Ο αστικός κόσμος και οι κορυφαίοι αφανείς

του Αποστόλη Αποστολόπουλου

Ο Μαρξ περιγράφει την αστική τάξη στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο με σχεδόν ασυγκράτητο λυρικό οίστρο. Τη βλέπει να κυριαρχεί στον Κόσμο, μεγαλουργώντας. Φυσικά ο Μαρξ ήθελε (και επιδίωκε) την ανατροπή της επειδή εκμεταλλεύεται την ανθρώ-πινη εργασία. Δεν είναι μια τάξη Δικαιοσύνης. Ωστόσο το όργανο ανατροπής της αστικής κυριαρχίας, οι προλετάριοι, δεν δικαιώνει τον μεγάλο θεωρητικό της Επανάστασης. Αλλά ούτε η αστική τάξη ακολουθεί ακριβώς την πορεία που προδιέγραφε ο Μαρξ. Ήδη πριν από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο ο Γερμανός Όσβαλντ Σπένγκλερ έκανε λόγο, στο διάσημο έργο του «Η Παρακμή της Δύσης» (1914), για μια σύντομη περίοδο αυταρχικής και βίαιης επιβολής της Δύσης στον Κόσμο και την αναπόφευκτη πτώση της, μαζί και της αστικής τάξης. Γεγονός είναι ότι αστικές αξίες όπως το ήθος, η (ατομική) αξιοπρέπεια ή το «οικονομείν» ξεχαρβαλώθηκαν και όταν ο Πολιτισμός καταρρέει, το Έθνος/φορέας του Πολιτισμού παρακμάζει, φθίνει, εξαφανίζεται, συμπα-ρασύροντας το σύνολο της κοινωνίας.

Ο Πολιτισμός ανθίζει όταν η κυρίαρχη τάξη είναι ρωμαλέα. Η αστική τάξη στη Δύση αναλώθηκε σε Πολέμους και οικονομικές καταστροφές. Όσο, όμως, η αστική τάξη ήταν...

δεμένη με την παραγωγή (προϊόντων) δεν υπήρχε λόγος ανησυχίας, κέρδιζε και από τους Πολέμους. Αλλά τώρα αλλάζει ριζικά η ίδια η οικονομική βάση που τη δημιούργησε και τη στήριζε, η παραγωγή προϊόντων. Σήμερα κυρίαρχη δύναμη στην Οικονομία είναι το χρήμα που αναπαράγει τον εαυτό του, αποσπασμένο από την παραγωγή, το λεγόμενο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Πρόκειται για μια ακόμα μετάλλαξη; Ναι, μεταλλάσσεται το καπιταλιστικό σύστημα αλλά εις βάρος όχι μόνο της εργατικής αλλά και της αστικής τάξης. Μειώνει καθημερινά το ειδικό βάρος και των δυο ως παραγόντων διαμόρφωσης του μέλλοντος μέσα από τη σύγκρουσή τους. Το χρηματοπιστωτικό Κεφάλαιο δεν έχει, ως φαίνεται, ανάγκη την τάξη που το γέννησε, για την ακρίβεια δεν φαίνεται να έχει ανάγκη από καμία τάξη. Κινείται στη σφαίρα του άϋλου Κόσμου του Χρήματος, κυβερνούν οι Αγορές, άπιαστες και αόρατες, ενώ ο πλούτος περιορίζεται σε μια όλο και μικρότερη δράκα ανθρώπων. Έρευνες και μελέτες έχουν δείξει ότι μόλις 40- 50 Μέγα-Εταιρίες (σχεδόν απόλυτα αφανείς) ελέγχουν την παγκόσμια Οικονομία και αυτές με τη σειρά τους ελέγχονται από λίγες δεκάδες άτομα. Το προφανές είναι ότι αυτό το ασήμαντο αριθμητικά σύνολο, πανίσχυρο οικονομικά, ασκεί ασφυκτικό έλεγχο στην πολιτική εξουσία, δηλαδή στη Δημοκρατία. Το σημαντικό είναι ότι θεωρεί πως έχει, πλέον, την ευχέρεια να αντιμετωπίζει τις κοινωνίες ως ένα ενιαίο και αδιαφοροποίητο σύνολο, κάτι που εξέφρασε η Θάτσερ λέγοντας «δεν υπάρχει κοινωνία, υπάρχουν άτομα». Η συντριπτική ήττα (τότε) των ανθρακωρύχων συμβόλιζε, ακριβώς, τη νίκη του Κεφαλαίου/Χρήματος επί του Κεφαλαίου που κινείται στο χώρο της παραγωγής, του βιομηχανικού Κεφαλαίου. Η αστική τάξη δεν το κατάλαβε, νόμιζε, όπως όλοι, ότι ηττήθηκε (μόνο) η εργατική τάξη. Πληρώνει τώρα την απρονοησία της. Οι Κορυφαίοι Αφανείς αρπάζουν την περιουσία της και καταβροχθίζουν την ίδια.

