Πλησιάζοντας επέτειος…..

Πέντε χρόνια μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers, η παγκόσμια οικονομία απειλείται με νέα κρίση, προερχόμενη αυτή τη φορά από τις μέχρι πρότινος αναδυόμενες «ατμομηχανές» της Ινδίας και της Κίνας.

του Μωυσή Λίτση

Σε λίγες ημέρες κλείνουν πέντε χρόνια από την κατάρρευση του αμερικανικού τραπεζικού κολοσσού Lehman Brothers, που σηματοδότησε την απαρχή της μεγαλύτερης διεθνούς οικονομικής κρίσης από την εποχή της δεκαετίας του '30.

Την κατάρρευση της Lehman Brothers, ακολούθησε η βύθιση στην κρίση του διεθνούς τραπεζικού συστήματος, η οικονομική ύφεση και η διάχυση της κρίσης στην ευρωζώνη μέσω της «μικρής» Ελλάδας. Από ελληνική η κρίση εξελίχθηκε πολύ γρήγορα σε ευρωπαϊκή κρίση χρέους, σε θεμελιακή κρίση του ευρώ, σε παγκόσμια καπιταλιστική κρίση παρά τα επί μέρους εθνικά χαρακτηριστικά και τις χρόνιες αδυναμίες χωρών όπως η Ελλάδα, την οποία μάλιστα οι εγχώριοι νεοφιλελεύθεροι ταγοί χαρακτήριζαν «τελευταία σοβιετία». Με τον πόλεμο στη Συρία καθοδόν..., μία νέα οικονομική απειλή προβάλλει από την Ασία και τις αναδυόμενες οικονομίες, πολλές από τις οποίες (Ινδία, Κίνα, Βραζιλία, Τουρκία) προβάλλονταν ως τα ανερχόμενα αστέρια στο διεθνές οικονομικό στερέωμα και «αναχώματα» στις επιπτώσεις της κρίσης.

Τη συνήθη αυγουστιάτικη ραστώνη, πριν τις πρόσφατες εξελίξεις στη Συρία, είχε διακόψει η....
ειδησεογραφία για τη νομισματική-χρηματιστηριακή αναταραχή σε αναδυόμενες αγορές που θύμιζαν τις απαρχές της «ξεχασμένης» σήμερα ασιατικής κρίσης του 1997: της πρώτης μεγάλης διεθνούς οικονομικής κρίσης μετά την πλήρη επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού και του ανοίγματος των διεθνών κεφαλαιαγορών, τα οποία βαφτίστηκαν «παγκοσμιοποίηση».

ΔΟΛΑΡΙΑ ΓΙΑ ΦΟΥΣΚΕΣ...

Αφορμή για να εκδηλωθεί η νέα χρηματιστηριακή-νομισματική αναταραχή στις αναδυόμενες αγορές στάθηκε η εκφρασμένη από το Μάιο πρόθεση της αμερικανικής Fed-της ομοσπονδιακής (κεντρικής) τράπεζας των ΗΠΑ-να θέσει τέλος στην πολιτική «τυπώματος» δολαρίων, γνωστή με την επωνυμία «ποσοτική χαλάρωση». Μετά την κρίση του 2008 και αφού η Fed και ο πρόεδρος της Μπεν Μπερνάνκι εξάντλησαν τα συμβατικά μέσα-τη μείωση των επιτοκίων στο μηδέν-προχώρησαν σε μαζικές αγορές αμερικανικών ομολόγων, δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό πρόσθετο φθηνό χρήμα. Χρήμα το οποίο υποτίθεται θα διέθεταν για την ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας. Μόνο που τα πάνω από τέσσερα τρισ. δολάρια που «τυπώθηκαν» από το 2008 και έπειτα δεν πήγαν για τη χρηματοδότηση των αναγκών του μέσου Αμερικανού πολίτη-πρόσφατη ακόμη η είδηση της χρεοκοπίας της καρδιάς της αμερικανικής αυτοκινητοβιομηχανίας, του Ντιτρόιτ-αλλά στη δεινή χρηματιστηριακή κερδοσκοπία που έβρισκε για μία ακόμη φορά υψηλές αποδόσεις στις αναπτυξιακές προοπτικές (και τα υψηλά επιτόκια) χωρών όπως η Βραζιλία, η Κίνα, η Ινδία και η Τουρκία. Εκτός από τα δολάρια της Fed, στο διεθνές σύστημα συνέρρεαν και τα τρισεκατομμύρια γεν που τυπώνει η Ιαπωνία, στα πλαίσια της δικής της εκδοχής της πολιτικής της «ποσοτικής χαλάρωσης». Η τράπεζα της Ιαπωνίας παίρνει μάλιστα τη σκυτάλη από τη Fed, με το νέο πρωθυπουργό Σίνζο Άμπε να υπόσχεται ακόμη περισσότερα γεν για την τόνωση της ιαπωνικής οικονομίας και την έξοδό της από τη χρόνια στασιμότητα.

