Ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών και «κόκκινα» δάνεια

του Γιάννη Τόλιου

Με αφορμή το Ν/Σ για τη νέα ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και τις προωθούμενες αλλαγές στο ιδιοκτησιακό τους καθεστώς, το θέμα των «κόκκινων δανείων» και πλειστηριασμού κατοικιών μπαίνει σε νέα φάση. Το «κουαρτέτο» των δανειστών πιέζει ασφυκτικά για λύση εδώ και τώρα, ενώ η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ σύρεται πειθήνια στις επιλογές του. Είναι γεγονός ότι το πρόβλημα οξύνεται με την πάροδο του χρόνου. Τα «κόκκινα δάνεια» τον Οκτώβρη ’15, ανήλθαν σε 107 δις € (ή 60% ΑΕΠ) και αποτελούν το 52% του συνόλου των δανείων. Ο όγκος τους αποκαλύπτει το μέγεθος του κοινωνικού προβλήματος, δεδομένου ότι αγγίζει 1,5 εκατ. δανειολήπτες (300.000 στεγαστικά, 700.000 καταναλωτικά, 500.000 πιστωτικές κάρτες και 100.000 επιχειρηματικά, κυρίως ΜμΕ)! Από τα 107 δις ληξιπρόθεσμα δάνεια, το μεγαλύτερο μέρος ήταν επιχειρηματικά (σε αξία μεγάλων επιχειρήσεων, ενώ σε αριθμό μικροεπιχειρήσεων-επαγγελματιών). Σημαντικό μέρος ήταν στεγαστικά και τα υπόλοιπα καταναλωτικά). Στους παραπάνω πρέπει να προστεθούν μια ειδική κατηγορία 70.000 δανειοληπτών, που πήραν στεγαστικό σε ελβετικό φράγκο και λόγω ανατίμησης του ευρώ καλούνται τώρα να πληρώσουν πολύ μεγαλύτερα ποσά. 

1. ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΚΑΙ ΑΝΟΙΓΜΑ ΠΛΕΙΣΤΗΡΙΑΣΜΩΝ

Η κυβέρνηση έφερε και ψήφισε στη Βουλή με μορφή κατεπείγοντος, το Ν/Σ για την ...
ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Μετά την ανακοίνωση από την ΕΚΤ των «ελέγχων αντοχής» (stress test) των 4 συστημικών τραπεζών, το συνολικό ύψος της νέας αιμοδοσίας κεφαλαίων για «εξυγίανση» τους εκτιμάται γύρω στα 14,4 δις (Πειραιώς 4,9 δις, Εθνική 4,6 δις, Alpha 2,7 δις και Eurobank 2,1 δις).

Παρ’ ότι δεν είναι ακόμα γνωστή η αναλογία συμμετοχής ιδιωτών και δημοσίου (μέσω Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας-ΤΧΣ) στην κάλυψη των αναγκαίων κεφαλαίων, θεωρείται βέβαιο ότι αυτή θα εξυπηρετεί κυρίως τους ιδιώτες κεφαλαιούχους (εγχώριους και ξένους). Ενδεικτικό ότι τα λεγόμενα ομόλογα Coco’s (Contingent Convertible Bonds) με δικαίωμα μετατροπής τους σε μετοχές, θα έχουν ετήσια απόδοση γύρο στο 8-10%. Επίσης σύμφωνα με κυβερνητικούς παράγοντες το ποσοστό του ΤΧΣ θα είναι σε τέτοιο ύψος που δεν θα αποθαρρύνει τη συμμετοχή των ιδιωτών στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου.

Στα πλαίσια του Ν/Σ που ψήφισε η κυβέρνηση θεσμοθετείται επίσης ο έλεγχος του ΤΧΣ από το «κουαρτέτο» των θεσμών (ΕΕ-ΕΚΤ-ΔΝΤ-ΕΜΣ) και μέσω αυτού ο έλεγχος του τραπεζικού συστήματος. Ειδικότερα η σύνθεση της «Επιτροπής Επιλογής» που θα ορίζει τη διοίκηση του ΤΧΣ, θα αποτελείται από 6 μέλη, από τα οποία 3 περιλαμβανομένου του προέδρου, θα διορίζονται από την ΕΕ, ΕΚΤ, ΕΜΣ, 1 από Τράπεζα Ελλάδος (ελέγχεται ουσιαστικά από την ΕΚΤ) και 2 από υπουργείο Οικονομικών. Η συγκεκριμένη «Επιτροπή Επιλογής» θα ορίζει σε συνέχεια τα 7 από τα 9 μέλη του Γενικού Συμβουλίου και 2 από τα 3 μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής του ΤΧΣ, περιλαμβανομένων και των προέδρων τους, με τη σύμφωνη γνώμη του Eurogroup.

