Όλοι κάτι κέρδισαν, εκτός απ’ την Ελλάδα

Του Σταύρου Χριστακόπουλου

Η κατάληξη της ευρωσυνόδου κορυφής την περασμένη εβδομάδα άφησε πίσω της μια εντύπωση που σύντομα ξεθώριασε διεθνώς: ότι ο ευρωπαϊκός Νότος κατήγαγε μια μεγάλη νίκη επειδή ο Ιταλός Μόντι (κατά κύριο λόγο) και ο Ισπανός Ραχόι (κατά δεύτερο) «έτριξαν τα δόντια» στη Μέρκελ και την ανάγκασαν να υπαναχωρήσει χρηματοδοτώντας τις ευρωτράπεζες χωρίς επιβάρυνση των κρατών. Μέχρι που σκεφτήκαμε κι εμείς να… επωφεληθούμε!

Με τη Γερμανία στο καναβάτσο άλλωστε άρχισαν να γράφονται διάφορες αστειότητες, όπως ότι ο Γιάννης Στουρνάρας θα διεκδικήσει «ίση μεταχείριση» σε περίπτωση που οι τράπεζες άλλων χωρών επανακεφαλαιοποιηθούν χωρίς επιβάρυνση του δημόσιου χρέους των χωρών αυτών. Σχεδόν προεξοφλήθηκε από αρκετούς ότι η Ελλάδα θα ελαφρυνθεί από τα 50...

δισ. τραπεζικούς χρέους τα οποία είναι προγραμματισμένο μέσω του PSI να επιβαρύνουν το δημόσιο χρέος μας (ποσοστό ελάφρυνσης 24% του ΑΕΠ, λέει, και ετήσια δημοσιονομική ελάφρυνση 1,5 δισ. ευρώ).

Δεν είναι γνωστό αν ξυπνήσαμε από αυτό το γλυκό όνειρο, αλλά καλά θα κάνουμε να συνέλθουμε σύντομα. Διότι στη σύνοδο κορυφής συνέβη αυτό που ήταν από λίγο έως πολύ αναμενόμενο: όλοι «κάτι πήραν», ώστε αφενός να απαλυνθεί η εντύπωση ότι το ευρώ καταρρέει και αφετέρου κανείς να μην εμφανιστεί τόσο ηττημένος ώστε να εξωθηθεί σε «ακρότητες» οι οποίες θα επιδείνωναν το κλίμα για την ευρωζώνη.

Η Ελλάδα δεν «πήρε» απολύτως τίποτε, εκτός από την επιβεβαίωση ότι ο Γολγοθάς της θα συνεχιστεί.

Γκρίζες ζώνες

Ας δούμε όμως επιγραμματικά τι αποφασίστηκε στη σύνοδο:

1. Οι προβληματικές τράπεζες στη ζώνη του ευρώ θα μπορούν να ανακεφαλαιοποιούνται μέσω του νέου Ευρωπαϊκού Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM).

● Πότε; Όταν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) αναλάβει την άμεση εποπτεία του τραπεζικού τομέα της ευρωζώνης. Δηλαδή εν ευθέτω χρόνω και με όρους οι οποίοι προς το παρόν υπόκεινται σε πολιτική διαπραγμάτευση. Αλλά και με πολλούς προβληματισμούς για τη συγκέντρωση εξουσίας στα χέρια της ΕΚΤ και την ικανότητά της να αντεπεξέλθει στα νέα καθήκοντα.

● Πώς; Με τις δανειοδοτούμενες τράπεζες να τίθενται υπό επιτροπεία, να «κουρεύονται» και να εξυγιαίνονται από μηχανισμούς που ακόμη δεν υπάρχουν. Με συνέπεια να περνούν και στον έλεγχο των μηχανισμών αυτών – μια απόφαση πολιτικά πολύ δύσκολη για κάθε χώρα.

● Λεπτομέρεια: Ο ESM χρηματοδοτείται από τα κράτη ή δανείζεται από την αγορά με εγγύηση των κρατών της ευρωζώνης. Δηλαδή τα κράτη συνεχίζουν να ενισχύουν τις τράπεζες.

● Επιπλέον ο ESM έχει, προς το παρόν, χρηματοδοτική ικανότητα 500 δισ. ευρώ, από τα οποία κάπου 100 ήδη θα κάνουν φτερά για τη στήριξη της Κύπρου και την πρώτη δόση – θα χρειαστούν κι άλλες… – της Ισπανίας. Επομένως παραμένει ένας μηχανισμός πολύ αδύναμος για να εγγυηθεί όσα ανέλαβε.

