Ήταν στραβό το κλήμα, το ‘φαγε και η δεξιά… πάει το κλίμα!

του Δημήτρη Γιαννακόπουλου

Η ολοκληρωτική επίθεση εναντίον του ελληνικού λαού από την Συγκυβέρνηση επιχειρείται να δικαιολογηθεί με την επίκληση της ανάγκης βελτίωσης του περίφημου οικονομικού κλίματος. Αν ακολουθήσουμε αυτά που μας λέει η συντηρητική ευρωπαϊκή πολιτική ελίτ, διατηρώντας παράλληλα τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά της κομματικής πελατείας της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, αλλά με την κουλτούρα του χωροφύλακα, τότε, με την βοήθεια του Παντοδύναμου, η φτωχοποίηση και ο εξευτελισμός των δύο τρίτων της κοινωνίας, όπως και το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας, θα αναγνωριστούν ως κοινωνικοπολιτικές και εθνικές αρετές και προϋποθέσεις για την αντιστροφή του επενδυτικού κλίματος, σου λένε.

Κι εγώ απαντώ: Ήταν στραβό το κλήμα, το ‘φαγε και η δεξιά… πάει το κλίμα! Ο σύγχρονος επενδυτής είναι μυστήριο ον. Γουστάρει ελευθεριότητα στην αγορά και ένα κράτος που θα του διασφαλίζει υψηλή κερδοφορία, άνετη τραπεζική χρηματοδότηση και μειωμένο κόστος εργασίας,...
αλλά όλα αυτά σε ένα πλαίσιο όπου ο εργαζόμενος θα υποτάσσεται στη βούληση του εργοδότη με ένα συνταγματοποιημένο, δημοκρατικοφανή, συγκαταβατικό, συναινετικό τρόπο. Καλό κράτος για επενδύσεις είναι αυτό των ήπιων πολιτικών και της διαβούλευσης, σου λέει ο σύγχρονος επενδυτής. Όπως ακριβώς αντιλαμβάνεται την σχέση Κεφαλαίου-Κράτους-Εργασίας η κυβερνητική συνιστώσα ΔΗΜΑΡ, του κυρίου Κουβέλη, δηλαδή.

Το καλό επενδυτικό κλίμα, με άλλα λόγια, διαμορφώνεται εκεί όπου υπάρχει ομαλοποίηση των σχέσεων κεφαλαιούχων, πολιτικού συστήματος και εργαζομένων. Η σύγχρονη (με γερμανικές ρίζες και αυτή ως πολιτική θεωρία, βλέπε Jürgen Habermas) αντίληψη περί «ευκράτου» επενδυτικού κλίματος στηρίζεται σε μια μορφή ενεργού, αυτοβούλου, μαθησιακού τύπου συμμορφώσεως του πολίτη στις κοινοβουλευτικά λαμβανόμενες αποφάσεις, μέσω ενός μηχανισμού κοινωνικοποίησης που ονομάζεται Παιδαγωγική Ηγεσία σε κάθε οργανισμό. Η τελευταία έχει ως βάση την διαβούλευση και ως ακρογωνιαίο λίθο την υπεράσπιση ενός φιλελεύθερου και δημοκρατικού συντάγματος, που συστήνει το λεγόμενο Κράτος Δικαίου, ενώ προνοεί για την εφαρμογή ήπιων κοινωνικών πολιτικών. Κάπως έτσι ορίζεται ο σύγχρονος «δυτικός πατριωτισμός», ο οποίος σήμερα υποτίθεται πως αποτελεί την συντακτική βάση του ευρωπαϊσμού ή της ΕΕ. Και επί του οποίου κτίζεται το σύγχρονο επενδυτικό κλίμα για το οποίο, όπως δηλώνουν, πασχίζουν οι σημερινοί κεντροαριστεροί και πεφωτισμένοι κεντροδεξιοί στην ήπειρό μας. Είναι αυτό που ο Jürgen Habermas ορίζει ως Verfassungspatriotismus (Constitutional patriotism).

