TERRA INCOGNITA: Η ελληνική εκδοχή της ‘’boxing day’’ στο νέο μεσαίωνα

Οι ημέρες του πρώιμου καπιταλισμού ξαναζωντανεύουν. Εισβάλλουν ορμητικά στην καθημερινότητά μας, με προεκτάσεις σε όλα δυστυχώς τα επίπεδα. Δεν είναι απλώς ότι ονομάστηκε «οικονομική κρίση» ή «κρίση χρέους» που επιφέρει σαρωτικές αλλαγές στη ζωή της εργατικής τάξης πρώτα και κύρια, αλλά όχι μόνο αυτής. Δεν είναι απλώς η ραγδαία αύξηση της απόλυτης φτώχειας σε ποσοστά που έχουν να εμφανιστούν  πάνω από μισόν αιώνα. Ούτε απλώς η ανεργία. Δεν είναι η εξαθλίωση εκατομμυρίων, ο τρομακτικός πλέον αριθμός αστέγων, υποσιτιζόμενων και αυτοχείρων.

Δεν σταματάει η εισβολή των ημερών της άκρατης βαναυσότητας στη διάλυση των εργασιακών σχέσεων, στο σφαγιασμό των εισοδημάτων ή στην καταπάτηση στοιχειωδών δικαιωμάτων. Ακόμη και σε σημειολογικό επίπεδο  ή σε ότι αφορά την εκ νέου εισαγωγή κάποιων «παραδόσεων», ο ύστερος καπιταλισμός της εποχής μας ομοιάζει πλέον όλο και περισσότερο με την εποχή  όπου ουσιαστικά βρισκόταν στα σπάργανα. Την εποχή όπου η εκμετάλλευση δεν γνώριζε όρια, αλλά προσέθετε  ως αντιστάθμισμα της απύθμενης βαρβαρότητας το αίσθημα της «προόδου». Την ελπίδα της εξέλιξης που γέννησαν οι αστικοδημοκρατικές επαναστάσεις και...
μαζί τους γέννησαν και τα προλεταριακά, εργατικά στρώματα ως στοιχείο της ίδιας της ακύρωσης των αστικών δυνάμεων   και ως δυνάμει ανατροπείς  στο μέλλον αυτής της εκμεταλλευτικής κτηνωδίας.

Σήμερα  αυτό το σύστημα της απόλυτης απανθρωπιάς όχι μόνο έχει εξαντλήσει τα περιθώρια  εξέλιξης και προόδου του ίδιου του ανθρώπου, αλλά οδηγεί στον ακριβώς αντίθετο δρόμο επιστροφής στο πιο ζοφερό παρελθόν και την απολυτοποίηση της απανθρωπιάς.

Σύμφωνα με κάποιες ιστορικές πηγές στις 19 Δεκεμβρίου του 1663 καταγράφεται στη Βρετανία με ξεκάθαρο τρόπο  μια ακόμη παλαιότερη παράδοση η οποία εξακολουθεί να υφίσταται και στις μέρες μας, με διαφορετικό περιεχόμενο ασφαλώς μετά την παρέλευση  350 χρόνων, η οποία ονομάζεται boxing day.

Αυτή τη μέρα οι άρχοντες και οι αφέντες έδιναν την άδεια στους υπηρέτες τους και τους επέτρεπαν να επισκεφτούν τους οικείους τους. Τους έδιναν μάλιστα κουτιά τα οποία περιείχαν διάφορα δώρα ως και περισσεύματα των φαγητών τα οποία συνήθως στις αριστοκρατικές επαύλεις αποτελούσαν  μέρος  Λουκούλλειων γευμάτων. Τα απομεινάρια  γέμιζαν τα κουτάκια των υπηρετών και έδιναν ένα άλλο τόνο στη ζωή των εξαθλιωμένων που υπέφεραν από πείνα, στερήσεις και αρρώστιες. Έδιναν τον τόνο μιας ανθρώπινης πινελιάς πασπαλισμένης με τη φιλευσπλαχνία των αρχόντων και των αφεντάδων ειδικά  για τις γιορτινές ημέρες καθώς τελικά η boxing day συνδέθηκε με την  26 Δεκεμβρίου δηλαδή τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων.