Σε συνέχεια η διορισμένη από τους δανειστές διοίκηση του ΤΧΣ, θα αξιολογήσει τα Δ.Σ. των τραπεζών και θα κάνει όποιες αλλαγές κρίνει σκόπιμες, ενώ η παντοδύναμη «Επιτροπή Επιλογής» θα μπορεί να παύει και να διορίζει μέλη της διοίκησης του ΤΧΣ ανάλογα με την απόδοση τους και να προσδιορίζει το ύψος των απολαβών τους. Στις τράπεζες που θα «ανακεφαλαιοποιηθούν» θα τοποθετηθεί εκπρόσωπος του ΤΧΣ με δικαίωμα βέτο σε κρίσιμα ζητήματα και στον έλεγχο της ροής της χρηματοδότησης. Πρόκειται ουσιαστικά για πλήρη παράδοση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος στον έλεγχο των δανειστών και μέσω αυτού των χρεωμένων ελληνικών επιχειρήσεων, υποθηκευμένων ακινήτων και κατοικιών, καθώς και αγροτικής γης. Αν σε αυτές τις εξελίξεις λάβουμε υπ’ όψιν ότι από 1^η Νοέμβρη ‘15 απελευθερώθηκαν οι πλειστηριασμοί για «κόκκινα» δάνεια, γίνεται αντιληπτό τι είδους προβλήματα θα προκύψουν σε εκατοντάδες χιλιάδες οικογένειες και μικρομεσαίες επιχειρήσεις στο εγγύς μέλλον. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ μαζί και τα μνημονιακά κόμματα που ψήφισαν το Ν/Σ στη Βουλή, έχουν τεράστιες ευθύνες που ουσιαστικά μετατρέπουν με τις επιλογές τους τη χώρα σε ένα άθλιο προτεκτοράτο.! 

2. ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΩΝ ''ΚΟΚΚΙΝΩΝ ΔΑΝΕΙΩΝ''

Οι πολιτικές αντιμετώπισης των «κόκκινων δανείων» που εφάρμοσαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις, είχαν ως προτεραιότητα την εξυπηρέτηση των συμφερόντων των τραπεζών. Ειδικότερα ο νόμος Ν/3869/10 (λεγόμενος και Νόμος Κατσέλη), δεν έλυσε κανένα πρόβλημα, παρ’ ότι περιέχει θετικές διατάξεις που θα μπορούσαν να διευκολύνουν τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά. Όμως έχει περιορισμένο πεδίο εφαρμογής (εξαιρούνται μικροεπιχειρηματίες και επαγγελματίες που δεν έχουν «πτωχευτικό δικαίωμα»), καθώς και χρονοβόρες διαδικασίες δικαστικής επίλυσης των διαφορών.

Η διόγκωση των κόκκινων δανείων, ανάγκασε την κυβέρνηση Σαμαρά να ψηφίσει νέο πλαίσιο Ν/4161/13, διατηρώντας την αποσπασματικότητα των προηγούμενου νόμου (αποκλειστικά για στεγαστικά μισθωτών με εισόδημα ως 25.000 € το χρόνο) και κάνοντας δυσβάστακτες τις δαπάνες δικαστικής προσφυγής με αποτέλεσμα το πρόβλημα να οξύνεται. Στην εκπνοή του 2013, κάτω από τις πιέσεις της «τρόικας» και των τραπεζών, η κυβέρνηση ψήφισε νέο νόμο (Ν.4224/31), ο οποίος προέβλεπε πλήρη απελευθέρωση των πλειστηριασμών Α’ κατοικίας από 1.1.15 και προσωρινή εξαίρεση τους ως τέλος ’14 υπό ορισμένες προϋποθέσεις (αξία α’ κατοικίας ως 200.000 €, ετήσιο καθαρό εισόδημα ως 35.000 €, συνολική αξία ακίνητης περιουσίας ως 270.000 € κά). Το πλαίσιο παρατάθηκε σιωπηρά από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.

