Οι απόψεις του κ. Κοτζιά για την ΑΟΖ του Καστελόριζου, εναρμονίζονται με τις απόψεις της Τουρκίας.

Της  Δρ. Κέρης Π. Μαυρομμάτη

Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 121 ΣΔΘ 1982  και τη διεθνή νομολογία του Διεθνούς Δικαστηρίου Χάγης σε κάθε νησί, νησίδα και βραχονησίδα  της Ελλάδας  αντιστοιχούν σωρευτικά  όλες οι  θαλάσσιες ζώνες, αιγιαλίτιδα, ΑΟΖ, Υφαλοκρηπίδα, Συνορεύουσα ζώνη. 

Αυτός  είναι ο  ισχύων κανόνας τόσο του συμβατικού όσο και του εθιμικού  διεθνούς δικαίου, που περιλαμβάνει το νομικό καθεστώς της πληρότητας των δικαιωμάτων των νησιών. 

Η Τουρκία μαζί με μερικά άλλα κράτη προσπάθησαν, κατά τη Τρίτη συνδιάσκεψη των ΗΕ για το δίκαιο της θάλασσας,  να διασπάσουν αυτό το νομικό καθεστώς των νησιών αλλά απέτυχαν.  Γι αυτό η Τουρκία  δεν έχει κυρώσει τη ΣΔΘ 1982. Επίσης  η Τουρκία επέμενε στη σχέση  των διατάξεων του άρθρου 121 ΣΔΘ 1982 και των διατάξεων άρθρων σχετικά με την οριοθέτηση, που η Ελλάδα δεν δέχθηκε(βλ.A/CONF.62/SR.127,10 april 1980, p.7).

Οι παραπάνω θαλάσσιες ζώνες καθορίζονται , σύμφωνα με τις διατάξεις της Σύμβασης, όπως καθορίζονται στις ηπειρωτικές περιοχές του εδάφους  ενός παράκτιου κράτους. Αυτόν τον διεθνή κανόνα δεν τον αποδέχεται η Τουρκία. 

Σύμφωνα με τον κανόνα του άρθρου 121 παρ.2  η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών των νησιών γίνεται με τον βασικό κανόνα του   εθιμικού δικαίου οριοθέτησης, που  είναι η αρχή της ίσης απόστασης – μέσης γραμμής  συνοδευόμενος με την εξαίρεση  των ειδικών  περιστάσεων.
Αυτή εφαρμόζεται σε γειτονικά κράτη με αντικριστές ακτές και θεωρείται ότι εξασφαλίζει δίκαιο αποτέλεσμα για όλα τα παράκτια κράτη.  

Η Ελλάδα δέχεται την εφαρμογή αυτού του εθιμικού κανόνα οριοθέτησης  για όλες τις θαλάσσιες ζώνες  τόσο μεταξύ των ελληνικών και των τουρκικών ακτών όσο και μεταξύ των ελληνικών και αλβανικών ακτών. 
Αντίθετα η Τουρκία δεν δέχεται  την εφαρμογή του ανωτέρω εθιμικού κανόνα και επικαλείται την εφαρμογή  της εξαίρεσης  των ειδικών περιστάσεων στο κανόνα της ίσης απόστασης,  την εφαρμογή των  δικαίων αρχών όπως της  ευθυδικίας-επιείκειας-δίκαιης λύσης, που είναι δημιούργημα της διεθνούς νομολογίας,  ή της αρχής της αναλογικότητας  , που θεμελιώνεται η νομολογιακή τάση για την «μειωμένη επήρεια των νησιών»  στην οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών.
Έτσι η Τουρκία επιδιώκει να μην  εφαρμοσθεί ο συμβατικός κανόνας του άρθρου 121 ΣΔΘ ότι στα νησιά αντιστοιχούν  σωρευτικά  όλες  και πλήρεις οι  θαλάσσιες  και υποθαλάσσιες ζώνες και να εφαρμοσθεί μία τάση της διεθνούς νομολογίας περί μειωμένης  αντί της πλήρους επήρειας των νησιών στις οριοθετήσεις, η οποία  με πρόσφατες αποφάσεις  των διεθνών δικαστηρίων υποχωρεί.   Συνεπώς η Τουρκία  και ο κ. Κοτζιάς επιδιώκει την εφαρμογή της  «μειωμένης επήρειας» ή «μισής επήρειας» του νησιού  Καστελλόριζου , δηλαδή της μειωμένης  επίδρασης εν προκειμένω του νησιού του Καστελλόριζου στην οριοθέτηση της θαλάσσιας  ζώνης  του-της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης ούτως ώστε να μην αντιστοιχεί σε αυτό το νησί πλήρης  αποκλειστική οικονομική ζώνη, την οποία δικαιούται σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 121 ΣΔΘ 1982.   

