Παλιές και νέες ανάγκες

του Γ. Ρούση

Σε συνέχεια των δύο προηγούμενων άρθρων μου τα οποία αναφέρονταν στη δύναμη της συνήθειας και στη συνεπακόλουθη με αυτήν εθελοδουλία, παραθέτω ορισμένες σκέψεις που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στη διάνοιξη ενός δρόμου που θα οδηγούσε στην υπέρβαση τους.

Εδώ και σαράντα πέντε χρόνια, ο Χέρμπερτ Μαρκούζε απαντώντας σε έναν φοιτητή, έπειτα από μια διάλεξη στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου με θέμα « Το τέλος της ουτοπίας», έθετε αυτό το ζήτημα με τον ακόλουθο τρόπο: « Για να αναπτυχθούν οι νέες επαναστατικές ανάγκες, πρέπει πρώτα να καταργηθούν οι μηχανισμοί που διατηρούν τις παλιές ανάγκες. Αλλά για να καταργηθούν οι μηχανισμοί που διατηρούν τις παλιές ανάγκες, πρέπει πρώτα να υπάρχει η ανάγκη της κατάργησης των παλιών μηχανισμών». Και αυτό αποτελεί ένα «φαύλο κύκλο [από τον οποίο] δεν ξέρω δυστυχώς πως μπορούμε να βγούμε.

Στην πραγματικότητα ο Μαρκούζε επαναλάμβανε τη συλλογιστική του Ρουσό όταν αυτός......
έγραφε στο «Κοινωνικό Συμβόλαιο» ότι «οι άνθρωποι [πρέπει] να γίνουν πριν από τους νόμους αυτό που πρέπει να γίνουν μέσω των νόμων».

Την ίδια λοιπόν αντίθεση ανάμεσα στην προσκόλληση ευρύτατων λαϊκών δυνάμεων στις κυρίαρχες αξίες, και την αναγκαιότητα διαμόρφωσης εκ μέρους τους μιας βούλησης για να ανατραπούν αυτές οι αξίες και οι αντικειμενικές συνθήκες που τις διαμορφώνουν, καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε και κάτω από τις συνθήκες της σύγχρονης κρίσης του καπιταλισμού.

Για να μπορέσουμε να βγούμε από αυτόν το φαύλο κύκλο, κατ’ αρχάς είναι απαραίτητο να έχουμε μια ορθή εκτίμηση του επιπέδου συνειδητότητας των ευρύτερων λαϊκών μαζών.

Στη συνέχεια, με δεδομένο αυτό το επίπεδο και τις τάσεις εξέλιξης του, έτσι όπως αυτές διαγράφονται μέσα από τις αντιφατικές για τη διαμόρφωση της συνείδησης εκφάνσεις της κρίσης, χρειάζεται να επιδιώξουμε τη διαμόρφωση συνθηκών οι οποίες θα προωθήσουν αυτό το επίπεδο προς την κατεύθυνση της απαραίτητης συνολικής ρήξης με την κυρίαρχη τάξη. Με άλλα λόγια, εκείνο που θα πρέπει να επιδιώκεται είναι κατ’ αρχάς η προβολή πολιτικών θέσεων που δεν θα βρίσκονται πίσω από το επίπεδο της λαϊκής συνειδητότητας, όπως συμβαίνει με τις δυνάμεις εκείνες που στηρίζουν την παραμονή στην Ευρωζώνη και την Ε.Ε. ή την παροχή βοήθειας στο κεφάλαιο και τη συνεργασία μαζί του, όταν οι λαϊκές μάζες σε ευρεία κλίμακα αρχίζουν και τους στοχοποιούν ως υπεύθυνους των δεινών τους.

Επίσης θα πρέπει να αποφεύγονται οι εξίσου λαθεμένες τοποθετήσεις και δράσεις που πετάνε στα σύννεφα δίχως να λαμβάνουν υπόψη τους την αποδοχή τους από την κοινωνία.

Σε συνδυασμό με τα παραπάνω θα πρέπει να επιδιώκεται η άμεση διαμόρφωση ενός νέου Είναι, στη βάση του οποίου οι λαϊκές μάζες θα πείθονται από την ίδια τη νέα τους πραγματικότητα ότι είναι δυνατή μια εναλλακτική λύση σε σύγκρουση και στην κατεύθυνση της υπέρβασης της μέχρι σήμερα ισχύουσας τάξης πραγμάτων.

Έτσι λοιπόν, στο βαθμό που από τα ίδια τα γεγονότα αποδεικνύεται σε ευρύτερες λαϊκές μάζες ότι η εξάρτηση από τα ιμπεριαλιστικά κέντρα, η παράδοση της οικονομίας στις βουλές του ιδιωτικού τραπεζικού συστήματος, η αναρχία της αγοράς, η όλο και πιο περιορισμένη αστική δημοκρατία, οδηγούν στη σημερινή βαρβαρότητα, θα πρέπει να προωθούνται άμεσα εφαρμόσιμες, από μια αριστερή ριζοσπαστική κυβέρνηση, εναλλακτικές λύσεις, οι οποίες μέσα από ένα νέο Είναι θα συμβάλλουν στη διαμόρφωση της απαίτησης για ένα σοσιαλιστικό μετασχηματισμό.

Αυτός είναι ο δρόμος για να σπάσουμε το φαύλο κύκλο που δημιουργεί η αντίθεση ανάμεσα στην ανάπτυξη νέων επαναστατικών αναγκών και την κυριαρχία των μηχανισμών που διατηρούν τις παλιές ανάγκες.

Και αυτόν το δρόμο καλούνται να ακολουθήσουν δίχως μικρότητες οι δυνάμεις της Ριζοσπαστικής Αριστεράς που έχουν συναίσθηση των ευθυνών τους και που θέλουν πραγματικά να συμβάλλουν στην ανατροπή της καπιταλιστικής βαρβαρότητας.

από την «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία» μέσω «iskra.gr»