Ασφαλώς η ευρωπαϊκή αριστερά θεωρεί αυτές τις διασκεδαστικές ως προς την σχέση κεφαλαίου-εργασίας προσεγγίσεις υπερβολικά ηθικοπλαστικές και μεταφυσικές, παρότι εμφανίζονται να εκπορεύονται από ένα ιστορικό μοντέλο ανάλυσης. Η ευρωπαϊκή αριστερά πιστεύει πως η πολιτική που εκπηγάζει από τον φόβο για την κατάλυση του (αστικού) δημοκρατικού φαινόμενου δεν επιλύει το πρόβλημα που προκαλεί η κυκλική κίνηση του κεφαλαίου, η οποία θα πρέπει να λογίζεται όχι σαν κίνηση πραγμάτων, αλλά σαν κίνηση/μεταβολή κοινωνικών σχέσεων με όλο το οικονομικό, πολιτικό, νομικό και ιδεολογικό τους περιεχόμενο.

Ο Jürgen Habermas αναγνωρίζει πως η προσέγγισή του διαμορφώνει συνθήκες απορρόφησης των οικονομικών κρίσεων με πολιτικά μέσα και δεν επεκτείνεται στον σκληρό πυρήνα των οικονομικών σχέσεων. Αυτό, αξίζει ίσως να κρατήσετε στη μνήμη σας: η σύγχρονη διαβουλευτική δημοκρατία των ήπιων πολιτικών βοηθά απλώς στην καλύτερη διαχείριση των καπιταλιστικών κρίσεων, που δεν είναι η εξαίρεση αλλά ο κανόνας των σχέσεων εργασίας-κεφαλαίου και δημοκρατίας-ελευθερίας στα κεφαλαιοκρατικά συστήματα. Η σύγχρονη αριστερά στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ πάει μακρύτερα και αναζητεί αγωνιστικά πρότυπα δημοκρατικής οργάνωσης, ώστε με πλουραλιστικό τρόπο να διαμορφωθεί ένα κίνημα που θα αντιπαλεύει στην πράξη τον απλώς εμπορευματικό χαρακτήρα της εργασίας, τον εμπορευματικό χαρακτήρα των ίδιων των κρατών και των κοινωνικών σχέσεων.

Φυσικά, ούτε αυτό είναι ικανοποιητικό και δεν προσφέρει μια τελική λύση στο δημοκρατικό παράδοξο: στον εναρμονισμό δημοκρατίας και ελευθερίας. Κανένα μείζον πρόβλημα του καπιταλισμού δεν επιλύει η προσέγγιση της σύγχρονης «μεταδιπολικής» αριστεράς, απλώς τείνει να ομαλοποιήσει την σχέση επενδυτή-εργαζόμενου στη βάση του φόβου για την κατάλυση της συνταγματοποιημένης, διαβουλευτικής, μη-αυταρχικής διακυβέρνησης.

Όπως ο Habermas προτείνει μια δημοκρατική ηθική στο πλαίσιο του αστικού κράτους από τον φόβο του ολοκληρωτισμού δεξιού ή αριστερού, έτσι και μια μερίδα τουλάχιστον ευρωπαίων και αμερικανών αριστερών προτείνει ένα αγωνιστικό πρότυπο πλουραλιστικής δημοκρατίας με αμεσοδημοκρατικά χαρακτηριστικά από τον φόβο πως η διαβουλευτική δημοκρατία αποτελεί απλώς μηχανισμό για να προλάβει τις κρίσεις στην αρχή της εκδήλωσής τους και όχι για να τις αντιμετωπίσει όταν αυτές βαθαίνουν και διευρύνονται.

Όταν η καπιταλιστική κρίση μαίνεται, καταστροφικά για την κοινωνία, όπως σήμερα στην Ελλάδα, δεν υπάρχει καμία άλλη οδός από την σύγκρουση του Κεφαλαιοκρατικού κράτους με την εργασία. Και αυτό επειδή τα πράγματα ξέφυγαν (ύφεση και αντιδραστική πολιτική για πολλά χρόνια) ή συνειδητά οδηγήθηκαν σε συγκρουσιακό χαρακτήρα από την πολιτικο-μεγαλοεπιχειρηματική ελίτ της χώρας σε συνεργασία με την απόλυτα καιροσκοπική και πρόστυχα πειραματική συμπεριφορά της τρόικας. Η καλή λύση για τον επενδυτή στο πλαίσιο της διαβουλευτικής δημοκρατίας, δεν υπάρχει πλέον ως προοπτική και έτσι αυτοί που χρεοκόπησαν την Ελλάδα οδηγούν τα πράγματα στην επανασύσταση του αυταρχικού κράτους της δεξιάς: του αστυνομικού κράτους που υποστηρίζει την προτεκτορατοποίηση και την μετατροπή της κοινωνίας σε δουλοπαροικία για τον κεφαλαιούχο, στα πόδια του οποίου παραδίδονται τα περιουσιακά, φυσικά και ανθρώπινα στοιχεία της σημερινής Ελλάδας.