Έτσι επικαλείται κ. Κοτζιάς για «συμμετοχή της Τουρκίας στην οικονομική ανάταση στο βαθμό που της αναλογεί» επιδιώκοντας  προφανώς την εφαρμογή της αόριστης αρχής της αναλογικότητας ,  και «δεν πρέπει να φαίνεσαι μοναχοφάης» δηλαδή υποστηρίζει εφαρμογή της αρχής της  επιείκειας για τη Τουρκία. 
Όμως , θα πρέπει να τονισθεί ότι η εφαρμογή  της  «μειωμένης επήρειας» ή «μισής επήρειας»
των νησιών εφαρμόσθηκε από τη  διεθνή νομολογία   σε απομονωμένα νησιά, που δεν μπορούσαν να θεωρηθούν προέκταση της ακτής του παράκτιου κράτους. 

Όμως τα νησιά του Αιγαίου είναι νησιά, που συγκροτούν ένα συμπαγές σύνολο, που συνέχεται με το ηπειρωτικό έδαφος με αδιάσπαστο τρόπο.   Γιατί  ο  κ. Κοτζιάς επέλεξε μόνο το νησί Καστελλόριζο ενώ αυτό αποτελεί μέρος ενός συμπλέγματος νησιών του Αιγαίου…

Ο προσδιορισμός της έκτασης  της  κάθε  θαλάσσιας ζώνης δικαιοδοσίας , όπως στη προκείμενη περίπτωση της ΑΟΖ  προυποθέτει  καθορισμό σημείων οριοθέτησης κατά μήκος της ακτογραμμής,  οι οποίες ονομάζονται γραμμές βάσης .  

Συνεπώς γι αυτό ο κ.Κοτζιάς επικαλείται την έκταση της ακτογραμμής της Τουρκίας. 
Γενικά τα νησιά και  οι ακτές  μεταξύ των γειτονικών κρατών  αποτελούν οριοθετικά σημεία, 
που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών.  

– Η υιοθέτηση ΑΟΖ  από την Ελλάδα. 
Η  Eλλάδα έχει δικαίωμα υιοθέτησης ΑΟΖ  έκτασης έως ς 200 ν.μ. πέραν της αιγιαλίτιδας ζώνης ή της χωρικής θάλασσας  της των 12 ναυτικών μιλίων ως παράκτιο κράτος, πού έχει κυρώσει τη ΣΔΘ 1982.  

Η οριοθέτηση –καθορισμό ορίων θαλάσσιας περιοχής ΑΟΖ μπορεί να γίνει είτε με μονομερή πράξη είτε με σύναψη συμφωνίας.  

Η Τουρκία έχει καθιερώσει ΑΟΖ 200νμ στη Μαύρη Θάλασσα. 
Η Ελλάδα θα μπορούσε με μεγαλύτερη ευκολία να υιοθετήσει αποκλειστική οικονομική ζώνη στις αρχές του 2000 όταν συνέβησαν τα ατυχήματα των πλοίων Errika το 2000 και Prestige το 2002 στην αποκλειστική οικονομική ζώνη κρατών μελών της ΕΟΚ, με συνέπεια να ενισχυθεί η ευθύνη και η δικαιοδοσία του παράκτιου κράτους στην αποκλειστική οικονομική ζώνη του για τη ασφάλεια ναυσιπλοίας και τη προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος . 

Έτσι η Ελλάδα ως παράκτιο κράτος, θα υιοθετούσε αποκλειστική οικονομική ζώνη επικαλούμενη μεταξύ των άλλων,  την ευθύνη της- τις υποχρεώσεις της  ως παράκτιο κράτος μέλος του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού και της Κοινότητας να υιοθετήσει νομοθετικά και διοικητικά μέτρα , προληπτικά και κατασταλτικά , για την ασφάλεια της ναυσιπλοίας και τη προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος στην αποκλειστική του οικονομική του ζώνη. 
– Νομική φύση  και έκταση των δικαιωμάτων του  παράκτιου κράτους στην ΑΟΖ. 

Τα δικαιώματα του παράκτιου κράτους στην ΑΟΖ είναι  κυριαρχικά  για την έρευνα, την εκμετάλευση, τη διατήρηση και  τη διαχείριση των ζώντων(αλιεύματα) ή μη  ζώντων  φυσικών πόρων  αυτής της θαλάσσιας περιοχής, τεχνητών  νήσων και εγκαταστάσεων, παραγωγή ενέργειας από τα ύδατα και τα ρεύματα (βλ. 56(1) α και 61 ΣΔΘ 1982). Επίσης αυτά τα δικαιώματα αυτά είναι αποκλειστικά, δηλαδή δεν μπορεί να τα επικαλεσθεί ή να τα ασκήσει  άλλο κράτος, όπως  τα δικαιώματα  στην υφαλοκρηπίδα.  

