Η Πολιτική Οικονομία της Βίας του Κράτους του Ευρώ (Μέρος B’ + Γ’)

Του Σπύρου Στάλια

Το κείμενο που ακολουθεί είναι ένα επιστημονικό οικονομικό άρθρο που καταλήγει  σε οικονομικά συμπεράσματα αλλά και σε πολιτικά συμπεράσματα, αφού η επιστήμη είναι για τον άνθρωπο.

Στο άρθρο αυτό γίνεται μια προσπάθεια ανάλυσης του νεοφιλελευθέρου υποδείγματος, που υλοποιείται με το ευρώ, ως ένα φιλοσοφικό σύστημα, που τέτοιο είναι, και που μετά εκφράζεται οικονομικά και πολιτικά και καθορίζει όλες τις εκφράσεις του βίου μας.

Διακρίνεται σε πέντε μέρη. Στην εισαγωγή και στο πρώτο μέρος, καταγράφονται οι φιλοσοφικές αρχές του υποδείγματος, πως αυτές εκφράζονται ως οικονομικά αξιώματα, πως υλοποιούνται στη συγκρότηση του κράτους του ευρώ και τέλος πως ακριβώς λειτούργει ένα τέτοιο κράτος.

Στο δεύτερο μέρος γίνεται μια εκτενής κριτική των οικονομικών αξιωμάτων που στηρίζουν το ευρώ και αναλύεται κριτικά η έννοια του χρήματος και του δανεισμού

Στο  τρίτο μέρος συνεχίζεται η ανάλυση για την φύση του χρήματος και για το τι συνέβη το 2008. Η ανάλυση αυτή συνεχίζεται στο τέταρτο μέρος όπου καταδεικνύεται πως οι τράπεζες δημιούργησαν την κρίση.

Η κριτική καταλήγει με την διαπίστωση πως το όλο οικοδόμημα του ευρώ στηρίζεται σε ατελή ανάλυση, αντιφατικές υποθέσεις και σε εσφαλμένες αναλογίες και κατά συνέπεια είναι άδικο κοινωνικά, ασταθές και επιρρεπές στις κρίσεις.

Το πέμπτο μέρος που συνιστά τον επίλογο του άρθρου αυτού, εξάγονται συμπεράσματα για την αποτυχία των μνημονίων και την συνέχιση τους, εξηγείται ότι η βία πια είναι αναγκαία πολιτικά για να αντιμετωπιστεί η επιδρομή που γίνεται στον πλούτο των Ελλήνων αλλά και στον βίο τους, τον υλικό και ψυχικό, και τέλος εξηγείται η ανάγκη υιοθέτησης του Εθνικού Νομίσματος,  υπό συνθήκες ενότητας, ως αναγκαίος και ικανός όρος  για την επιστροφή στη Δημοκρατία και στην Ανάπτυξη.

Μέρος Β

• Μα είναι σωστά όλα αυτά;

Αλλά ας δούμε τα αξιώματα του Νεοφιλελευθερισμού του Ευρώ κριτικά.

Κάθε αγαθό όταν ζητείται από την αγορά, οι επιχειρήσεις σπεύδουν να το παράξουν για να ικανοποιήσουν την υπερβάλλουσα ζήτηση. Με άλλα λόγια, η ελαστικότητα της παραγωγής ενός προϊόντος, είναι μεγαλύτερη από μηδέν.

Σε αντίθεση προς αυτή την αρχή, το χρήμα έχει ελαστικότητα παραγωγής μηδέν. Τι σημαίνει αυτό;

Όταν οι άνθρωποι επιθυμούν να έχουν πιο πολύ χρήμα, να έχουν περισσότερη ρευστότητα, ή αλλιώς, να έχουν αποθηκευμένη αξία χειροπιαστή, δεν υπάρχει επιχείρηση να παράγει χρήμα, να μισθώσει εργάτες και να παράγει χρήμα ως βιομηχανικό προϊόν.

Επίσης το χρήμα ούτε ως αγροτικό προϊόν παράγεται. Δεν υπάρχει κάποιος σπόρος που να τον φυτεύεις και από το δέντρο που θα αναδυθεί από την γη, να βάλεις εργάτες και να συλλέξουν τους καρπούς του, που θα είναι χρήμα. Με άλλα λόγια δεν υπάρχει χρηματόδεντρο.

