Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Α.Π.Ε.) Μεγάλος προβληματισμός - μικρές προσδοκίες...

Του Γιάννη Κ. Μαρκογιαννάκη*

Τους τελευταίους μήνες, σοκαρισμένη η κοινή γνώμη της πατρίδας μας, παρακολουθεί με δέος τους χάρτες της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας με τα αποτυπωμένα αιτήματα δέσμευσης τεράστιων εκτάσεων από επίδοξους επενδυτές, που υπόσχονται να μετατρέψουν την Κρήτη σε ενεργειακό Ελντοράντο.

Με τη μέθοδο του κατεπείγοντος, με πρόσχημα την οικονομική κρίση και με άλλοθι τη «δήθεν» πράσινη ανάπτυξη, διαγκωνίζονται ποιος θα «χρωματίσει» πρώτος και θα «κατοχυρώσει» τα φιλέτα με τα μέγιστα ενεργειακά αποθέματα του τόπου μας. Δεν υπάρχουν εμπόδια. Ο ενεργειακός και ο χωροταξικός σχεδιασμός σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο, είναι ουσιαστικά ανύπαρκτος! Σε πολλές μάλιστα περιπτώσεις, φοβούμαι πως, ίσως, οι θεσμοί γίνουν εργαλεία στα χέρια των επιτηδείων στο άμεσο μέλλον, για να κατοχυρώσουν τα τετελεσμένα. Έτσι, το πεδίο είναι ελεύθερο και ο συναγωνισμός περιορίζεται αποκλειστικά και μόνο στην προτεραιότητα…

Ο μεθοδικός τρόπος και η ταχύτητα με την οποία κινούνται τα νήματα και προγραμματίζονται οι «Φαραωνικές» [όπως χαρακτηρίζονται από ορισμένα Μ.Μ.Ε.] βιομηχανικές μεγαλοεπενδύσεις στις Α.Π.Ε., σε συνδυασμό με την κατάσταση που βρίσκεται η χώρα και την απόλυτη σχεδόν...

ανυπαρξία ντόπιων κεφαλαίων, την αδυναμία δανειοδότησης από τις τράπεζες και την έλλειψη ρευστότητας στην αγορά, καθιστούν τον τόπο μας έρμαιο στις ορέξεις των ξένων. Σημειώστε ότι οι επενδύσεις αυτές για να υλοποιηθούν, απαιτούν τεράστια χρηματικά ποσά. Μόνο η μία από τις τρεις μεγαλύτερες επενδύσεις που έχουν υποβληθεί για την Κρήτη, απαιτεί 1,2 έως 1,3 δις ευρώ για τις επίγειες εγκαταστάσεις και 700 με 800 εκατομμύρια ευρώ για το υποβρύχιο καλώδιο διασύνδεσης με την Πελοπόννησο. Φτάνουμε δηλαδή και ξεπερνούμε τα 2 δις ευρώ, για 1000 MW!

