδεσης και το Χρηματοδοτικό πρωτόκολλο, σε αντίθεση με το ΝΑΤΟ που την υποστήριξε. Ο Ξενοφών Ζολώτας στο βιβλίο που είχε εκδόσει το 1978 αναφέρθηκε στην θετική συμβολή της Ελλάδας στην ΕΟΚ και προσδιόρισε τρεις τομείς  όπου η Ελλάδα είχε συγκριτικά πλεονεκτήματα έναντι των άλλων κρατών μελών. Ο ορυκτός πλούτος, η γεωγραφική θέση με εύκολη πρόσβαση στην Μέση Ανατολή  και η εμπορική ναυτιλία. Όταν ενταχθήκαμε το 1981 είχαμε μια δυνατή βιομηχανία με ετήσια ανάπτυξη της τάξεως των 7.4 %, μια δυναμική  Γεωργία με αυτάρκεια στα περισσότερα προϊόντα και  με 24.2% του πληθυσμού να ασχολείται μαζί της. Μετά την ένταξή μας , αναγκασθήκαμε να περιορίσουμε την παραγωγή χάλυβος μια και υπήρχε υπερπαραγωγή στις χώρες  ΕΟΚ, καταργήσαμε την βιομηχανία παραγωγής αυτοκινήτων μας. Περιορίσαμε την παραγωγή ελαιόλαδου μας μια και υπήρχαν οι λίμνες ελαιόλαδου στην ΕΟΚ και αναδιαρθρώσαμε την γεωργία και μειώσαμε το ποσοστό του πληθυσμού που εργαζόταν στην γεωργία. Και στο τέλος μείναμε μόνο με τον τουρισμό . Και για πολλά χρόνια με την αγορά πολεμικών εξοπλισμών , απασχολούσαμε τους Γερμανούς, Γάλλους και Βέλγους εργάτες στον τομέα αυτό οι οποίοι διαφορετικά  θα ήσαν άνεργοι. Βεβαίως τα Κοινοτικά κονδύλια βοήθησαν την ανάπτυξη της χώρας και πολλά έργα υποδομής έγιναν. Η γεωργία βοηθήθηκε αν και είναι άγνωστο πόσα ποσά πήγαν πράγματι στο σκοπό τους. Την πρωτοχρονιά του 2002 μπήκαμε στην ευρωζώνη και μετά από μερικά χρόνια αρχίσανε τα προβλήματα που μας οδήγησαν στην σημερινή κατάσταση. Από την 11 Σεπτεμβρίου 2001 και μετά από τα τρομοκρατικά κτυπήματα στην Μαδρίτη και το Λονδίνο, άρχισε να αυξάνεται το δημοκρατικό έλλειμμα στην ΕΕ με τα μέτρα που είτε επιβλήθηκαν στην ΕΕ από τις ΗΠΑ είτε τα υιοθέτησε με δική της πρωτοβουλία. Αποτέλεσμα των μέτρων αυτών είναι η συνεχής παρακολούθηση του ευρωπαϊκού λαού από τους κρατικούς μηχανισμούς τους.

Ας έρθουμε τώρα στην Ελληνική οικονομική κρίση. Η Ελληνική Κυβέρνηση υπέγραψε την δανειακή σύμβαση του Μαΐου 2010 για να μπορέσει μετά από μέτρα λιτότητας, αναδιάρθρωση του κράτους, και αναπτυξιακών πολιτικών να μειώσει το δημόσιο χρέος που το 2009 ήταν 129% του ΑΕΠ η 299 δις. ευρώ. Μετά από δυο μνημόνια και λανθασμένη πολιτική τόσο της ΕΕ και του ΔΝΤ αλλά και των Ελληνικών κυβερνήσεων, η Ελλάδα βρίσκεται στα πρόθυρα καταστροφής. Η Ελλάδα δανείσθηκε ένα συνολικό ποσό 191 δις από το 2010 μέχρι τέλος του 2013. Και όχι μόνο το Δημόσιο Χρέος δεν μειώθηκε αλλά αυξήθηκε σε 175% σε ποσοστό ΑΕΠ ήτοι σε 321 δις ευρώ. Η ανεργία από 470.620 άτομα, δηλαδή 9,5% έφθασε τέλος του 2013 σε 1.374.054 άτομα, ήτοι 27,6%. Οι λόγοι αποτυχίας των μέτρων οφείλονται κυρίως στο ότι δεν λήφθηκε υπ’ όψη ο ανθρώπινος παράγων. Ο Έλληνας πολίτης αγνοήθηκε εντελώς και σαν αποτέλεσμα, η Ελλάδα αντιμετωπίζει σήμερα μια άνευ προηγουμένου κοινωνική καταστροφή και τις αρχές μιας ανθρωπιστικής κρίσης. Και παρά την παραδοχή των λαθών τους, η ΕΕ και το ΔΝΤ εξακολουθούν την εφαρμογή της ίδιας λανθασμένης πολιτικής η οποία έχει αποδειχθεί ότι είναι αναποτελεσματική.