Άρα η ελαστικότητα παραγωγής χρήματος είναι ίση με το μηδέν. Όταν το ζητάς δεν παράγεται. Το χρήμα και κάθε χρηματιστηριακή αξία δεν παράγονται, έχουν ελαστικότητα παραγωγής μηδέν.

Αν υποθέσουμε τώρα ότι η ζήτηση για ρευστότητα αυξάνεται. Σε πείσμα της θεωρίας του ευρώ, η συνεπαγόμενη μεταβολή  των σχετικών τιμών, μεταξύ των παραγομένων προϊόντων και των μη παραγομένων προϊόντων (ομόλογα, μετοχές, χρήμα) δεν θα στρέψει την ζήτηση από τα μη παραγόμενα προϊόντα στα παραγόμενα προϊόντα και στις παραγόμενες υπηρεσίες.

Αυτό σημαίνει ότι η σχέση υποκατάστασης χρήματος και προϊόντων της πραγματικής οικονομίας,  λόγω μεταβολής των σχετικών τιμών, είναι ίση με το μηδέν.

Με άλλα λόγια, αν η οικονομία στο σύνολο της επιθυμεί να αποταμιεύει, με αποτέλεσμα  την αύξηση τα τιμής των χρηματικών αξιών σε σχέση με τα προϊόντα της πραγματικής οικονομίας, τότε οποιαδήποτε μέτρα και αν ληφθούν στην πλευρά της προσφοράς, το αποτέλεσμα θα είναι μείωση του εθνικού εισοδήματος και αύξηση της ανεργίας.

Το επίπεδο των μισθών και η αγορά εργασίας δεν έχουν καμία σχέση στην  αποκατάσταση της ισορροπίας στην οικονομία, που αποτελεί το κυρίαρχο δόγμα του ευρώ για την ανάπτυξη.

Η θεωρία των νεοκλασικών του ευρώ, υποθέτει ότι μόνο τα προϊόντα και οι υπηρεσίες της πραγματικής οικονομίας προσφέρουν ωφελιμότητα. Οποίος επιθυμεί να διακρατά χρήμα και όχι πραγματικά αγαθά, ως ασφάλεια για το μέλλον, είναι τρελός.

Και φυσικά αυτό θα ήταν σωστό αν το δόγμα περί εργοδικότητας του συστήματος  ήταν ορθό. Άλλα δεν είναι.

Ο πραγματικός κόσμος δεν είναι κόσμος ασφαλιστικός, γιατί τότε θα μπορούσε να τον διοικεί  η Εθνική Ασφαλτική και οι Ασφαλιστικοί Πράκτορες, με την έννοια κάθε τιμή σημερινή αντανακλά και τον κίνδυνο του μέλλοντος. Οι πρώτες εταιρείες που κατέρρευσαν το 2008 ήσαν οι Ασφαλιστικές, επειδή το μέλλον είναι αβέβαιο και  δεν μπορεί να αποτυπωθεί με τα ασφαλιστικά μαθηματικά.

Υπ’ αυτή την έννοια οι άνθρωποι πάντα θα αναζητούν την  ρευστότητα και κατά συνέπεια το χρήμα προσφέρει ωφελιμότητα όπως κάθε αγαθό και υπηρεσία που παράγεται στην πραγματική οικονομία.

Η ανεργία και  η πτώση της παραγωγής, επέρχονται ακριβώς για τον λόγο ότι το χρήμα δεν υποκαθίσταται από τα προϊόντα της πραγματικής οικονομίας.

Κατέχοντας κάποιος χρήμα μπορεί να κάνει επιλογές που μπορεί να παράγουν απασχόληση, να τα δαπανήσει, και από επιλογές που δεν παράγουν απασχόληση, να τα αποταμιεύσει.

Κατά συνέπεια τα αξιώματα των νεοκλασικών του ευρώ δεν ισχύουν, η ανεργία μέσα στο ευρώ είναι πιθανή. Μέτρα που θα την καταπολεμήσουν, με βάση αυτό το υπόδειγμα, θα χειροτερέψουν την κατάσταση.

Μπορεί η πλευρά της προσφοράς να θέλει βελτίωση, άλλα η ζήτηση είναι εκείνη που καθορίζει, μέσα στην αβεβαιότητα, την πορεία της οικονομίας.