Η παράδοση εδραιώθηκε και για περίπου δυόμισι αιώνες  αποτελούσε ουσιαστικά το απαύγασμα της αγαθοεργούς διάθεσης των πλουσίων. Η μοναδική διαφορά ήταν ότι στους πλούσιους ευγενείς και αριστοκράτες οι οποίοι δεν εξέλειπαν ποτέ από τη Βρετανία, προστέθηκαν και οι νέες εκμεταλλευτικές τάξεις που εδραιώθηκαν με την σφοδρή είσοδο στο προσκήνιο του καπιταλισμού, δηλαδή εργοστασιάρχες, τραπεζίτες και εφοπλιστές.

Όσο πιο άγρια ήταν η εκμετάλλευση, ας μην ξεχνάμε ότι δεν υπήρχαν ωράρια εργασίας, οι αμοιβές ήταν τρισάθλιες και δούλευαν ακόμη και τα παιδιά,  τόσο  αποκτούσε μεγαλύτερο νόημα στα μάτια των εκμεταλλευτών η φιλανθρωπική  διάθεση. Μέσα στο πλέγμα φυσικά της προτεσταντικής αντίληψης  που συνέδεε την πίστη με το χρήμα και την  επιτυχία. Αυτό το πνεύμα που θεωρούσε απολύτως δίκαιο για τους απόκληρους της γης  το καθεστώς της αισχρής εκμετάλλευσης και της μιζέριας καθώς δεν τους θεωρούσε άξιους και ικανούς να πετύχουν με βάση τις νόρμες του συστήματος που επικράτησε.

Επιπλέον από μια σκοπιά ηθικής και μεταφυσικής αναζήτησης του Θεού,  αγαθοεργές και φιλανθρωπικές  πράξεις κατείχαν τη θέση διαβατηρίου για τον παράδεισο σύμφωνα με πολλές εκφάνσεις της χριστιανικής θρησκείας και όχι απαραιτήτως αποκλειστικά του προτεσταντικού δόγματος.  Έτσι η ανερχόμενη αστική τάξη εκμεταλλευόταν απάνθρωπα  τους μισθωτούς σκλάβους  της για 364 μέρες το χρόνο και την 365η επιδιδόταν σε πράξεις ευσπλαχνίας συσκευασμένες σε κιβώτια…

Ότι έγινε στο Σύνταγμα την Κυριακή 23 Δεκεμβρίου με πρωτοστάτες τον τηλεοπτικό σταθμό   Mega και το δήμο Αθηναίων, δεν είναι τίποτε άλλο παρά η μοντέρνα εκδοχή και αναβίωση αυτών των παραδόσεων.

Επί της ουσίας  είναι η απολυτοποίηση της νεοφιλελεύθερης αντίληψης περί του κοινωνικού γίγνεσθαι η οποία δεν αναγνωρίζει τάξεις και ταξικά ζητήματα ή συγκρούσεις, αλλά μεμονωμένα  άτομα  και αθροίσματα ατομικών βουλήσεων. Το ζήτημα δεν σταματάει εκεί. Βρίθουν τα δελτία των ειδήσεων , όχι μόνο του συγκεκριμένου τηλεοπτικού σταθμού,  από υπερμεγέθη «ρεπορτάζ» αφιερωμένα στην αγαθοεργή διάθεση  αξιοσέβαστων κυριών, κατά κύριο λόγο συζύγων πετρελαιάδων. Ειδήσεις με αναφορές στην σημαντική φιλανθρωπική δράση των ίδιων των πετρελαϊκών εταιρειών ή διάφορων «Μεγάρων» ή πολυεθνικών ομίλων. Εκτενή αφιερώματα ακόμη και σε εφημερίδες που προσφέρουν με την έκδοση των δύο ευρώ εκπτωτικά κουπόνια για αλυσίδες λιανεμπορίου ή βενζινάδικα. Ακόμη και διαφημίσεις εταιρειών κινητής τηλεφωνίας γερμανικών κυρίως συμφερόντων οι οποίες πληρώνουν τηλεοπτικό χρόνο για να διαφημίσουν το φιλανθρωπικό τους έργο που μπορεί να είναι η κάλυψη των αναγκών σε πετρέλαιο θέρμανσης κάποιο δεκάδων χειμαζόμενων νοικοκυριών στο πλαίσιο της επονομαζόμενης πολιτικής «εταιρικής κοινωνικής ευθύνης».