Όπως έγραψαν πρόσφατα οι «Financial Time» από το 2010 οι εισροές κεφαλαίων προς τις αναδυόμενες αγορές έφθασαν στο ένα τρισεκατομμύριο δολάρια το χρόνο, «χάρη στις μη συμβατικές νομισματικές πολιτικές» των αναπτυγμένων οικονομιών. Τώρα βλέπουμε τις πρώτες τάσεις απόσυρσης των κεφαλαίων αυτών που αφού έβγαλαν ένα κάρο λεφτά, ξαναγυρίζουν στην αρχική τους κοίτη, τις καπιταλιστικές μητροπόλεις, περιμένοντας την επόμενη μέρα...

ΚΡΙΣΗ ΜΕ ΑΡΩΜΑ ΙΝΔΙΑΣ

Από τον περασμένο Απρίλιο η Ινδονησία έχει απολέσει το 14% περίπου των συναλλαγματικών της αποθεμάτων και η Ινδία το 5,5%. Η ινδική ρουπία έχει υποχωρήσει 20% μέχρι στιγμής το 2013, καθώς η οικονομική ανάπτυξη έχει πέσει στο 4,4%, αρκετά κάτω του μέσου όρου του 7,77% της περιόδου 2002-2011. Από τα τέλη Μαΐου που ο Μπερνάνκι άφησε για πρώτη φορά ανοικτό το ενδεχόμενο να αρχίσει τη σταδιακή διακοπή του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης, έχουν αποσυρθεί από ομόλογα και μετοχές της Ινδίας 11,8 δισ. δολάρια.

Οι «Financial Times» περιέγραφαν τον Αύγουστο την κατάσταση στην Ινδία ως «τοξικό συνδυασμό της ρουπίας που πέφτει, της μείωσης της μεγάλης ανάπτυξης, αύξησης των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και συνεχούς αυξανόμενου πληθωρισμού».

Ανάλογες εξελίξεις έχουμε και στην Τουρκία, η οποία προβάλλονταν ως ανερχόμενη οικονομική δύναμη στον αραβικό κόσμο και την κεντρική Ασία, ως πειστικός διαμεσολαβητής των δυτικών συμφερόντων που έχει αφήσει οριστικά πίσω το «άρρωστο» παρελθόν των χρηματοπιστωτικών κρίσεων και των αλλεπάλληλων παρεμβάσεων του ΔΝΤ, το οποίο ο πολύς Ταγίπ Ερντογάν έσπευσε πρόσφατα οριστικά να αποπληρώσει.

Η τουρκική λίρα έχει υποχωρήσει κατά 14% από τις αρχές του έτους και το χρηματιστήριο κατά 25%. Με αύξηση πρόσφατα των επιτοκίων η κυβέρνηση της Άγκυρας επιχειρεί να περιορίσει την οικονομική αιμορραγία, η οποία φαίνεται πως σηματοδοτεί το τέλος της τουρκικής φούσκας και του οικονομικού μεγαλοϊδεατισμού του Ερντογάν.