Το εργοδικό αξίωμα,  το αξίωμα υποκατάστασης και το αξίωμα της ουδετερότητας του χρήματος δεν ισχύουν γιατί δεν περιγράφουν την πραγματικότητα της λειτουργίας της οικονομίας. Η οικονομία είναι εγχρήματος, σκοπός της παραγωγής είναι το κέρδος και όχι η απόκτηση ωφελιμότητας, δεν είναι η οικονομία ‘ανταλλακτική’.

• Λίγα ακόμα για το χρήμα και οι τράπεζες

Στα Πανεπιστήμια οι Καθηγητές όπως είπαμε μαθαίνουν στα παιδιά ότι το χρήμα είναι ένα πέπλο που κρύβει την ανταλλακτική οικονομία και κάθε μεταβολή στην ποσότητα του χρήματος σαφώς δεν επηρεάζει την παραγωγή αυτή καθ εαυτή και την απασχόληση. Όποιος το πιστεύει πάσχει, έχει αυταπάτη περί το χρήμα. Εκείνο που έχει σημασία είναι οι σχετικές τιμές.

Όλα λοιπόν τα μοντέλα των νεοφιλελευθέρων του ευρώ, εκφράζονται με σχετικές τιμές και έτσι το χρήμα δεν υπάρχει στην ανάλυση τους. Με άλλα λόγια η προσφορά είναι δεδομένη και κατά συνέπεια μεταβολή της ζήτησης μεταβάλει τις τιμές.

Αλλά εφ όσον το  χρήμα είναι εκτός της ανάλυσης τους και οι τράπεζες και η λειτουργία τους παραμένουν εκτός ανάλυσης.

Οι τράπεζες και οι τραπεζίτες κάνουν την πιο βαρετή δουλειά στον κόσμο. Παρεμβάλλονται μεταξύ επενδυτών και αποταμιευτών, μοιράζουν το χρήμα και σαφώς δεν παράγουν χρήμα.

Αυτό συνεπάγεται ότι δεν υπάρχει  σχέση μεταξύ χρεών και της ποσότητας του χρήματος και μεταξύ δανεισμού και μεταβολής της ζήτησης.

Χρήμα, δάνεια και ζήτηση είναι παντελώς ανεξάρτητα.

Ο δαφνοστεφής με Νόμπελ Καθ. Krugman το περιγράφει πολύ ωραία ‘Σκεφτείτε με αυτό τον τρόπο: όταν ο δανεισμός ανέρχεται δεν έπεται ότι όλη οικονομία δανείζεται. Απλά υπάρχουν ανυπόμονοι άνθρωποι που θέλουν να δαπανήσουν τώρα, παρά αργότερα, και δανείζονται από ανθρώπους που θέλουν να δαπανήσουν αργότερα, παρά τώρα’…και….‘στίς τράπεζες συναντώνται η αριστερά και η δεξιά..οι τράπεζες δεν δημιουργούν ζήτηση μέσα από κοπανιστό αέρα, άλλα εκείνοι που επιθυμούν να δαπανήσουν περισσότερο, και οι τράπεζες άπλα συνδέουν τους δανειστές με τους δανειζόμενους’. Μάλιστα.

Και ενώ κάποιος θα νόμιζε ότι όλα σταματάνε εδώ, οι νεοφιλελεύθεροι εισάγουν τον όρο του ‘πολλαπλασιαστή’ του χρήματος.

Το υπόδειγμα του πολλαπλασιαστή του χρήματος ισχυρίζεται ότι πράγματι οι τράπεζες μπορούν να δημιουργήσουν χρήμα αλλά το κάνουν παθητικά, ανταποκρίνονται στην επιθυμία της Κεντρικής Τράπεζας.