Η ευρωπαϊκή αριστερά εξηγεί πως αυτό δεν είναι καλό, όχι απλώς και αυτονόητα για τον εργαζόμενο και τον πολίτη, αλλά ούτε για τον επενδυτή. Όποιος επενδύει στο κλίμα ανωμαλίας και απορρύθμισης συνήθως βγαίνει χαμένος, εκτός εάν είναι απολύτως αλητήριος, άπληστος απατεώνας, που έρχεται να κάνει μια «αρπαχτή».

Η ευρωπαϊκή αριστερά προτείνει μια ευρωπαϊκή μεθοδολογία για την επίλυση της κρίσης και εντάσσει το ελληνικό ζήτημα εντός αυτής της λύσης. Η πρόταση αυτή – την οποία έχω επανειλημμένως σχολιάσει θετικά και αναπτύξει στο ιδιαίτερο πλαίσιο των ελληνικών πολιτικών – δεν αποτελεί πανάκια. Απλώς, κατά την γνώμη μου, εντάσσει την δημοκρατική υπόθεση του Habermas και άλλων δημοκρατών της γενιάς του στον ιστορικό υλισμό, επικεντρώνοντας ιδιαίτερα στην πόλωση του κεφαλαίου στην Ευρωζώνη και αναζητώντας οικονομική διέξοδο μέσω της εμβάθυνσης των δημοκρατικών θεσμών και της ενδυνάμωσης της θέσης των εργαζομένων ως μοναδικών φορέων της γνώσης, άρα και της βιοοικονομικής ανάπτυξης και της προόδου. Τούτο έρχεται σε αντίθεση με τα μονοπώλια, το κράτος Πάτρωνα, τον επιχειρηματία Πάτρωνα, την διακυβερνητική διάρθρωση της ΕΕ και βάλλει εναντίον του υφιστάμενου χρηματοπιστωτικού συστήματος, του μηχανισμού δημιουργίας τραστ και του μηχανισμού δουλικής υποταγής των κρατών και των μικρών και μεσαίων επιχειρηματιών στον τραπεζίτη.

Με μια κουβέντα, αυτή η αριστερή προσέγγιση δεν επιζητεί την συμφιλίωση κεφαλαίου και εργασίας, ούτε αποσκοπεί στον εναρμονισμό των κεφαλαιοκρατικών σχέσεων μέσω μιας υπερβατικής δημοκρατικής ηθικής, αλλά ταυτίζει την κοινωνική πρόοδο με την άνοδο του κινήματος των εργαζομένων, όχι για να καταλάβουν τις επιχειρήσεις και το κράτος, αλλά για να οριστούν εκείνοι ως στρατηγικοί εταίροι της επιχειρηματικότητας ή φορείς αυτοδιοικητικών μοντέλων παραγωγής. Τούτο, αν το δει κανείς στο πλαίσιο μιας οικονομίας υπό εθνικό σχεδιασμό και οργάνωση για παραγωγική και τεχνολογική ανασυγκρότηση, αν και ενισχύει τον συνδικαλισμό χτυπάει τον συντεχνιακό εργασιασμό και μεταφέρει την ευθύνη της στρατηγικής αναδιοργάνωσης πολιτείας και παραγωγής-κατανάλωσης από την πολιτικο-μεγαλοεπιχειρηματική τάξη στην τάξη των εργαζομένων.