Τα σχεδιαζόμενα γιγάντια έργα Α.Π.Ε., είναι περισσότερο από βέβαιο ότι θα φέρουν πακτωλό κερδών στους επενδυτές, ενώ αντίστοιχα θα είναι στο μέγιστο βαθμό ζημιογόνα για το περιβάλλον, το κλίμα, τις οικονομικές δραστηριότητες και τους ίδιους τους κατοίκους της περιοχής. Στην κυριολεξία, αντί πινακίου φακής, εκχωρούνται για τουλάχιστον 50 χρόνια [25 χρόνια με την εγκατάσταση, με δυνατότητα παράτασης για άλλα 25 χρόνια στη συνέχεια!], τα στρατηγικά ενεργειακά μας αποθέματα και το φυσικό μας περιβάλλον. Υποβαθμίζονται σε χαλεπούς καιρούς και σταδιακά απαξιώνονται οι τουριστικές δραστηριότητες, μειώνεται η γεωργική παραγωγή, εκπαραθυρώνεται η κτηνοτροφία [αφαίρεση ζωτικής σημασίας εκτάσεων για τη βόσκηση και ενδιαίτηση των ζώων, των χειμαδιών, την κατάργηση επιδοτήσεων κλπ] καθώς και η μελισσοκομία. Την ίδια στιγμή, θα επιταχυνθεί η ερημοποίηση της Κρήτης με τη δραστική αλλοίωση του κλίματος. Στους χώρους ανάπτυξης των φωτοβολταϊκών πεδίων, λένε οι ειδικοί, ότι, η μέση θερμοκρασία της ευρύτερης περιοχής αυξάνεται από 4 έως και 7 [!] βαθμούς, με άμεσες επιπτώσεις στη μείωση των βροχοπτώσεων και στην καταστροφή της χλωρίδας και της πανίδας της περιοχής!!! Και βέβαια, δεν αναφέρομαι καθόλου στις αρνητικές επιπτώσεις που έχουν στο περιβάλλον οι ανεμογεννήτριες, με τις εκατοντάδες ανά έτος θανάτους πουλιών, τον εκκωφαντικό θόρυβό τους που ακούγεται από πολύ μακριά την ώρα της λειτουργίας τους [λόγω παλαιάς τεχνολογίας] κλπ.

Εξάλλου, πρόκειται για υστερόβουλο μύθο, ότι τάχα οι επενδύσεις αυτές θα φέρουν χρήματα στον τόπο. Για ένα συγκεκριμένο [μικρό σχετικά] αιολικό πάρκο για το οποίο έγινε σχετική μελέτη, από τα 28 εκατομμύρια ευρώ του προϋπολογισμού του, μόνο τα 2 εκατομμύρια θα μείνουν τελικά στην Ελλάδα με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Συγκεκριμένα, ολόκληρος ο ηλεκτρομηχανολογικός εξοπλισμός θα έλθει από το εξωτερικό. Μόνο η κατασκευή του δρόμου προσπέλασης, οι βάσεις των ιστών [εκσκαφές και σκυροδέματα], οι μεταφορές [πιθανόν] και το εργατοτεχνικό προσωπικό για την εγκατάσταση, θα δημιουργήσουν προστιθέμενη αξία με Ελληνική χροιά.

Στη φάση λειτουργίας των Α.Π.Ε., τα αποτελέσματα είναι εξίσου απογοητευτικά. Η φύλαξη των εγκαταστάσεων γίνεται με συρματοπεριφράξεις. Η παρακολούθηση γίνεται εκ του μακρόθεν και επιτυγχάνεται με ηλεκτρονικά μέσα [τηλεχειριζόμενες κάμερες, ηλεκτρονικοί υπολογιστές, δορυφορικά συστήματα κλπ]. Πολλές από τις βλάβες που παρουσιάζονται, αίρονται με τηλεχειρισμούς. Τελικά, ενώ θα περίμενε κανείς τη δημιουργία ικανού αριθμού θέσεων εργασίας, βλέπουμε στην πράξη επενδύσεις εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, να απαιτούν υποστήριξη από μονοψήφιο αριθμό εργαζομένων…

Σε ότι αφορά στους Δήμους, τα πράγματα δεν είναι καλύτερα. Τα θεσμοθετημένα έσοδα από 3% που ήταν επί της παραγόμενης ενέργειας από ανεμογεννήτριες, με σχετικά πρόσφατο νόμο, μειώθηκαν σε 1,7%! Αποτέλεσμα; Τα χρήματα αυτά δεν επαρκούν και δεν καλύπτουν ούτε τα έξοδα εκχιονισμού από το Δήμο τους χειμερινούς μήνες του δρόμου προσπέλασης προς το αιολικό πάρκο. Ανάλογα φαινόμενα επικρατούν και στο ενοίκιο για τη μίσθωση των εκτάσεων, που συνήθως είναι προκλητικά απειροελάχιστο.