Τον Ιούνιο ’14, δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 1582 (17.6.14) το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο της Τράπεζας Ελλάδος για τα «κόκκινα δάνεια», που τέθηκε σε εφαρμογή από 31.12.14. Βασική επιδίωξη η εξυγίανση του χαρτοφυλακίου ληξιπρόθεσμων δανείων και η βελτίωση του συντελεστή φερεγγυότητας των τραπεζών. Το πλαίσιο προβλέπει 22 εναλλακτικές μορφές ρύθμισης, τις οποίες ομαδοποιεί σε τρεις κατηγορίες. Ι) Βραχυπρόθεσμες, ΙΙ) Μακροπρόθεσμες και ΙΙΙ) Ρυθμίσεις οριστικής διευθέτησης. Στην κατηγορία των «βραχυπρόθεσμων» ρυθμίσεων (ως 5 χρόνια) και βασική επιδίωξη τη διευκόλυνση αποπληρωμής τους, προβλέπεται: προσωρινή αναστολή πληρωμής τόκων, μειωμένες δόσεις, αύξηση περίοδος χάριτος, αναβολή πληρωμής δόσεων, τακτοποίηση καθυστερούμενων οφειλών και κεφαλαιοποίηση ληξιπρόθεσμων δόσεων.

Στην κατηγορία «μακροπρόθεσμων» ρυθμίσεων (άνω των 5 ετών) και με άξονα μείωση της δόσης, προβλέπεται: μόνιμη μείωση επιτοκίου ή περιθωρίου, αλλαγή τύπου επιτοκίου (σταθερό ή κυμαινόμενο), παράταση διάρκειας εξόφλησης δανείου, χωρισμός δανείου σε ενυπόθηκο και μη, μερική διαγραφή χρέους, πρόσθετες διασφαλίσεις δανείου, λειτουργική αναδιάρθρωση επιχείρησης (αλλαγή διοίκησης σε περίπτωση που οι τράπεζες θεωρούν βιώσιμη την επιχείρηση αλλά η υφιστάμενη διοίκηση δεν είναι συνεργάσιμη), καθώς και συμφωνία ανταλλαγής χρέους με συμμετοχή της τράπεζας στο μετοχικό κεφάλαιο της επιχείρησης.

Τέλος στις ρυθμίσεις «οριστικής διευθέτησης» με βασική επιδίωξη την τελική διευθέτηση των απαιτήσεων της τράπεζας, προβλέπεται: εθελοντική παράδοση ενυπόθηκου ακινήτου από δανειολήπτη, μεταβίβαση ακινήτου στην τράπεζα και χρηματοδοτική μίσθωση ορισμένου χρόνου, πώληση ακινήτου με δικαίωμα ενοικίασης για ορισμένη περίοδο, πώληση δανείου από τράπεζα σε άλλο πιστωτικό ίδρυμα ή χρηματοδοτικό σχήμα (πχ. distress funds …κοινώς «κοράκια»), ανταλλαγή κατοικίας ή ακινήτου με άλλο μικρότερης αξίας, «εκκαθάριση εν λειτουργία» επιχείρησης με βάση τον πτωχευτικό κώδικα, πλειστηριασμός ακινήτου για ικανοποίηση απαιτήσεων τράπεζας, δικαστικές-νομικές ενέργειες οριστικής διευθέτησης που αφορούν δικαστικές ενέργειες έναντι περιουσιακών στοιχείων του δανειολήπτη για την κάλυψη απαιτήσεων τράπεζας.

Στις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες ρυθμίσεις, σημαντικό ρόλο παίζει η έννοια του «συνεργάσιμου δανειολήπτη» (παροχή αναλυτικών πληροφοριών για την εισοδηματική και περιουσιακή του κατάσταση), καθώς και ο προσδιορισμός του «κατωτάτου ορίου διαβίωσης, ώστε στη συνέχεια να καθοριστεί το ύψος των δόσεων εξόφλησης του δανείου, πάντα με απόφαση της τράπεζας. Πρόκειται για κατάσταση διαχρονικής ομηρίας των δανειοληπτών από τις τελευταίες. Στόχος η «εκκαθάριση» των κόκκινων δανείων, ακόμα και με αφαίρεση πρώτης κατοικίας, καθώς ακινήτων από επιχειρήσεις, μη διστάζοντας την παραχώρηση ή πώληση δανείων σε χαμηλή τιμή (15-20%), σε distress funds …κοινώς «κοράκια», τα οποία εφαρμόζουν «μαφιόζικες» πρακτικές είσπραξης (εκβιασμοί, ψυχολογικές πιέσεις, στρατός δικηγόρων, κά).

