Η ΕΕ μεταβάλλεται σε βάλτο στασιμότητας και φτώχειας

του Λεωνίδα Βατικιώτη

Καμία ταλάντευση δεν είχε η φωνή του προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Μάριο Ντράγκι, όταν την προηγούμενη Παρασκευή 25 Ιανουαρίου μιλώντας στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός της Ελβετίας κλήθηκε να απαντήσει στο ερώτημα αν πρόκειται η ΕΚΤ να θέσει κάποιο στόχο για το επίπεδο της ανεργίας, αναλαμβάνοντας έτσι συγκεκριμένη δράση για την τόνωση της απασχόλησης, όπως κάνει για παράδειγμα η αμερικάνικη ομοσπονδιακή τράπεζα. «Όχι», ήταν η μονολεκτική του απάντηση, μην αφήνοντας κανένα περιθώριο συνέχισης της συζήτησης! Το γεγονός δε ότι την σχετική ερώτηση την απηύθυνε ο Τζον Λίπσκι, πρώην αναπληρωτής γενικός διευθυντής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, ενός μισητού οργανισμού που ευθύνεται για την φτώχεια και τον θάνατο από πείνα εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο από την Ασία μέχρι την Λατινική Αμερική, έκανε την εικόνα ακόμη πιο αντιφατική. Δεν είναι δα και λίγο ο θεματοφύλακας του ευρώ να υπερβαίνει σε νεοφιλελεύθερη πλειοδοσία τις ΗΠΑ και το ΔΝΤ, που κρατούν επί δεκαετίες τα σκήπτρα της μονεταριστικής ορθοδοξίας…

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έτριξε τα δόντια μόνο προς τα δυτικά της, αλλά και προς τα ανατολικά....
Αφορμή στάθηκε μια γενναία και αναμφίβολα θετική πρωτοβουλία που έλαβε η ιαπωνική κεντρική τράπεζα να αγοράσει κρατικά ομόλογα σε απεριόριστες μάλιστα ποσότητες και ταυτόχρονα να φανεί πιο ελαστική για το επίπεδο του ανεκτού πληθωρισμού αυξάνοντας το όριο του συναγερμού από το 1% στο 2%. Η κίνηση των νομισματικών αρχών του Τόκιου, που ήρθε ως αποτέλεσμα πολιτικών πιέσεων που άσκησε η νέα κυβέρνηση του πρωθυπουργού Σίνζο Άμπε με στόχο να ενισχυθεί η ανάπτυξη της οικονομίας και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, υποκίνησε έναν πόλεμο δηλώσεων μεταξύ ευρωπαίων και ιαπώνων αξιωματούχων, καθώς η πρωτοβουλία των Ιαπώνων, που ακολουθούσε τα ίχνη των αμερικάνικων αρχών με μια καθυστέρηση 3 ετών μάλιστα, χαρακτηρίστηκε νομισματικός πόλεμος. Ο πρόεδρος της γερμανικής κεντρικής τράπεζας, Χενς Βάιντμαν, προειδοποίησε ότι οι Ιάπωνες είναι υπόλογοι επειδή επιτρέπουν στην πολιτική να περάσει την πύλη της κεντρικής τράπεζας, υπονομεύοντας την περιβόητη ανεξαρτησία της κι επίσης επειδή ανοίγουν τον δρόμο των ανταγωνιστικών νομισματικών υποτιμήσεων, για να εισπράξει μια πληρωμένη απάντηση από τον ιάπωνα υπουργό Οικονομικών ο οποίος σε συνέντευξή του στους Financial Times δήλωσε πως «η Γερμανία είναι η χώρα που οι εξαγωγές της έχουν ωφεληθεί τα μέγιστα από την σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία της ευρωζώνης. Δεν είναι επομένως σε θέση να ασκήσει κριτική»! Ο γερμανός κεντρικός τραπεζίτης υπερασπιζόταν το σημερινό καθεστώς αποδεικνύοντας ότι αντιπροσωπεύει τον κόσμο των ονείρων του!