Τέλος, άλλο μεγάλο πρόβλημα παρουσιάζεται στα υβριδικά αιολικά πάρκα, από την ανάγκη κατασκευής διπλών ταμιευτήρων [σ.σ. λιμνοδεξαμενών] ανάντη και κατάντη, χωρητικότητας εκατομμυρίων κυβικών μέτρων νερού, για την εγγυημένη δυνατότητα παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος τις ώρες αιχμής της ζήτησης. Που θα βρεθούν αυτές οι ανύπαρκτες για τα δεδομένα της Κρήτης, απαιτούμενες τεράστιες ποσότητες νερού; Από γεωτρήσεις σε έναν επιβαρυμένο και πέρα από τα επιτρεπτά όρια υδροφόρο ορίζοντα; Οι δυνατότητες συλλογής του βρόχινου νερού ή από λιώσιμο του χιονιού στα υψηλά σημεία των βουνών όπου συνήθως κατασκευάζονται τα αιολικά πάρκα, είναι πολύ περιορισμένες, αφού οι λεκάνες απορροής δεν επαρκούν να καλύπτουν τις απώλειες [εξάτμιση, διαρροές κλπ].

Αν χρησιμοποιηθεί θαλασσινό νερό, υπάρχει αδήριτη ανάγκη κατασκευής σε υψηλό σημείο – δεσπόζουσα στην περιοχή θέση – τεράστιας σε όγκο δεξαμενής από οπλισμένο σκυρόδεμα [έκτασης πολλών στρεμμάτων και χωρητικότητας εκατομμυρίων κυβικών μέτρων]. Στην περίπτωση που – για μείωση του κόστους – η δεξαμενή κατασκευασθεί υπέργεια, το αισθητικό αποτέλεσμα θα είναι αποκαρδιωτικό, ενώ αθροίζονται αρνητικά και οι κίνδυνοι από τους σεισμούς. Η υπόγεια κατασκευή δεν ενοχλεί τόσο πολύ το περιβάλλον, πλην όμως τα κόστη κατασκευής πολλές φορές είναι απαγορευτικά.

Ποια λοιπόν είναι η λύση; Να γίνουμε φανατικοί πολέμιοι και απόλυτοι αρνητές της προόδου και της εκμετάλλευσης των πλουτοπαραγωγικών πόρων του τόπου μας, σε μιαν εποχή μάλιστα που τα νιάτα της Ελλάδας συνθλίβονται από την ανεργία και μεγάλα κοινωνικά στρώματα έχουν φτάσει στα όρια της λιμοκτονίας; Όχι και πάλι όχι, αγαπητοί συμπατριώτες. Η ίδια η προτεινόμενη λύση είναι τελικά το μεγάλο πρόβλημα.

Αντί να «σκεπάσουμε» την Κρήτη με τεράστιας έκτασης αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα, που έχουν τις δυσανάλογα μεγάλες καταστροφικές συνέπειες για το περιβάλλον και τον άνθρωπο, που απαιτούν αστρονομικά για τα μέτρα της πατρίδας μας και της εποχής χρηματικά ποσά που η έλλειψή τους οδηγεί στο μακροχρόνιο ξεπούλημα του τόπου και στην υποδούλωσή του στους «Φριτς» της Μέρκελ, ας επιλέξουμε το δρόμο του «παν μέτρον άριστον» που πρώτοι δίδαξαν οι πρόγονοί μας.

Α. Οι μικρές σχετικά μονάδες, είναι τελικά η βέλτιστη λύση για τον τόπο μας. Ας ρίξουμε το βάρος και ας προωθήσουμε τις Μικρές λεγόμενες Ανεμογεννήτριες [μ Α/Γ], με φτερωτές που σαρώνουν επιφάνεια μικρότερη των 200 τετραγ. μέτρων. Η σχετική τεχνολογία έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια με πολύ μεγάλη επιτυχία, από το Εργαστήριο Αιολικής Ενέργειας του ΤΕΙ Κρήτης, το ένα από τα τέσσερα πιστοποιημένα διεθνώς πεδία δοκιμής μικρών ανεμογεννητριών. Μέχρι σήμερα έχουν σχεδιαστεί, κατασκευαστεί και δοκιμαστεί 22 διαφορετικοί τύποι, οι οποία μπορούν να ολοκληρωθούν σε εγχώριες βιομηχανίες και να δώσουν υψηλή προστιθέμενη αξία και θέσεις εργασίας, σ’ αυτού του είδους τις επενδύσεις.

