Η Coca – Cola και η παγκοσμιοποίηση δεν πάνε με όλα

του Λεωνίδα Βατικιώτη

Σε αγκάθι στα πλευρά της Ουάσινγκτον εξελίσσεται η πάλαι ποτέ «πίσω αυλή» των ΗΠΑ, η Λατινική Αμερική. Μετά τον Ισημερινό που παραχώρησε πολιτικό άσυλο στον διωκόμενο μαχητή της ελευθεροτυπίας Τζουλιάν Ασάντζ, σπάζοντας τον ασφυκτικό και θανάσιμο κλοιό που δημιουργούσαν γύρω του οι ΗΠΑ, ήρθε η σειρά της Βολιβίας να αμφισβητήσει την κυριαρχία των ΗΠΑ στην αμερικανική ήπειρο. Στο στόχαστρο μάλιστα του κύματος εθνικής αφύπνισης που δημιουργείται με ευθύνη της κυβέρνησης του Έβο Μοράλες βρέθηκαν δύο σύμβολα της αμερικανικής αυτοκρατορίας, πλανητικής εμβέλειας, που ενδεχομένως να αποτελούν τους σημαντικότερους πρεσβευτές του αμερικανικού τρόπου ζωής, καταφέρνοντας να πολλαπλασιάζουν την επιρροή που ασκούν οι ΗΠΑ, γειώνοντάς την στον καθημερινό τρόπο ζωής. Όλα αυτά μέχρι πρόσφατα.

Το αναπάντεχο πρώτο πλήγμα ήρθε με το λουκέτο που αναγκάστηκαν να βάλουν στην Βολιβία και τα οκτώ καταστήματα της πολυεθνικής αλυσίδας fast food, Mc Donald’s. Έτσι οι ΗΠΑ έγιναν η δεύτερη χώρα, μετά την Κούβα στη Λατινική Αμερική, που μπορεί να χαρακτηριστεί «ελεύθερη από Mc Donald’s». Υπάρχει ωστόσο μια τεράστια διαφορά με το ανυπόταχτο νησί της....
Καραϊβικής, καθώς στην χώρα των Άνδεων τα Mc Donald’s άνοιξαν κι αναγκάστηκαν να κλείσουν λόγω αναδουλειών, για τον απλό λόγο ότι οι Βολιβιάνοι έπαψαν να τα προτιμούν – όπως κατά κάποιον τρόπο συμβαίνει και στην Ευρώπη με τα καφέ Starbucks, που ενώ στις ΗΠΑ μονοπωλούν τις επιλογές των Αμερικάνων στην από ‘δω μεριά του Ατλαντικού, ποτέ δεν κατάφεραν να κερδίσουν την προτίμηση των απαιτητικών Ευρωπαίων καταναλωτών. Τα Mc Donald’s κατέβασαν τις πινακίδες τους, αφού προηγήθηκε μέσα από ρεπορτάζ στον Τύπο κι άλλες μορφές ενημέρωσης μια εκστρατεία ενάντια στα ταχυφαγεία. Η εκστρατεία αυτή υποστήριζε πως το γρήγορο, τυποποιημένο και αγνώστου προελεύσεως φαγητό αντιβαίνει στις παραδόσεις των ιθαγενικών κοινοτήτων. Θύμισε επίσης πρόστιμα που έχει δεχτεί η Mac Donald’s όπως από το Ανώτατο Δικαστήριο της Καλιφόρνιας (ύψους 8,5 εκ. δολ.) ή αποκαλύψεις, όπως της Greenpeace, για την εκτεταμένη χρήση γεννετικά τροποιημένων τροφίμων σε δημοφιλή προϊόντα της όπως στις κοτομπουκιές Mc Nugget…

Μετά τα Mc Donald’s (με ετήσια έσοδα που ξεπερνούν τα 27,5 δισ. δολ.) τα βέλη της σιωπηρής διατροφικής επανάστασης που συντελείται στη Βολιβία, χωρίς τις ελιτίστικες αποχρώσεις που συνήθως λαμβάνουν οι ανάλογες αντιδράσεις στην Ευρώπη, στρέφονται τώρα στην Coca – Cola. Ο πρόεδρος της Βολιβίας με αφορμή τις εκδηλώσεις που θα πραγματοποιηθούν στη χώρα στις 21 Δεκεμβρίου, λόγω του θερινού ηλιοστασίου (νότιο ημισφαίρειο, γαρ) έκανε λόγο για το τέλος του καπιταλισμού, το τέλος της Coca – Cola και μια νέα εποχή αγάπης, κοινοτισμού και κουλτούρας ζωής… Αναμφισβήτητα πρόκειται για λόγια που σπάνια διατυπώνονται από αρχηγούς κρατών αντανακλούν ωστόσο ένα κλίμα αντισυμβατικότητας που είναι ορατό σε κάθε έκφραση της δημόσιας ζωής. Στην πιο πρόσφατη επίθεση του στην Coca – Cola ο υπουργός Εξωτερικών της Βολιβίας δεν παρέλειψε να επαινέσει το εθνικό τους ποτό με γεύση ροδάκινου και κανέλας αντιπαραβάλλοντάς το στο δημοφιλές αμερικάνικο ποτό…