Αρνητικά ρεκόρ σε ΑΕΠ, ανεργία

Η νομισματική πολιτική δεν ήταν το μοναδικό πεδίο που η ευρωζώνη και η ΕΕ πρωταγωνίστησαν με τον χειρότερο τρόπο το τελευταίο διάστημα. Το ίδιο ακριβώς συνέβη και με αφορμή τις επιδόσεις τους σε δύο άλλους δείκτες, που επηρεάζουν πολύ πιο άμεσα το βιοτικό επίπεδο εκατομμυρίων ανθρώπων: τους ρυθμούς μεγέθυνσης του ΑΕΠ και την ανεργία. Η μείωση των προβλέψεων του ΔΝΤ για τους ρυθμούς μεγέθυνσης του τρέχοντος έτους και του επόμενου αποδόθηκαν στις επιδόσεις της ευρωζώνης που θα είναι χειρότερες των αναμενομένων. Έτσι η γηραιά ήπειρος αποδεικνύεται για μια ακόμη φορά ως η κινητήρια δύναμη της «παγκόσμιας οικονομίας δύο ταχυτήτων» που έχει διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια, με την πρώτη ταχύτητα να περιλαμβάνει τις πάλαι ποτέ αναπτυσσόμενες χώρες της καπιταλιστικής περιφέρειας και ειδικότερα Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα (αλλά όχι μόνο) όπου οι ρυθμοί μεγέθυνσης καλπάζουν και στην δεύτερη ταχύτητα να φιγουράρει η γνωστή Τριάδα (ΗΠΑ, ΕΕ, Ιαπωνία) η οποία παρά τις επιμέρους αντιφάσεις της βυθίζεται σε ένα τέλμα στασιμότητας με δραματικές κοινωνικές συνέπειες. Σημαντικότερη εξ αυτών η ανεργία με την ευρωζώνη να κρατάει για μια ακόμη φορά τα πρωτεία έχοντας το 11,8% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της στις ουρές των ανέργων και την ΕΕ το 10,7%, όταν στις ΗΠΑ είναι σημαντικά λιγότεροι, 7,8%, και στην Ιαπωνία ακόμη πιο λίγοι, μόλις το 4,1%. Οι πολιτικές ευθύνες για το κοινωνικό δράμα που ζουν τα 26 εκ. ανέργων στις 27 χώρες της ΕΕ καταγράφηκαν σε πρόσφατη μελέτη του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας (ILO) ο οποίος προειδοποίησε ότι το τρέχον έτος οι άνεργοι σε διεθνές επίπεδο θα ξεπεράσουν τα 200 εκατομμύρια, φθάνοντας τα 202. Ο διεθνής οργανισμός που εποπτεύεται από τα Ηνωμένα Έθνη, έστρεψε την κριτική του εναντίον της ΕΕ επισημαίνοντας δύο ειδών ευθύνες της. Αρχικά, ότι με την αυστηρή πολιτική λιτότητας που επιβάλει ουσιαστικά μετέφερε τις αρρυθμίες από τη σφαίρα των δημόσιων οικονομικών στην σφαίρα της αγοράς εργασίας. Με άλλα λόγια κατέστρεψε την αγορά εργασίας, δημιουργώντας στρατιές ανέργων, για να εξισορροπήσει τους κρατικούς προϋπολογισμούς ή, με ακόμη πιο απλά λόγια, μετέφερε στους εργαζόμενους το κόστος των ισοσκελισμένων προϋπολογισμών. Ό,τι ακριβώς παρακολουθούμε και στην Ελλάδα, όπου το δημοσιονομικό έλλειμμα μειώνεται και ο στόχος επίτευξης πλεονάσματος έρχεται εγγύτερα μέσω της απόλυσης χιλιάδων δημοσίων υπαλλήλων. Η ΕΕ επίσης κατηγορείται από τον Διεθνή Οργανισμό Εργασίας επειδή με την πολιτική λιτότητας που εφαρμόζει στο εσωτερικό αυξάνει τις ροές κεφαλαίων σε περιοχές όπως η Λατινική Αμερική και η Καραϊβική, με αποτέλεσμα οι συναλλαγματικές ισοτιμίες σε εκείνες τις χώρες να αυξάνονται και ως αντίδραση να συρρικνώνεται η εγχώρια ζήτηση για να παραμείνουν υπό έλεγχο οι συναλλαγματικές ισοτιμίες.