Δηλαδή, η Κεντρική Τράπεζα ορίζει ότι οι ιδιωτικές τράπεζες αλλά και τράπεζες εμπορικές υπό κρατικό έλεγχο, θα πρέπει να τηρούν ως αποθεματικά από κάθε κατάθεση, ας πούμε  το 10% της κατάθεσης. Άρα το απαιτούμενο ποσοστό των αποθεματικών (required reserve ratio, RRR) θα είναι 0.10 και ο πολλαπλασιαστής χρήματος m θα είναι 1/0.10=10. Αν υποθέσουμε ότι Μ είναι η προσφορά χρήματος, ΜΒ η νομισματική βάση (το άθροισμα του χρήματος που κυκλοφορεί συν τα αποθεματικά των τραπεζών) και m ο πολλαπλασιαστής χρήματος, τότε Μ= m x MB που σημαίνει ότι αν 1 ευρώ κατατεθεί στην τράπεζα η προσφορά του χρήματος θα αυξηθεί κατά 10 ευρώ, εφ όσον το απαιτούμενο ποσοστό των αποθεματικών RRR είναι .10.[1]

Το ποσό του χρήματος που παράγεται μέσω του δανεισμού από τις τράπεζες, είναι πολλαπλάσιο του ποσού των αποθεματικών που δημιουργήθηκαν από την Κεντρική Τράπεζα.

Έτσι φτάνουμε στο σημείο να έχουμε δυο απόψεις για το χρήμα ταυτοχρόνως, οι όποιες είναι αντιτιθέμενες. Η μια λέει ότι η ποσότητα του χρήματος είναι ορισμένη και έτσι ο πληθωρισμός αποκλείεται να χτυπήσει την ευρωζώνη. Η άλλη άποψη μας λέει ότι πράγματι, μπορούν οι εμπορικές τράπεζες να δημιουργούν χρήμα αλλά υπό τον έλεγχο της Κεντρικής Τράπεζας.

Μέρος Γ

• Ο Βασιλιάς είναι γυμνός-2008

Αλλά το 2008 ξέσπασε η χρηματοπιστωτική κρίση το υπόδειγμα του ευρώ πήγε περίπατο από την πραγματικότητα, δηλαδή είχαμε κρίση που δεν θα έπρεπε να είχαμε. Αλλά το γεγονός, ότι σε αυτό το υπόδειγμα που αποκλείει να υπάρχουν χρέη, εν τούτοις βρέθηκαν κράτη, επιχειρήσεις, νοικοκυριά καταχρεωμένοι, αυτό βούλιαξε το υπόδειγμα. Το γιατί ακόμα δεν έχει πνιγεί θα το δούμε παρακάτω. Ας δούμε λίγο αυτές τις προτάσεις-ισχυρισμούς των Νεοφιλελευθέρων του Ευρώ.

   α) Η αυταπάτη περί ο χρήμα

Αφού υπάρχει δανεισμός, υπάρχουν δανειστές και δανειζόμενοι. Όταν διπλασιάζονται οι τιμές και διπλασιάζονται και τα εισοδήματα, τότε πρέπει να δούμε τι συμβαίνει με το επιτόκιο, δηλαδή με την τιμή του χρήματος, που είναι πηγή εισοδήματος για τους δανειστές. Αν η τιμή του χρήματος διπλασιαστεί τότε οι δανειστές βρίσκονται σε καλύτερη θέση από τους δανειζόμενους.

Η διανομή του εισοδήματος μεταβάλλεται και κατά συνέπεια και η ζήτηση και κατ’ ανάγκη η παραγωγή μεταβάλλεται, όπως και η απασχόληση.

Συνεπώς μεταβολή στις τιμές και στα χρηματικά εισοδήματα επιφέρει πραγματικές μεταβολές στην πραγματική οικονομία και έτσι αποδεικνύεται ότι οι νεοφιλελεύθεροι του ευρώ έχουν πραγματική αυταπάτη για το χρήμα. Είναι αδύνατον να κατανοήσεις τον καπιταλισμό της ευρωζώνης χωρίς να λάβεις υπ όψη το χρήμα.

Ο ισχυρισμός τους θα ήταν αληθής, αν το χρήμα, σαν μέσο μέτρησης των τιμών και των εισοδημάτων, για να το αποκτήσεις δεν είχε κόστος, και έτσι δεν θα γεννούσε εισόδημα για κάποιους,  δεν αποθηκευόταν ως απαίτηση απόκτησης μελλοντικής παραγωγής, δεν δανειζόταν με τόκο και το εξέδιδε μια αρχή εκτός αγοράς.

Καμία από αυτές τις προϋποθέσεις δεν ισχύουν στην πραγματικότητα.