Επιστροφή στις περιφέρειες

Η αμφισβήτηση της Coca Cola και των Mc Donald’s στη Βολιβία, που ειδικά στον Τρίτο Κόσμο και τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα οι συγκεκριμένες μάρκες αποτελούν σύμβολα κοσμοπολιτισμού και ανόδου του βιοτικού – κοινωνικού επιπέδου (αντίθετα με ό,τι συμβαίνει στα υψηλότερα εισοδηματικά κοινωνικά, μορφωτικά και εισοδηματικά στρώματα) παρατηρείται σε μια εποχή που κλονίζεται η ίδια η παγκοσμιοποίηση. Τα όσα συμβαίνουν στην ευρωπαϊκή ήπειρο με τον διχασμό της σε κέντρο και περιφέρεια και τους ορατούς κινδύνους που αντιμετωπίζει η συνοχή της ευρωζώνης, ή οι συγκρούσεις στο εσωτερικό της κινέζικης πολιτικής ηγεσίας ή η μανία των εθνικοποιήσεων στη Λατινική Αμερική δεν είναι μεμονωμένα περιστατικά αλλά υπογραμμίζουν την (μερική έστω) αναστροφή μιας τάσης που επικράτησε τις προηγούμενες δεκαετίες όταν κυριαρχούσαν οι ανοδικοί ρυθμοί στην πορεία του ΑΕΠ. Προφανώς δεν πρόκειται για επιστροφή στον εθνικισμό όπως κινδυνολογούν τα προπύργια του νεοφιλελευθερισμού (βλέπε Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου), αλλά για μια αναδίπλωση των τάσεων παγκοσμιοποίησης, αφού πρώτα έγιναν ορατές οι καταστροφικές τους συνέπειες.

«Ο,τιδήποτε τοπικό θα αποκτήσει σαφή προτεραιότητα», δήλωνε στο περιοδικό Time στις 20 Αυγούστου ερευνητής, ο οποίος περιέγραφε τις νέες τάσεις που αναδεικνύονται την επόμενη μέρα της κρίσης στην παγκόσμια οικονομία. «Αυτό σημαίνει πολύ μεγαλύτερη επικέντρωση στα περιφερειακά οικονομικά οικοσυστήματα και δημιουργία περισσότερων θέσεων εργασίας στην πατρίδα αντί της εξάρτησης από τις παγκόσμιες αγορές» συνέχιζε το αμερικάνικο περιοδικό περιγράφοντας τις βασικότερες παραμέτρους των «localnomics», των «τοπικών οικονομικών», θα λέγαμε. Άλλες πλευρές τους είναι: Η συρρίκνωση των χρηματοπιστωτικών – κερδοσκοπικών δραστηριοτήτων οι οποίες από 11% του συνόλου των εταιρικών κερδών το 1975 έφτασαν το 2008, πριν ξεσπάσει η κρίση, να αντιπροσωπεύουν το 30%. Άλλο γνώρισμα επίσης είναι η αναβάθμιση της σημασίας της βιομηχανικής παραγωγής. Είναι ενδεικτικό ότι το μερίδιο της μεταποίησης στην παγκόσμια παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών αντιπροσωπεύει ένα ποσοστό της τάξης του 17,4% που είναι το υψηλότερο της τελευταίας δεκαετίας. «Επιπλέον, αν η αμερικάνικη μεταποιητική οικονομία αποτελούσε κράτος, θα ήταν το ένατο μεγαλύτερο στον κόσμο», τονίζει το περιοδικό. Η αναγέννηση ωστόσο της αμερικάνικης βιομηχανίας ποτέ δεν θα είχε συμβεί αν η κυβέρνηση του Μπάρακ Ομπάμα στο απόγειο της κρίσης δεν την χρηματοδοτούσε αθρόα. Αντίθετα με ό,τι συνέβη στην Ευρώπη και πολύ περισσότερο στην Ελλάδα όπου κυριάρχησαν και συνεχίζουν να δεσπόζουν οι υπερ-νεοφιλελεύθερες συνταγές, στις ΗΠΑ ξαναγράφτηκε ακόμη και το εγχειρίδιο λειτουργίας της κεντρικής τράπεζας, αναλαμβάνοντας την απ’ ευθείας χρηματοδότηση της αυτοκινητοβιομηχανίας, όταν έγινε σαφές πως οι τράπεζες  αποκλείεται να έφερναν σε πέρας την χρηματοδότηση τους. Έτσι σώθηκε η βιομηχανία, βοηθούμενη φυσικά από μια ανταγωνιστική ισοτιμία του αμερικάνικου νομίσματος και την αυξημένη ζήτηση προϊόντων στο εξωτερικό…

Σε αυτό το πλαίσιο φαίνεται πόσο ξεπερασμένα πλέον θεωρούνται ακόμη κι από τις ΗΠΑ, όχι δηλαδή μόνο από χώρες που ακολουθούν μια αποκλίνουσα τροχιά όπως η Βολιβία, τα εγκώμια στην παγκοσμιοποίηση και η επιμονή των πολιτικών ελίτ να αναζητούν λύσεις σε ένα διεθνές πλαίσιο, που περισσότερο από ποτέ αποδεικνύεται θρυμματισμένο και κατακερματισμένο. Και για ορισμένες χώρες όπως η Ελλάδα, γεμάτο παγίδες που απειλούν την οικονομία, την κοινωνική συνοχή, ακόμη και τα κυριαρχικά δικαιώματα…

από τα "Επίκαιρα"