Εν κατακλείδει η ΕΕ εφαρμόζοντας μια άκαμπτη πολιτική σκληρής λιτότητας έχει μετατραπεί σε παράγοντα αστάθειας στο εξωτερικό, δημιουργώντας πολύπλευρες εντάσεις στο επίπεδο διεθνών της σχέσεων. Και στο εσωτερικό ωστόσο των 27 κρατών – μελών της ΕΕ, τα πράγματα δεν είναι πολύ καλύτερα.

Στα χνάρια της Ιαπωνίας

Εκ πρώτης όψης, Βερολίνο, Βρυξέλλες και Φρανκφούρτη μπορούν να εμφανίζονται δικαιωμένοι μιας και η πολιτική που εφάρμοσαν με χορήγηση αφειδώλευτης ρευστότητας στις τράπεζες ύψους 1 τρισ. ευρώ μέσω τριετούς δανεισμού από την μια, σε συνδυασμό με την πολιτική αιματηρών περικοπών και ιδιωτικοποιήσεων από την άλλη, έχουν το δικαίωμα να πουν ότι αποδείχθηκε σωτήρια. Επώδυνη μεν, αλλά αποτελεσματική μιας και εγγυήθηκε την ακεραιότητα της ευρωζώνης. Προς επίρρωση, η σαφέστατη απομάκρυνση της πιθανότητας εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη που πέρυσι φάνταζε ορατό ενδεχόμενο και η πτώση των επιτοκίων δανεισμού Ιταλίας και Ισπανίας, μεταξύ πολλών άλλων. Από κει και πέρα όμως, δεν έχουν να επιδείξουν το παραμικρό θετικό! Αντιθέτως οι πιο ευαίσθητοι κοινωνικοί δείκτες προμηνύουν επιδείνωση του κοινωνικού ζητήματος στην Ευρώπη ακόμη και στην περίπτωση που μετά από δύο ή περισσότερα χρόνια οι ρυθμοί μεγέθυνσης θα αρχίσουν να αυξάνονται, όπως συνέβη για παράδειγμα στην Γερμανία μετά την εφαρμογή των αντεργατικών μεταρρυθμίσεων με την ταμπέλα «Ατζέντα 2010». Η ραγδαία επέκταση των άτυπων μορφών κακοπληρωμένης εργασίας και της φτώχειας τα τελευταία χρόνια βεβαιώνει ότι ακόμη κι αυτή η μεγέθυνση που καταγράφεται δεν αφορά όλη την κοινωνία. Τα πράγματα βέβαια δεν αποκλείεται να εξελιχθούν ακόμη χειρότερα για την γηραιά ήπειρο, όπως τα περιέγραψε εκπρόσωπος του Ινστιτούτου Πέτερσον στο Νταβός με βάση την International Herald Tribune στις 22 Ιανουαρίου. Δηλαδή η Ευρώπη, με τη βοήθεια μάλιστα συμφωνιών όπως το «Δημοσιονομικό Σύμφωνο» ή το «Σύμφωνο για το Ευρώ+» που επιβάλουν την πιο σκληρή λιτότητα, να μετατραπεί σε μια οικονομική ζώνη παρατεταμένης στασιμότητας, ανάλογης με αυτήν που βίωσε η Ιαπωνία για δύο σχεδόν δεκαετίες. Υπ’ αυτή την προοπτική, η προτεραιότητα της ευρωπαϊκής οικονομικής ελίτ στην αναδιανομή του κοινωνικού πλούτου σε βάρος της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας θα έχει αποδειχθεί το πιο καταστροφικό για το γενικό συμφέρον πείραμα που έγινε στην μεταπολεμική Ευρώπη.