Β. Να προωθηθεί η επιδοτούμενη εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων στις ταράτσες και τα δώματα των σπιτιών, ενισχύοντας με χειροπιαστό τρόπο τα εισοδήματα των δοκιμαζόμενων σήμερα νοικοκυριών.

Γ. Να υπάρξει πρότερος σχολαστικός στρατηγικός σχεδιασμός χωροταξικά, ενεργειακά και οικονομικά, να γίνουν ουσιαστικές διαβουλεύσεις με τις τοπικές κοινωνίες και με τους Δήμους και τους λοιπούς φορείς της περιοχής, να ελεγχθούν εξονυχιστικά οι επιπτώσεις στο περιβάλλον και στους έχοντες επαγγελματική δραστηριότητα στην περιοχή, να κάνουν τη δουλειά τους ανεμπόδιστα τα Δασαρχεία, τα Πολεοδομικά Γραφεία και οι Αρχαιολογικές Υπηρεσίες χωρίς fast track διαδικασίες και να υπάρχει αποδεδειγμένα η σύμφωνη γνώμη των Δημοτικών Συμβουλίων και των κατοίκων της περιοχής.

Τότε και μόνο τότε μπορούν να γίνουν λίγες μεσαίου μεγέθους επενδύσεις στις Α.Π.Ε., με μια όμως επιπλέον προϋπόθεση: ο οικείος Δήμος να συμμετέχει ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΑ με ένα εύλογο ποσοστό στην επένδυση, έτσι ώστε να υπάρχουν ικανοποιητικά ανταποδοτικά οφέλη και για την περιοχή.

Δ. Οι ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις θα πρέπει να είναι τελευταίας τεχνολογίας, για να ελαχιστοποιούνται κατά το δυνατόν οι επιπτώσεις στο περιβάλλον και στους ανθρώπους. Ιδιαίτερα στα φωτοβολταϊκά πάρκα, θα πρέπει να καταστεί υποχρεωτική η παράλληλη εγκατάσταση συστημάτων ψύξεως των πάνελ, έτσι ώστε να έχουμε τη μικρότερη δυνατή αύξηση θερμοκρασιών, ενώ παράλληλα το ζεστό νερό να διατεθεί με ανάλογα δίκτυα δωρεάν για οικιακή [ή και βιομηχανική] χρήση στην ευρύτερη περιοχή.

Ε. Δεν είναι υποχρεωτικό να γίνουν όλες οι επενδύσεις στις Α.Π.Ε. υποχρεωτικά σήμερα, που έτσι κι αλλιώς οι οικονομικές και λοιπές συγκυρίες δεν μας ευνοούν. Ας ξεκινήσουμε από τα απλά και τα εύκολα και σιγά - σιγά αφού αποκτήσουμε τεχνογνωσία και βιομηχανικές υποδομές, ας προχωρήσουμε σταθερά στα επόμενα βήματα. Ας αφήσουμε και κάτι στις επόμενες γενιές.

Μην βάλουμε υποθήκη ακόμα και τα ιερά και τα όσιά μας σήμερα, κάτω από την πίεση της τρόικας.

* Ο Γιάννης Κ. Μαρκογιαννάκης είναι Δημοτικός Σύμβουλος Μαλεβιζίου, πρώην Περιφ. Δ/ντής Κρήτης του ΟΤΕ, Πολιτικός και Αγρονόμος - Τοπογράφρος Μηχανικός