Η αντιμετώπιση της φτώχειας ανάγεται σε ζήτημα της αγοράς και η ιδιωτική πρωτοβουλία  ενδεδυμένη το μανδύα της φιλανθρωπίας  δεν έχει κανένα ενδοιασμό να  αυξήσει τον κύκλο των εργασιών της και τα κέρδη της  με αντικείμενο εκμετάλλευσης την πενία και την ανέχεια…

Ότι συνέβη στο Σύνταγμα την 23η  Δεκεμβρίου είναι απογοητευτικά. Αγγίζει τα όρια του ντροπιαστικού. Όχι απλώς για τους εμπνευστές και διοργανωτές της καμπάνιας. Δεν μπορεί να περιμένει κανείς τίποτε παραπάνω από υποκρισία από τους θεράποντες και τιμητές συστημάτων και καταστάσεων που οδήγησαν ως εδώ και ίσως οδηγήσουν και σε ακόμα χειρότερα.

Είναι ντροπιαστικό ως προς τον πυρήνα της αντίληψης που διαχέεται πλέον στην κοινωνία συνολικά και δυστυχώς βρίσκει τεράστια ανταπόκριση. Είναι η ιδεολογία της συνολικής και αδιαμαρτύρητης υποταγής. Της άνευ όρων παράδοσης στις επιλογές του κεφαλαίου, της τρόικας εσωτερικού και εξωτερικού ως μέλλοντος αναπόδραστου και νομοτελειακού συμβάντος όπου η μοναδική επιλογή είναι πλέον η προσωπική επιβίωση με κάθε κόστος και όπου ως πράξη αντίστασης υμνείται  ο οίκτος, η φιλανθρωπία και η «σωτηρία της ψυχής».  Δεν είναι τυχαίο ότι σε δεκαπέντε λεπτά ρεπορτάζ και συνδέσεων από το Σύνταγμα σε ένα θέμα που ήταν πρώτο σε κεντρικό δελτίο ειδήσεων, οι πολίτες που εμφανίστηκαν στην οθόνη εξέφραζαν το πόσο «λυπούνται άπορους και άστεγους» και οι επώνυμοι της καμπάνιας μίλησαν ακόμη και για «κοινωνικό αυτοματισμό από τη θετική πλευρά»!  Η αλληλεγγύη με πρόσημο φιλανθρωπίας που εξοβελίζει κάθε έννοια αντίστασης και μαχητικής διεκδίκησης αυτονόητων αγαθών νομιμοποιεί την συγκαλυμμένη ή ανοιχτή έκφανση της επαιτείας η οποία διεγείρει τα αισθήματα οίκτου αυτών που ακόμη δεν τα έχουν χάσει όλα…

Πολλοί μπορεί να αντιτείνουν ότι όλες αυτές οι σκέψεις δεν είναι τίποτα άλλο παρά  η μίζερη και κακότροπη ανάγνωση των πραγμάτων που επιχειρεί η Αριστερά σε όλες τις εκδοχές της. Ότι είναι σκέψεις ετεροκαθορίσου και παράβλεψης των πραγματικών ανθρώπινων αναγκών και του αποτελέσματος τέτοιων ενεργειών. Δεν είναι όμως αυτά τα κίνητρα. Δεν είναι μίζερη και ανάλγητη ανάγνωση των πραγμάτων.

Κανένας δεν υποτιμά τις πιεστικές καταστάσεις και τον απεγνωσμένο αγώνα επιβίωσης που δίνουν χιλιάδες συμπολίτες μας καθημερινά. Η απόγνωση δεν είναι καλός σύμβουλος και δεν μπορεί να είναι καν σύμβουλος για όσους βρίσκονται ήδη μέσα σε αυτή τη μέγγενη.  Είναι όμως αυτό που προτείνεται από συγκεκριμένα κέντρα η λύση στο πρόβλημα; Όπως από την αρχή ειπώθηκε τα όσα έγιναν δεν είναι ντροπιαστικά επειδή εκπορεύτηκαν από τους συγκεκριμένους οργανωτές.

Αποτελούν εξίσου ένα στίγμα κι έναν ισχυρό κόλαφο  συνολικά για το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα, για τα κόμματα και τις οργανώσεις της Αριστεράς. Όχι επειδή δεν έχουν την πρωτοκαθεδρία και την κυριαρχία στη συγκέντρωση και στη διανομή ανθρωπιστικής βοήθειας που θα καταλήξει πάλι στους ίδιους απόκληρους που πληθύνονται, αφού πρώτα μπορεί να έχει βαφτιστεί αλληλεγγύη αντί φιλανθρωπία.