Κατ άλλη άποψη ο αποκλειστικός χαρακτήρας αυτών των κυριαρχικών δικαιωμάτων  είναι αναμφισβήτητος  όσον αφορά την άσκηση τους για το βυθό και το υπέδαφος της ΑΟΖ, διότι οι διατάξεις του άρθρου 56 παρ.3 ΣΔΘ 1982 παραπέμπει στην άσκηση κυριαρχικών αποκλειστικών δικαιωμάτων του παράκτιου κράτους στην υφαλοκρηπίδα .  (βλ. Τμήμα VI ΣΔΘ 1982 άρθρο 77 παρ 1).   

Επίσης κατ αυτή την άποψη  ο χαρακτήρας της αποκλειστικότητας αυτών των κυριαρχικών δικαιωμάτων  στην ΑΟΖ περιορίζεται  όταν η ΣΔΘ 1982 αναγνωρίζει δικαιώματα αλιείας σε τρίτα κράτη, όπως της συμμετοχής των περίκλειστων και των γεωγραφικώς μειονεκτούντων  κρατών  στο πλεόνασμα της ΑΟΖ των κρατών της ίδιας  περιοχής ή υποπεριοχής (βλ. 69-71 ΣΔΘ 1982), όπως σχετικό δικαίωμα της ΠΓΔΜ υπό τη προυπόθεση ότι υπάρχει σχετική διμερής συμφωνία-ρητή συναίνεση της Ελλάδας, που θα δημιουργήσει  πολλά προβλήματα εφαρμογής . Έτσι  η έννοια της αποκλειστικής άσκησης  κυριαρχικών δικαιωμάτων στην υφαλοκρηπίδα δεν συμπίπτει πλήρως  με την αποκλειστική άσκηση  κυριαρχικών δικαιωμάτων  στην ΑΟΖ, εκτός  των δικαιωμάτων του βυθού και του υπεδάφους της ΑΟΖ . 

Τα παραπάνω κυριαρχικά δικαιώματα του παράκτιου κράτους στην ΑΟΖ συνδέονται με την εδαφική κυριαρχία του παράκτιου κράτους .Η  ΑΟΖ δεν αποτελεί, κατά το διεθνές δίκαιο έδαφος του κράτους, όπως αποτελεί  το ηπειρωτικό έδαφος , τα θαλάσσια  εσωτερικά ύδατα και η αιγιαλίτιδα ζώνη, ο υπερκείμενος  εναέριος χώρος του  χερσαίου  και θαλάσσιου εδάφους, κατά τις διατάξεις του άρθρου 1 της Σύμβασης Σικάγου  του 1944.  

Επίσης το παράκτιο κράτος έχει δικαίωμα άσκησης αποκλειστικής δικαιοδοσίας και ελέγχου στην ΑΟΖ, δηλαδή άσκηση όλων των αρμοδιοτήτων, νομοθετική-εκτελεστική-δικαιοδοτική, όπως για την ασφάλεια ναυσιπλοίας και τη προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος, τη θαλάσσια επιστημονική έρευνα, εγκατάσταση τεχνητών νήσων ή άλλων κατασκευών. 

Τα παραπάνω κυριαρχικά δικαιώματα του παράκτιου κράτους στην ΑΟΖ ασκούνται εφόσον το παράκτιο κράτος υιοθετήσει ΑΟΖ με ρητή διακήρυξη , δηλαδή μονομερή πράξη ή με συνομολόγηση σχετικής συμφωνίας. 

Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι οι απόψεις του κ. Κοτζιά  για το Καστελόριζο, ότι δηλαδή ως νήσος δεν δικαιούται  πλήρη αποκλειστική οικονομική ζώνη βάσει των αρχών της επιείκιας ή της αναλογικότητας, δηλαδή αρχές που επικαλείται επανειλημμένα  η Τουρκία για να υποστηρίξει ότι τα ελληνικά νησιά του Αιγαίου Πελάγους δεν έχουν σωρευτικά όλες
και πλήρεις τις θαλάσσιες ζώνες, είναι εσφαλμένες.

Αυτές οι απόψεις  είναι διαφορετικές  με όσα ρητά επιτάσσουν οι διατάξεις του άρθρου 121 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, που η εφαρμογή των τελευταίων εξυπηρετεί  τα Ελληνικά συμφέροντα.  

Η Δρ. Κέρη Π. Μαυρομμάτη, Διδάκτωρ Διεθνούς Δικαίου, Δικηγόρος, είναι μέλος της Τ.Ο. Ε.ΠΑ.Μ. Βόλου

Πηγή: https://www.epamhellas.gr