Ο καπιταλισμός/παραγωγός προϊόντων δεν θα εξαφανιστεί αλλά δεν είναι πια κυρίαρχος. Ο νέος Κύριος κινείται πάνω από την κοινωνία και χωρίς αυτήν. Η στρατηγική της λιτότητας (της πτώχευσης της αστικής τάξης) είναι σταθερή και αναπόφευκτη στην πορεία μετάλλαξης του καπιταλισμού. Αν η αστική τάξη δεν είναι απολύτως απαραίτητη ως φορέας/στήριγμα του καπιταλιστικού καθεστώτος, εκλείπει κάθε λόγος να είναι κάτοχος της (τόσο μεγάλης) περιουσίας (και εξουσίας) που κατέχει. Το επίμαχο είναι ότι οι Κορυφαίοι Αφανείς υποχρεούνται να περάσουν την πολιτική τους μέσα από τα Έθνη/Κράτη, άλλο τρόπο δεν έχουν. Στο Έθνος/Κράτος συμπυκνώνονται, λοιπόν, όλες οι αντιθέσεις, είναι το πεδίο σύγκρουσης. Πχ η ευρωπαϊκή (και όχι μόνο η γερμανική) ελίτ στηρίζει την πολιτική λιτότητας της Μέρκελ, δεν κομίζω γλαύκα στην Αθήνα. Ο Μπερλουσκόνι διαφωνούσε (ήταν «εθνικιστής») και εξουδετερώθηκε. Αστοί και προλετάριοι δεν έχουν άλλο δρόμο σωτηρίας παρά να υπερασπιστούν το Έθνος τους-μαζί ή χώρια. Διαφορετικά θα επανέλθουν στην παλιά εποχή όταν ο Βασιλιάς και η Αυλή του καθόριζαν αυθαίρετα τις τύχες της «πλέμπας». Η εμφάνιση αστικής τάξης (και της εργατικής, ως συνεπαγόμενο) είναι ιδιομορφία που εμφανίστηκε μόνο στον Δυτικό Κόσμο. Το ερώτημα αν είναι διατεθειμένη να αγωνιστεί για την ύπαρξή της, όπως αγωνίστηκε για την άνοδό της στην εξουσία, είναι εκκρεμές. Δεν είναι, δηλαδή, σαφές αν η άνοδος της ακροδεξιάς είναι ύστατος σπασμός της μελλοθάνατης αστικής τάξης ή αντίδραση διαρκείας, τώρα ενστικτώδης. Το ερώτημα αν η Αριστερά έχει αντιληφθεί το διακύβευμα παραμένει ανοιχτό.

Ο καπιταλισμός παλαιού τύπου αναδύθηκε πρόσφατα σε μεγάλες (και ισχυρές) περιοχές του πλανήτη, πχ Κίνα, Ινδία ή Ρωσία. Αλλά εκεί οι νέο- καπιταλιστές γαλουχήθηκαν εκ γενετής με την αντίληψη του καπιταλισμού/καζίνο. Η ιδεολογία τους δεν αντιστοιχεί στον καπιταλισμό που τους γέννησε και τους στηρίζει. Ο νεόκοπος, άξεστος καπιταλιστής, επιδειξίας σε βαθμό γελοιογραφίας, (πρότυπο οι Ρώσοι επί Γέλτσιν) ανταποκρίνεται απολύτως και απροκάλυπτα στην ισοπεδωτική αντίληψη, στην εξομοίωση όλων των «υπάλληλων» σε μια ομοιόμορφη μάζα. Όπου, γι’ αυτούς, οι (ταξικές) συγκρούσεις τους εξυπηρετούν. Όταν τρώγονται μεταξύ τους οι «κατώτεροι» επωφελούνται όσοι βρίσκονται στα ρετιρέ. Η αδυναμία της Αριστεράς τους επιτρέπει να μη σκέπτονται ότι ένα αναπάντεχο γύρισμα μπορεί να αλλάξει τον ρου των πραγμάτων. Εξουδετέρωσαν πχ τον Μπερλουσκόνι αλλά όχι τον Πούτιν, είναι άγνωστο το μέγεθος του κινδύνου (γι’ αυτούς) από το Εθνικό Μέτωπο στη Γαλλία ή από τον ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα-διαφορετικός ο κίνδυνος, κοινή η απειλή.

Το Έθνος/Κράτος είναι απαραίτητο και στους Κορυφαίους Αφανείς και στους παραδοσιακούς καπιταλιστές. Είναι πελάτης, χορηγός/προστάτης (πχ Τραπεζών), παραγγελιοδόχος πχ των εξοπλιστικών (όχι άμεσα παραγωγικών) επενδύσεων. Οι Κορυφαίοι Αφανείς, αποβάλλουν τον αόρατο μανδύα τους μόνο μέσα από το Έθνος/Κράτος. Εκεί μπορούν να τους δουν και να τους αντικρούσουν οι «υπάλληλοι». Δεν μένει παρά να το κάνουν.

από το "iskra.gr"