Χρειάζεται να τονιστεί ότι η απελευθέρωση των πλειστηριασμών έχει «στρατηγικό βάθος». Οι φορείς του χρηματιστικού κεφαλαίου (τράπεζες, «αρπαχτικά» funds, κά), επιδιώκουν να βάλουν στο χέρι τη μικροϊδιοκτησία υπερχρεωμένων νοικοκυριών και επιχειρήσεων, ώστε να κερδοσκοπήσουν με διαδικασίες «τιτλοποίησης» στις διεθνείς χρηματαγορές. Οι «καθησυχαστικοί» ισχυρισμοί ….«και να τα πάρουν τι θα τα κάνουν», είναι αβάσιμοι. Το σημερινό πλαίσιο δεν παρέχει καμιά ουσιαστική προστασία και χιλιάδες οικογένειες θα βρεθούν στο εγγύς μέλος στο δρόμο. Κατά συνέπεια χρειάζονται παρεμβάσεις κοινωνικών φορέων και επιτροπών προστασίας δανειοληπτών σε κάθε Πρωτοδικείο, για την άσκηση πίεσης προς αποτροπή αποφάσεων εκτέλεσης πλειστηριασμών. 

4. Η ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΜΕ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ''ΣΕΙΣΑΧΘΕΙΑΣ''

Η αντιμετώπιση του προβλήματος των «κόκκινων δανείων» για τα λαϊκά νοικοκυριά και τις μικροεπιχειρήσεις, έχει δύο πτυχές. Πρώτον, μέτρα πολιτικής με φιλοσοφία «Σεισάχθειας», δεύτερον, κινηματικές δράσεις με στόχο την αποτροπή πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας. Σε ότι αφορά το πρώτο, χρειάζεται άμεση αναστολή πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας επ’ αόριστον και αντιμετώπιση των «κόκκινων δανείων» με οικονομικά, κοινωνικά και αναπτυξιακά κριτήρια. Η πρώτη κατοικία πρέπει να χαρακτηριστεί ύψιστο κοινωνικό αγαθό και να αποκλεισθεί η αφαίρεση της από κάθε πολίτη. Με αφετηρία αυτήν την αρχή και λαμβάνοντας υπ’ όψη το εισόδημα και τα άλλα περιουσιακά στοιχεία του οφειλέτη (κινητές και ακίνητες αξίες, εντός και εκτός της χώρας), να εφαρμοστούν ρυθμίσεις για κάθε βασική κοινωνική κατηγορία δανειοληπτών.

Α) Ειδικότερα μετά από έλεγχο της εισοδηματικής και περιουσιακής κατάστασης των υπερχρεωμένων νοικοκυριών, να γίνει διαγραφή χρεών σε ευπαθείς ομάδες (άπορους, χρόνια άνεργους, πάσχοντες, ανάπηρους, υπερήλικες, χαμηλόμισθους, κά) που διαβιούν κάτω από το όριο της φτώχειας (7.200 € ατομικό ή 15.100 ετήσιο οικογενειακό εισόδημα) και δεν έχουν άλλη περιουσία εκτός από την πρώτη κατοικία.

Β) Μερική διαγραφή δανείου για πρώτη κατοικία (περικοπή δόσεων, διαγραφή τόκων, μείωση επιτοκίου, περίοδο χάριτος με πάγωμα οφειλών), σε όσους έχουν υποστεί μεγάλη μείωση εισοδήματος μετά το 2010, έτσι ώστε η μηνιαία δόση να μην ξεπερνάει 30% του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος από όλες τις πηγές. Η παραπάνω ρύθμιση αφορά όλες τις περιπτώσεις με υποθήκη πρώτης κατοικίας (φυσικά πρόσωπα, μικροεπιχειρήσεις, μικρές αγροτικές εκμεταλλεύσεις, κά).