2. Ο ESM, σύμφωνα με την απόφαση, θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί αγοράζοντας ομόλογα «στριμωγμένων» από τις αγορές χωρών είτε από τη δευτερογενή αγορά είτε από την πρωτογενή, προκειμένου να αποκλιμακώνονται τα επιτόκια δανεισμού τους, χωρίς οι χώρες αυτές να λαμβάνουν επιπλέον μέτρα λιτότητας ή οικονομικές μεταρρυθμίσεις.

Ωστόσο αυτή η δυνατότητα (να μην υπάρχει δηλαδή επιπλέον δημοσιονομικό… «μνημόνιο» για τις ενισχυόμενες χώρες) αφορά μόνο όσες ήδη τηρούν χωρίς σοβαρές αποκλίσεις τους κανονισμούς της Ε.Ε. για τα δημοσιονομικά τους μεγέθη. Για να μην φορτωθείς λοιπόν «μνημόνιο», θα πρέπει ήδη να εφαρμόζεις ένα, έστω και άτυπο. Αφού όμως μόνο οι συνεπείς χώρες θα μπορούν να απολαύουν αυτής της διευκόλυνσης, τι θα γίνεται με… τις άλλες; Αυτό που όλοι καταλαβαίνουμε.

Για να αντιληφθούμε το είδος της ευρωπαϊκής… ματσαράγκας, αρκεί να σημειώσουμε γιατί ακριβώς πανηγύριζε ο Μόντι μετά τη σύνοδο: Επειδή, παρότι οι χώρες που πουλάνε ομόλογα στα ταμεία διάσωσης θα υπογράφουν ένα κανονικότατο «μνημόνιο», δεν θα τις επιβλέπει… επισήμως η τρόικα, όπως συμβαίνει με τις Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία.

Επιπλέον παραμένει αδιευκρίνιστο το επιτόκιο παρέμβασης στην αγορά ομολόγων και άρα κανείς δεν γνωρίζει σε ποιο σημείο θα «καθίσει» η ισορροπία, με δεδομένο μάλιστα ότι η απόκλιση μεταξύ της Γερμανίας και πολύ μεγάλων αλλά πιστωτικά πιεσμένων χωρών της ευρωζώνης η απόκλιση είναι τρομακτική.

3. Δεν έγινε καμιά αναφορά σε ευρωομόλογα ή άλλο είδος κοινής εγγύησης των χρεών της ευρωζώνης, όπως απαιτούσαν οι αγορές για να εξευμενιστούν. Αντιθέτως η Μέρκελ φρόντισε να διαψεύσει κάθε παρόμοιο ενδεχόμενο και ένα λεκτικό φαλτσάκι του Σόιμπλε διορθώθηκε πάραυτα μην τυχόν και δημιουργηθούν προσδοκίες.

Αντιθέτως η Γερμανία κατάφερε, με τις προαναφερθείσες ρυθμίσεις, δύο απλά πράγματα:

● Να επιβάλει την αντίληψη ότι το δημοσιονομικό σύμφωνο λιτότητας, είτε τυπικά είτε άτυπα, θα εφαρμόζεται προκειμένου οι χώρες να δέχονται «βοήθεια» από τον μηχανισμό στήριξης.

● Να προσφέρει στις ηγεσίες των υπό πίεση χωρών μια πολιτική διευκόλυνση ώστε επιστρέφοντας στις χώρες τους να μην φαίνονται υποτελείς στο Βερολίνο – και άρα να κερδίσουν χρόνο εφαρμογής των δεδομένων προγραμμάτων λιτότητας «οικειοθελώς» ώστε να λάβουν τη «βοήθεια» χωρίς η λιτότητα να τους επιβληθεί επισήμως.

● Να δείξει στον έξω κόσμο ότι δεν είναι άτεγκτη και ότι μπορεί να κάνει στρατηγικές υποχωρήσεις προκειμένου να σώσει το ευρώ.

Με μια φράση: Και η γερμανική πίτα ολόκληρη και τα… σκυλιά των κυβερνήσεων και των αγορών χορτασμένα.

4. Αποφασίστηκε ακόμη ότι η Ε.Ε. δημιουργεί ένα «πακέτο ανάπτυξης» ύψους 130 δισ. ευρώ, το οποίο θα αποτελέσει το αντίβαρο στη λιτότητα. Βεβαίως μην φανταστείτε πως άρχισαν τα κουβαρνταλίκια, αφού, από αυτά τα 130 δισ., περίπου τα μισά είναι ήδη εγγεγραμμένα στον προϋπολογισμό της Ε.Ε. και στην πραγματικότητα έχουμε, κατά μεγάλο μέρος, απλή ανακατανομή ήδη προϋπολογισμένων πόρων.