Oταν ξέσπασε η κρίση το 2010, η κυβέρνηση αντί να ζητήσει την δανειακή σύμβαση, έπρεπε τουλάχιστο να είχε επιχειρήσει να ζητήσει την εφαρμογή του άρθρου 122 παρ. 2 της Συνθήκης της Λισσαβόνας η οποία αναφέρει τα εξής: "Όταν ένα κράτος-μέλος αντιμετωπίζει δυσκολίες ή διατρέχει μεγάλο κίνδυνο να αντιμετωπίσει σοβαρές δυσκολίες οφειλόμενες σε φυσικές καταστροφές ή έκτακτες περιστάσεις που εκφεύγουν από τον έλεγχό του, το Συμβούλιο προτάσσει της Επιτροπής μπορεί να αποφασίσει την χορήγηση, υπό ορισμένους όρους, χρηματοδοτική ενίσχυση της Ένωσης". Η παράγραφος 2 δεν εφαρμόσθηκε γιατί το θέμα θεωρήθηκε από την Ε Επιτροπή  και από τα ΚΜ σαν ένα καθαρό Ελληνικό πρόβλημα και όχι, όπως αναγνωρίσθηκε αργότερα, σαν αποτέλεσμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσεως, για την οποίαν η Ελλάδα δεν ευθυνόταν.

Αλλά  δεν είναι μόνο ότι τα μέτρα είναι λανθασμένα, αποτελούν επίσης κατάφωρη παραβίαση της ίδιας της Συνθήκης της Λισσαβώνας, άρθρα 2 και 3 έχουν παραβιασθεί. Το άρθρο 2 αναφέρει ότι η Ένωση βασίζεται στις αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου καθώς και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το άρθρο 3 αναφέρει ότι η Ένωση έχει σκοπό να προάγει την ειρήνη, τις αξίες της και την ευημερία των λαών της. Τα άρθρα 145-150, αναφορικά με την απασχόληση έχουν επίσης παραβιασθεί, τα άρθρα 151-166 αναφορικά με την κοινωνική πολιτική και τα άρθρα 165 και 166 για την ενίσχυση της επαγγελματικής εκπαίδευσης. Καταρρακώθηκε επίσης ο Χάρτης  των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ που είναι ενσωματωμένος στην Συνθήκη της Λισσαβόνας. Μερικές από τις παραβιάσεις. Άρθρο 1 για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, 11 για την ελευθερία έκφρασης και πληροφόρησης, 12 για το δικαίωμα του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι, 14 για το δικαίωμα στην εκπαίδευση, 15 για το δικαίωμα προς εργασία, 17 για το δικαίωμα της ιδιοκτησίας, 20 αναφορικά με την ισότητα έναντι του νόμου, 25 για τα δικαιώματα των ηλικιωμένων, 26 για την ένταξη των ανάπηρων, 30 αναφορικά με την προστασία σε περίπτωση αδικαιολόγητης απόλυσης, 34 για την κοινωνική ασφάλιση, 35 για την προστασία της υγείας. Γερμανοί ακτιβιστές έχουν ήδη καταθέσει την υπό στοιχεία OTP CR 345/12, αγωγή κατ’ αγνώστων στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για βλάβη της υγείας του Ελληνικού πληθυσμού. Εκατοντάδες γραπτές μαρτυρικές καταθέσεις υποβάλλονται προς ενίσχυση της αγωγής.

Για να αποτραπεί η καταστροφή της Ελλάδας προτείνεται η εξής λύση:

Να καταγγελθεί η Δανειακή Σύμβαση του Μαΐου 2010, που υπεγράφη μεταξύ της Ελλάδος και των Κρατών-μελών της Ευρωζώνης, με βάση τα άρθρα 48-52 της Σύμβασης της Βιέννης του ΟΗΕ, αναφορικά με το Δίκαιο των Συνθηκών. Τα άρθρα αυτά προβλέπουν την ακύρωση μιας Συνθήκης εφ’ όσον χρησιμοποιήθηκε δόλος, υπήρξε σφάλμα, ασκήθηκε πίεση σε εκπρόσωπο του κράτους κλπ. Η Ελλάδα θα πρέπει παράλληλα να ζητήσει αποζημίωση από την ΕΕ για τις ζημιές  που προκάλεσε. Η ζημία, στην χώρα, σύμφωνα με  συντηρητικούς υπολογισμούς ανέρχεται στο ύψος του δήθεν χρέους. Υπενθυμίζεται το άρθρο 41 παρ. 3 του Χάρτου Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, το οποίο αναφέρει ότι: "Κύαθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στην αποκατάσταση εκ μέρους της Ένωσης, της ζημίας που του προξένησαν τα θεσμικά όργανα ή οι υπάλληλοί της, κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, σύμφωνα με τις γενικές αρχές που είναι κοινές στα δίκαια των κρατών-μελών. "Η παύση πληρωμών των τόκων που θα επέλθει με την καταγγελία της Δανειακής Σύμβασης και η αποζημίωση που θα δοθεί στην Ελλάδα, θα της επιτρέψουν να αποκαταστήσουν τις ζημίες και να υλοποιηθούν αναπτυξιακές πολιτικές. Θα πρέπει επίσης η Ελλάδα να αποχωρήσει από την Ευρωζώνη για να μπορέσει να εφαρμόσει μια επωφελή οικονομική πολιτική, που δεν μπορεί να το κάνει όντας στην ευρωζώνη. Η προτεινόμενη λύση δεν θα είναι εύκολη στην εφαρμογή της. Αλλά είναι οπωσδήποτε καλύτερη από την εσφαλμένη πολιτική που εφαρμόζεται σήμερα και που με μαθηματική ακρίβεια οδηγεί την χώρα στην καταστροφή. Και είναι παρήγορο ότι υπάρχουν πολιτικά κόμματα που υποστηρίζουν μια τέτοια προσέγγιση.