Βρισκόμαστε μπροστά σε μία επανάληψη της τακτικής των ΗΠΑ, όπως πολύ εύστοχα την είχε περιγράψει με την περίφημη δήλωσή του το 1973, μεσούσης της πρώτης κρίσης του δολαρίου, ο τότε Αμερικανός υπουργός Οικονομικών Τζον Κόναλι, απευθυνόμενος στους Ευρωπαίους: «Το δολάριο είναι το νόμισμά μας, αλλά το πρόβλημα είναι δικό σας». Με άλλα λόγια η νούμερο ένα καπιταλιστική οικονομία στον κόσμο μετακυλά μέσω του δολαρίου τις επιπτώσεις της κρίσης στους μικρότερους παίκτες του διεθνούς συστήματος.

ΡΥΘΜΙΣΤΗΣ Η ΚΙΝΑ

Μόνο που η Αμερική του 2013 είναι οικονομικά αποδυναμωμένη σχετικά με την Αμερική του 1973. Το αμερικανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την Κίνα, που αγοράζει μανιωδώς τα τελευταία χρόνια αμερικανικά κρατικά ομόλογα, χρηματοδοτώντας έμμεσα την αμερικανική οικονομία, χρησιμοποιώντας τα συναλλαγματικά της αποθέματα ως οικονομικό και διπλωματικό ατού. Τον τελευταίο καιρό έχουν πληθύνει ωστόσο οι ανησυχίες για το μέλλον της κινεζικής οικονομίας, της οποίας ο ιδιότυπος κρατικός προστατευτισμός την είχε κρατήσει σχετικά αλώβητη τα τελευταία χρόνια από τη διεθνή καπιταλιστική κρίση. Το κινέζικο δημόσιο χρέος έχει αυξηθεί από130% του ΑΕΠ το 2008 σε 200% σήμερα. Η ανάπτυξη της κινεζικής οικονομίας έχει αρχίσει και περιορίζεται κοντά στο 7%, ποσοστό πολύ χαμηλότερο από το μέσο όρο του 10% των προηγούμενων ετών που μεταμόρφωσε ραγδαία τη χώρα, χάρη στις επενδύσεις των πολυεθνικών αλλά και τα κερδοσκοπικά κεφάλαια που τις ακολουθούν.

Μία πρόσφατη αναφορά μεγάλης επενδυτικής εταιρίας που απευθύνεται στους πελάτες της προειδοποιεί για την έλευση των ισχνών αγελάδων στην Κίνα υπενθυμίζοντας μερικές ενδιαφέρουσες ειδήσεις:

Η γνωστή αμερικανική πολυεθνική της πληροφορικής Apple ανακοίνωσε μείωση των καθαρών της πωλήσεων στην Κίνα, η ναυτιλιακή Cosco(ο πολλά υποσχόμενος μεγαλοεπενδυτής του Πειραιά) τριπλασίασε τις ζημιές της το πρώτο εξάμηνο στα 990 εκατ. γουάν(162 εκατ.δολ.), ο μεταλλευτικός κολοσσός Anglo American με σημαντική παρουσία στη χώρα, ανακοίνωσε μείωση κατά 34% στα προ φόρων κέρδη του το πρώτο εξάμηνο.

Ένα ακόμη πρόβλημα για την Κίνα είναι ο λεγόμενος σκιώδης τραπεζικός τομέας. Το ανεπίσημο κινεζικό τραπεζικό σύστημα το οποίο δάνειζε αναλόγως των κομματικών διασυνδέσεων, συμβάλλοντας στο να διογκωθεί ακόμη περισσότερο η κινεζική φούσκα στην αγορά ακινήτων και μέσω αυτής η «διάσωση» των υπό κατάρρευση χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων της δύσης, που επιχειρούσαν να ρεφάρουν τη ζημιά του 2008 με το κινεζικό μπουμ. Κινέζα αναλύτρια του οίκου αξιολόγησης Fitch εκτίμησε με πρόσφατες δηλώσεις της στους «Financial Times» το ύψος του ενεργητικού του κινεζικού τραπεζικού συστήματος σε 14 τρισ. δολάρια μεταξύ 2008 και 2013. Όσο δηλαδή και η αξία του αμερικανικού. Εύλογα μπορεί να φανταστεί κανείς τι θα μπορούσε να συμβεί αν αρχίσουν να καταρρέουν κινεζικές τράπεζες. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αυξήθηκαν κατά 2 δισ. δολάρια το δεύτερο τρίμηνο φέτος. Είναι το έβδομο κατά σειρά τρίμηνο που παρουσιάζουν αύξηση.