Στην πραγματικότητα αφαιρούνται αδιάθετα κονδύλια από χώρες οι οποίες αδυνατούσαν να τα απορροφήσουν, προκειμένου να ξαναμπούν σε ένα μεγάλο καλάθι και να αναπροσανατολιστούν.

Έτσι οι χαμένοι παραμένουν χαμένοι και όσοι επέδειξαν μεγαλύτερη ικανότητα απορρόφησης τα προηγούμενα χρόνια – και άρα σοβαρότερη αναπτυξιακή δυναμική – θα είναι πάλι κερδισμένοι. Με συνέπεια το άνοιγμα του δεδομένου αναπτυξιακού χάσματος στο εσωτερικό της ευρωζώνης.

Όσο για τα διαθέσιμα κονδύλια της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, τα οποία ήδη κυμαίνονταν στα 50 δισ. ευρώ, αυτά αυξάνονται μόλις κατά 10 δισ., ποσό αστείο για τα μεγέθη των διαπιστωμένων αναγκών.

Και η Ελλάδα;

Για τη χώρα μας τα πράγματα είναι μάλλον… απλά, καθώς εξ αρχής είχε βγει από το κάδρο των αποφάσεων. Συνεπώς καμιά απόφαση, είτε καλή είτε κακή, δεν θα την αφορούσε. Για την υπόλοιπη ευρωζώνη η Ελλάδα εξακολουθεί να είναι μια «ειδική περίπτωση».

1. Σε ό,τι αφορά την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών, αυτή αποτελεί μέρος του περίφημου PSI των Παπαδήμου και Βενιζέλου. Ύστερα από την απόφαση της ευρωσυνόδου, θα πρέπει ναδιεκδικήσει να συμπεριληφθεί στο νέο πακέτο, όποτε και αν ενεργοποιηθεί. Κι αν συμπεριληφθεί… γράψτε μας.

2. Σε ό,τι αφορά την ενίσχυση μέσω της εξαγοράς ομολόγων, αυτή αφορά χώρες που κινδυνεύουν να βρεθούν εκτός αγορών. Όμως η Ελλάδα βρίσκεται ήδη εκτός. Επιπλέον, στο «ευνοϊκό» της σκέλος, αφορά χώρες που δεν εμφανίζουν σοβαρές δημοσιονομικές αποκλίσεις. Δηλαδή όχι την Ελλάδα, η οποία, αν και εφαρμόζει ήδη «μνημόνια», βρίσκεται στον πάτο του πηγαδιού. Και κάθε νέα «ενίσχυσή» της έτσι ή αλλιώς θα συνοδεύεται από νέες «μνημονιακές» υποχρεώσεις.

3. Στο «αναπτυξιακό» μέρος η Ελλάδα χάνει αντί να κερδίζει κονδύλια.

● Κάπου 10 δισ. χάνονται από την περίοδο 2007-2013, επειδή η Ελλάδα δεν τα απορρόφησε τα προηγούμενα χρόνια. Από τα 10-12 απομένουν μόλις 2-3. Ούτε για πασατέμπο σε θερινό σινεμά.

● Κάπου 10 δισ. χάνονται από το νέο δημοσιονομικό πλαίσιο 2014-2020 λόγω μείωσης για την Ελλάδα κατά σχεδόν 50% συγκριτικά με το προηγούμενο πακέτο.

Έτσι η Ελλάδα, στην… ιδανική περίπτωση απορροφητικότητας, δεν έχει να λαμβάνει τα επόμενα χρόνια για ανάπτυξη ούτε αυτά που πρέπει να ψηφίσει φέτος σε χαράτσια.

Μ’ αυτά και μ’ εκείνα, με την τρόικα να έχει ήδη δείξει τα δόντια της ζητώντας νέα υφεσιακά μέτρα –απολύσεις, ιδιωτικοποιήσεις κ.λπ. – το ευρωσύστημα δεν δείχνει να στηρίζει τη συγκυβέρνηση υπό τον Σαμαρά, αλλά αντιθέτως την καταδικάζει να λουστεί όλη την πίκρα της λιτότητας χωρίς να μπορεί να επικαλεστεί ούτε καν την μπαρούφα της ανάπτυξης.

Έτσι κι αλλιώς η επιμήκυνση επίτευξης των δημοσιονομικών στόχων, αν τελικά αποφασιστεί, θα είναι μια… παπαρδέλα με πολιτικό όφελος που θα εξατμιστεί μέσα σε ένα μήνα, αν όχι λιγότερο. Όταν οι φορολογούμενοι, στην πλειονότητά τους, αντιληφθούν πως είναι σχεδόν αδύνατον να πληρώσουν όλους αυτούς τους φόρους που τρόικα και «μνημόνια» φόρτωσαν στην καμπούρα τους…

To Ποντίκι