Γ) Αναπροσαρμογή του ύψους των ενυπόθηκου δανείων (μέχρι του ποσού των 200.000 ευρώ), στο ύψος της τρέχουσας αξίας των ακινήτων και καθιέρωση της ευθύνης του δανειολήπτη μέχρι τη συγκεκριμένη αξία ακινήτου, ενώ η διαφορά να αναληφθεί από τις τράπεζες.

Δ) Τα στεγαστικά σε ξένο συνάλλαγμα (ελβετικό φράγκο), το υπόλοιπο του δανείου να υπολογίζεται στην ισοτιμία της ημέρας εκταμίευσης του δανείου.

Ε) Δημιουργία με πυρήνα το «Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων», ειδικού δημόσιου φορέα στεγαστικής πίστης και καταγραφή του οικιστικού αποθέματος (άδεια σπίτια και διαμερίσματα) για εξασφάλιση σε συνεργασία με την Αυτοδιοίκηση, κατοικίας σε αστέγους και φτωχές πολυμελείς οικογένειες που διαβιούν σε άθλιες οικιστικές συνθήκες.

ΣΤ) Σε ότι αφορά στα «καταναλωτικά», διαγραφή τις ευπαθείς ομάδες χαμηλού εισοδήματος και μείωση επιτοκίου με παράταση χρόνου εξόφλησης για όσες οικογένειες έχουν εισόδημα από 15-25.000 το χρόνο.

Ζ) Τέλος όσον αφορά στα «επιχειρηματικά», διαφοροποιημένη αντιμετώπιση λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις οικονομικές και κοινωνικές προεκτάσεις (είδος παραγωγής, θέσεις εργασίας κά). Για τις βιώσιμες επιχειρήσεις ειδικές ρυθμίσεις στη λογική της «δεύτερης ευκαιρίας» και εξόφληση υποχρεώσεων με ευνοϊκούς όρους (χαμηλό επιτόκιο παράταση χρόνου αποπληρωμής κά). Σε περίπτωση αναγκαστικής ρευστοποίησης περιουσιακών στοιχείων εξαιρείται η πρώτη κατοικία και σε κάθε περίπτωση αρπαγή περιουσιών «κοψοχρονιά» από διάφορα funds. Ειδικές ρυθμίσεις για ανάληψη επιχειρήσεων από τους εργαζόμενους με συνεργατικά και αυτοδιαχειριστικά σχήματα και δημιουργία ενιαίων βιώσιμων εταιρικών σχημάτων για ομοειδείς επιχειρήσεις, με συμμετοχή του κράτους στα κεφάλαια και στη διαχείριση, καθώς και θεσμοθέτηση εργατικού ελέγχου.

Η) Για συνολική τη εξυγίανση του τραπεζικού συστήματος και το σταμάτημα της παραγωγής «κόκκινων δανείων», εφαρμογή εθνικοποίησης-κοινωνικοποίησης τραπεζών και ριζική στροφή στην ασκούμενη οικονομική πολιτική.!

5. ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΑΠΟΤΡΕΨΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΠΛΕΙΣΤΗΡΙΑΣΜΟΥΣ;

Στο θέμα των πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας, η άμεση αντίδραση πρέπει να είναι το σταμάτημα τους με νομικές παρεμβάσεις (πχ. άρνηση με εξώδικο του απαιτούμενου υπόλοιπου, αίτηση ανακοπής και προσωρινή διαταγή για ακύρωση διαταγής πληρωμής, άσκηση ανακοπής και αίτηση ασφαλιστικών μέτρων για αναστολή εκτέλεσης, επίκληση συνταγματικού δικαιώματος επαρκούς στέγασης κά). Ωστόσο αυτό δεν επαρκεί. Χρειάζεται η ανάπτυξη κινήματος αντίστασης στις γειτονιές, στις συνοικίες, όλη την Αθήνα και όλες τις πόλεις, με κεντρικό σύνθημα: «Σώστε την κατοικία, Πλειστηριασμοί STOP».! Ειδικότερα σε χώρους που γίνονται πλειστηριασμοί (Ειρηνοδικεία, κά) δημιουργία «ανθρώπινης αλυσίδας» και άσκηση πίεσης για την αποφυγή λήψης απόφασης. Σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξει και η παρέμβαση συνδικαλιστικών και κοινωνικών οργανώσεων.

από το «iskra.gr»