Για την EE προτείνονται τα εξής:

H EE για να δουλέψει αποτελεσματικά, θα πρέπει να μεταλλαχθεί ώστε να έχει σαν μοναδική προτεραιότητα την προστασία των συμφερόντων των λαών της Ευρώπης και όχι των τραπεζιτών όπως έχει εξελιχθεί σήμερα. Θα πρέπει να αλλάξει ο αναποτελεσματικός τρόπος λειτουργίας του, με την υιοθέτηση ενός νέου καταστατικού χάρτη, σε αντικατάσταση της παραβιασθείσης Λισσαβόνας. Ο νέος χάρτης δεν θα πρέπει να γίνει από τα υφιστάμενα και αποτυχημένα θεσμικά όργανα της ΕΕ, αλλά από κινήματα πολιτών των κρατών μελών, που θα υποβάλλουν τις προτάσεις τους σε μια ευρωπαϊκή συνέλευση αποτελούμενη από εκπρόσωπους των κινημάτων πολιτών των ΚΜ. Το τελικό κείμενο θα υποβληθεί, εκ μέρος των Ευρωπαϊκών Λαών, στα θεσμικά όργανα για υλοποίηση. Στο μεταξύ διάστημα, η ΕΕ θα πρέπει να κάνει πολιτική απλής διαχείρισης. Με την λύση αυτή μπορεί να παύσει η ΕΕ να καταστρέφει τα ΚΜ της και να επεμβαίνει κατά τρόπον απροκάλυπτο σε τρίτες χώρες σαν την Ουκρανία.

Για την ανθρωπότητα προτείνεται το εξής:

Η διαγραφή του παγκόσμιου χρέους αποτελούμενο από 600 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, θα επιτρέψει στην ανθρωπότητα να ξεκινήσει επί νέας και υγιούς βάσεως. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα στην ιστορία της ανθρωπότητας διαγραφής χρεών. Από την αρχαία Ελληνική σεισάχθεια, στο Ιωβηλαίο των αρχαίων εβραϊκών κοινοτήτων, όπου κάθε πενήντα χρόνια διέγραφαν τα μεταξύ τους χρέη και ξανάρχιζαν από την αρχή. Ακόμα και στην δεκαετία του 70 οι ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης διέγραψαν τα χρέη του κινήματος των αδέσμευτων επιτρέποντας έτσι την οικονομική απογείωση της Γιουγκοσλαβίας. Από την διαγραφή του παγκόσμιου χρέους θα χάσουν οι τράπεζες, αλλά οι τραπεζίτες δεν θα πεινάσουν, όπως πεινάει σήμερα ένα τμήμα της ανθρωπότητας. Κερδισμένη θα βγει η ανθρωπότης στο σύνολό της γιατί θα της δοθεί η ευκαιρία να ξαναρχίσει από την αρχή με πιο υγιείς βάσεις.

Για να υλοποιηθούν όμως οι προαναφερθείσες προτεινόμενες λύσεις χρειάζονται πολιτικοί με φαντασία και τόλμη, πολιτικοί που ενδιαφέρονται για την πρόοδο της ανθρωπότητας και όχι για την εξουσία που τους επιτρέπει να πλουτίζουν. Τέτοιοι πολιτικοί δεν υπάρχουν σήμερα. Πρέπει όμως να τους δημιουργήσουμε.

*Εισήγηση του Πρέσβη Λεωνίδα στην Ημερίδα που έγινε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών στις 11 Μαρτίου και οργανώθηκε από το Ινστιτούτο Διεθνών Νομικών Σπουδών Καθ. Ηλία Κρίσπη και από το Κύκλο Διπλωματών.

Ο Λεωνίδας Χρυσανθόπουλος, Πρεσβης ε.τ. είναι μέλος της Πολιτικής Γραμματείας του ΕΠΑΜ και υποψήφιος ευρωβουλευτής.