   β) Η δημιουργία του χρήματος

Ο δεύτερο ισχυρισμός, ότι οι Τράπεζες είναι απλά ενδιάμεσα όργανα μεταξύ δανειζομένων και δανειστών και παράγουν χρήμα παθητικά με βάση τις οδηγίες της Κεντρικής Τράπεζας, είναι και αυτός λανθασμένος και εκτός πραγματικότητας.

Οι Τράπεζες δεν περιμένουν καταθέτες να καταθέσουν τα χρήματα τους και μετά αυτά τα χρήματα να τα δανείσουν.

Οι Τράπεζες δίνοντας ένα δάνειο, εκείνη ακριβώς την στιγμή δημιουργούν και μια κατάθεση στο λογαριασμό του δανειζόμενου. Ταυτόχρονα εκείνη ακριβώς την στιγμή δημιουργούν νέο χρήμα ίσο με το ποσό του δανείου, και αυτό το κάνουν ανεξαρτήτως αν έχουν αποθεματικά ή όχι.

Για την καλή λειτουργία του συστήματος τα αποθεματικά τα βρίσκουν μετά, από την διατραπεζική αγορά ή από την Κεντρική Τράπεζα.

Παράγουν όσο χρήμα θέλουν, άπειρο, χωρίς κανένα κόστος με μια απλή πληκτρολόγηση σε ένα υπολογιστή. Αλήθεια, πόσο κοστίζει να πληκτρολογήσεις 1.000.000.000.000 ευρώ; Τίποτα. Σας διαβεβαιώ έτσι απλά παράγεται το χρήμα σε χρόνο ντε τε!

   γ) Μα που πάει το Χρήμα;

Από αυτή την θέση που περιγράφει την πραγματικότητα, προκύπτει ότι το χρήμα παράγεται από δανεισμό, το οποίο προορίζεται να δαπανηθεί σε αγορά αγαθών, υπηρεσιών και κινητών αξιών αλλά και αξιών που ήδη υπάρχουν σπίτια κτλ.

Τα χρήματα που παράγονται από τον δανεισμό προσθέτουν στην συνολική ζήτηση πέρα και πάνω από το ήδη κυκλοφορούν χρήμα στην οικονομία.

Η συνολική ζήτηση στην οικονομία αποτελείται λοιπόν από την κυκλοφορία του υπάρχοντος χρήματος συν τις πιστώσεις των τραπεζών με μια πρώτη ματιά.

Αυτό όμως που καταγράφεται ως ΑΕΠ, ένας μέρος του έχει χρηματοδοτηθεί από το υπάρχον κυκλοφορούν χρήμα και ένα μέρος από τις πιστώσεις (δάνεια) των τραπεζών.

Αλλά το μεγαλύτερο όμως μέρος της Εθνικής Δαπάνης που αφορά στην αγορά κινητών αξιών και άλλων μη κινητών αξιών που παρήχθησαν στο παρελθόν, χρηματοδοτείται από τις τράπεζες μα δανεισμό και δεν αναγράφεται στο ΑΕΠ.

Συνεπώς το ύψος του δανεισμού και του δημόσιου τομέα και του ιδιωτικού και η μεταβολή του, έχει σημαντική επίδραση στην πράγματι οικονομία. Ας δούμε αυτό το θέμα.

[1] Πως δουλεύει το σύστημα. Ας υποθέσουμε ότι το RRR είναι 0.10 και κάποιος καταθέτει 100 ευρώ. Η τράπεζα δανείζει τα 90 ευρώ  και κρατά τα 10 ευρώ. Αυτός που δανείζεται τα 90 ευρώ τα καταθέτει σε μια τράπεζα που δανείζει το 81 ευρώ και παρακράτα το 10% που είναι 9 ευρώ. Αν η διαδικασία συνεχιστεί, μετά από 20 γύρους η προσφορά από μια αρχική κατάθεση 100 ευρώ θα φθάσει τα 878 ευρώ, μέχρι ότου η διαδικασία θα σταματήσει αφού τα απαιτούμενα αποθεματικά θα τείνουν προς το μηδέν.

Ο Σπύρος Στάλιας είναι Οικονομολόγος Ph.D και υπεύθυνος Τομέα Οικονομίας του Ε.ΠΑ.Μ.

Πηγή: https://epamhellas.gr/