Η μέγιστη αδυναμία είναι στην προβολή και τη διάδοση ενός άλλου πολιτισμικού προτύπου  που θα συνδέει την αλληλεγγύη με τη μαχητική διεκδίκηση των αυτονόητων στη σίτιση, τη στέγαση, την ηλεκτροδότηση και την ένδυση όσων συνθλίβονται καθημερινά. Όχι ότι δεν γίνονται βήματα. Υπάρχουν δομές αλληλεγγύης και αξιέπαινες πρωτοβουλίες  οι οποίες ωστόσο απέχουν από το να καταλάβουν ηγεμονική θέση ως άλλη κουλτούρα και αντίληψη περί αλληλεγγύης, αλληλοβοήθειας και στήριξης των πληττόμενων. Κουλτούρα η οποία θα βασίζεται στην ενεργή συμμετοχή, στη φυσική παρουσία, στη δημιουργία μετωπικών δράσεων μαζί  με τους πληττόμενους και όχι στο όνομά τους.

Όσο αυτά δεν προχωρήσουν με αποφασιστικότητα και πολιτική βούληση τόσο ο αντίπαλος θα καλλιεργεί την απάθεια και την ηττοπάθεια. Τη μοιρολατρική υποταγή στο «δίκιο του  καπιταλιστή»  και την αναβίωση των μεσαιωνικών και πρωτοβιομηχανικών παραδόσεων. Το ζήτημα δεν είναι απλό ούτε απλώς μιας κριτικής στο κατεστημένο. Η επιχείρηση που έχει στηθεί είναι η επιχείρηση της αποθέωσης της «καλής και αγαθής» ιδιωτικής πρωτοβουλίας η οποία καλείται να δώσει την απάντηση και στην ανθρωπιστική κρίση με ηθικοπλαστικά ρεφρέν και διαχείριση από τους ίδιους τους εκμεταλλευτές των ξεροκόμματων που θα πετιούνται στους πεινασμένους κάνοντας, γιατί όχι; , ακόμη και μπίζνες με την εξαθλίωση μέσω των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων τις οποίες επίσης οι ίδιοι οι εκμεταλλευτές ελέγχουν.

Η απάντηση σε όλα αυτά μόνο συνολική, συνεκτική και σε ανατρεπτική κατεύθυνση μπορεί να είναι. Η αποδοχή από τους πολίτες ότι το κράτος δεν υπάρχει πουθενά και για τίποτα και ότι η μοναδική λύση είναι η δική τους συμβολή, η φιλανθρωπία των κεφαλαιοκρατών και η φιλευσπλαχνία του Μεγαλοδύναμου, οδηγεί σε καταστροφικά μονοπάτια  εκ των οποίων δείγμα και  μόνο είδαμε την 23η Δεκεμβρίου.

Η μοναδική νομοτέλεια που μπορεί να υπάρξει  αν ενστερνιστούμε τέτοιες αντιλήψεις είναι να έρθει σιγά σιγά για όλους  η σειρά μας να  περιμένουμε αδημονώντας την  επόμενη boxing day  και  υα κοιτάζουμε τους σύγχρονους άρχοντες και αφεντάδες να μας μοιράζουν κουτιά με λίγα ψίχουλα.  Αν δε κάποιοι είναι τυχεροί κι έχουν ακόμη ρεύμα ίσως να βλέπουν ακόμη στις οθόνες των τηλεοράσεών τους γηραιές κυρίες να φορούν κολιέ με  διπλές  σειρές μαργαριταριών και ταυτόχρονα  να μιλούν για την αξία της προσφοράς στους πάσχοντες . Χρυσοκάνθαρους τηλεσχολιαστές να υμνούν την ελευθερία της αγοράς  και τη σκλαβιά του πνεύματος και δημάρχους σαν το Δήμαρχο Αθηναίων να μην ερυθριούν καν όταν απολύουν υπαλλήλους τους βυθίζοντας τους στη φτώχεια, διώκουν εναλλακτικούς χώρους πολιτικής έκφρασης παραδίδοντας συνοικίες ολόκληρες στους φασίστες ή όταν ακολουθούν πιστά κι απαρέγκλιτα τις πολιτικές του μνημονίου αλλά από την άλλη να  επιδίδονται σε ευχολόγια για την απάλειψη της φτώχειας.

Πάντα εξαρτώμενοι από την καλή βούληση των  απανταχού αφεντάδων  Όσο δεν παίρνουν απάντηση ας μην έχουμε καμία αμφιβολία ότι θα κάνουν τα πάντα για να πούμε σε λίγο «αίσιο και ευτυχές  το νέο έτος 1663»!  Ίσως και πιο πίσω…