ΧΡΗΜΑ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΑΠΩΝΙΑ

Τα πράγματα δεν φαίνεται να είναι πολύ καλύτερα για την Ιαπωνίας των «Αμπενόμικς». Η Ιαπωνία εγκαινίασε τον περασμένο Απρίλιο τη δική της εκδοχή «ποσοτικής χαλάρωσης». Μία πολιτική που χαρακτηρίστηκε «σοκ και δέος» και η οποία χάρισε το προσωνύμιο «Αμπενόμικς», καθώς υποτίθεται ο νέος πρωθυπουργός Σίνζο Άμπε λαμβάνει «δυναμικά» μέτρα για την τόνωση της ιαπωνικής οικονομίας.

Μόνο που τα είκοσι τελευταία χρόνια η Ιαπωνία έχει υιοθετήσει οκτώ προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης, η αξία των οποίων συνολικά ανέρχεται σε 20% του ΑΕΠ. Ο Σίνζο Άμπε ανακοίνωσε ένα νέο πρόγραμμα «ποσοτικής χαλάρωσης» ύψους 1,4 τρισ. δολαρίων, το οποίο αντιστοιχεί σε ένα επιπλέον 20% του ΑΕΠ.

Η Ιαπωνία ήταν άλλωστε ο πρώτος διδάξας των μαζικών παρεμβάσεων μέσω της αγοράς κρατικών ομολόγων, έχοντας μηδενίσει τα επιτόκια από το 1995, προκειμένου να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις από την κατάρρευση της ιαπωνικής φούσκας στα τέλη του '80. Το ατέρμονο ιαπωνικό χρήμα κατάφερε μόνο δύο χρονιές να φέρει ανάπτυξη πάνω από 3%.

Αν στα προαναφερθέντα διεθνή οικονομικά σύννεφα προστεθεί και η επικείμενη στρατιωτική επέμβαση στη Συρία, τα περί ελληνικού «success story» φαντάζουν αστειότητες, ακόμη και αν δεχθεί κανείς τον τρόπο οικονομικής σκέψης των Σαμαρά και σία, ο οποίος αφήνει απέξω τα εκατομμύρια ανέργων και Ελλήνων νεόπτωχων της κρίσης.

Μία επέμβαση στη Συρία δεν εγκυμονεί μόνο νέες εκατόμβες θυμάτων και απόκληρων καθώς και κίνδυνο ευρύτερης ανάφλεξης στην περιοχή με την ανάμειξη των γνωστών «παικτών»(Ισραήλ, Ιράν). Εγκυμονεί και τον κίνδυνο ανάφλεξης των διεθνών τιμών του πετρελαίου, όπως έγινε το 2006 και 2008 με τις ισραηλινές εισβολές στο νότιο Λίβανο και τη Λωρίδα της Γάζας, που είχαν φουντώσει τα σενάρια περί ευρύτερης ανάφλεξης με συμμετοχή και του Ιράν. Το πετρέλαιο δεν έλειψε από τη διεθνή οικονομία με τα σύντομα αυτά πολεμικά επεισόδια σε περιοχές όπου καθημερινό πρόβλημα είναι η έλλειψη νερού και όχι ο «μαύρος χρυσός» που αναβλύζει ανατολικότερα. Για τους κερδοσκόπους ωστόσο των διεθνών χρηματιστηρίων που είχαν ξεμείνει από προοπτικές, η μυρωδιά του μπαρουτιού μπορεί να είναι ιδιαιτέρως επικερδής διανθισμένη με γεωστρατηγικές αναλύσεις για το ζοφερό μέλλον της Μέσης Ανατολής.

Για τον υπόλοιπο κόσμο μία παρατεταμένη νέα άνοδος του πετρελαίου σημαίνει ακόμη μεγαλύτερη ύφεση, αφού ο «μαύρος χρυσός» παραμένει ο βασικός αιμοδότης των καπιταλιστικών οικονομιών και ας κρύβουν τα νερά της Μεσογείου το «πετρέλαιο» του μέλλοντος: το φυσικό αέριο.

από το ιστολόγιο «Η οικονομία με άλλο μάτι»