Έτσι ο εργαζόμενος από υποταγμένος στη βούληση του αφεντικού ή εξαρτημένος από την πατρωνία των κομμάτων, μετατρέπεται σε υπεύθυνο φορέα της οικονομικής δραστηριότητας και αντικειμενικά πλέον ενεργό μέλλος για την ανάπτυξη δημοκρατικών θεσμών. Η δημοκρατία και η ανάπτυξη της οικονομίας, έτσι, γίνεται υπόθεση του εργαζόμενου και όχι του κεφαλαιούχου ή του πολιτικού, αχυρανθρώπου συνήθως του προηγούμενου – ιδίως στην Ελλάδα των διαπλεκομένων σχέσεων. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον αναπτύσσεται ασφαλώς ένα ορθολογικά ευνοϊκό κλίμα για υγιείς επενδύσεις με μακρόπνοο σχεδιασμό κερδοφορίας, δίχως ποτέ να αγνοεί κανείς πως έτσι δεν αντιμετωπίζεται ριζικά το ζήτημα των καπιταλιστικών κρίσεων και πως η σταθερότητα παραμένει εξαίρεση στον καπιταλισμό και όχι ο κανόνας. Απλώς αυτός είναι ένας μηχανισμός κατά τον οποίο οι κρίσεις είναι λιγότερο καταστροφικές για την κοινωνία και το κεφάλαιο και η περίοδος σταθερότητας μεγαλύτερη.

Αντίθετα, εάν δεις την οικονομική κρίση με το «άγχος» του καιροσκόπου επενδυτή ή ανόητου δογματικού νεοφιλελεύθερου κατευθύνεσαι σε μεθοδεύσεις πανικού που οδηγούν στην πλήρη καταστροφή του κλήματος, επί του οποίου, και από το οποίο, παράγονται τα «σταφύλια» από την παραγωγή και διαχείριση της υπεραξίας! Είναι η απληστία, το σύμπλεγμα ανωτερότητας και ο φόβος του οπισθοδρομικού καπιταλιστή και του πολιτικάντη συνοδοιπόρου του πως οι δημοκρατικοί αστικοί θεσμοί και η αξιοπρεπής δημιουργική εμπλοκή του εργαζόμενου στην στρατηγική που αφορά στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας υπονομεύουν όχι απλώς τα κέρδη του, αλλά την ίδια την ύπαρξή του/ύπαρξή τους, που οδηγούν αναπόδραστα στο αυταρχικό κράτος της δεξιάς. Παρότι, όπως έχει αποδειχθεί ιστορικά, το τελευταίο καταλήγει στην καταστροφή του κεφαλαίου σε μια χώρα ή ευρύτερα και στην επικράτηση μαφιόζικων συμφερόντων που δοξάζουν και αναπαράγουν παραοικονομικούς μηχανισμούς πλουτισμού, οι οποίοι επαναφέρουν στην αγορά την σχέση αφέντη-δούλου και στην κοινωνία την σχέση πάτρωνα – υπηκόου. Έτσι διαμορφώνονται εστίες λαϊκής εξέγερσης στις κοινωνίες και τάσεις διεθνούς αποσταθεροποίησης και πολέμου διεθνώς.

Εδώ φτάσαμε σήμερα στην Ελλάδα. Η επικράτηση των συντηρητικών δυνάμεων, οι οποίες ευθύνονται για την χρόνια κοινωνικοπολιτική παθογένεια και την σημερινή χρεοκοπία της χώρας, με την μορφή ΝΔ-ΠΑΣΟΚ, οδήγησε την οικονομική κρίση σε κρίση δημοκρατίας και στην συνέχεια στην ταχύτατη μετατροπή της Συγκυβέρνησης και όσων την στηρίζουν σε αντιδραστικές δυνάμεις (: φορείς που εχθρεύονται το λαϊκό μαζικό κίνημα και που υπονομεύουν το κοινωνικό κράτος και το υφιστάμενο Κράτος Δίκαιου, ομνύοντας σε μια μορφή «νομιμότητας» που στηρίζει την ύπαρξή της στην προσβολή της ίδιας της συνταγματικής νομιμότητας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων, υπερτονίζοντας την αυθαίρετη ρύθμιση κοινωνίας και αγοράς στο πλαίσιο μιας αυστηρά ιεραρχικής συγκρότησης υπό την αιγίδα και τεχνογνωσία της τρόικας). Η συνέχεια διαδραματίζεται ως ιστορική φάρσα με την αναβίωση της σκληρής, γκεμπελικού χαρακτήρα, δεξιάς και του αυταρχικού κράτος της, την οποία υποστηρίζουν συνήθως σιωπηλώς οι «εκσυγχρονιστικοί σοσιαλδημοκράτες» και οι πολιτικοί που αρέσκονται να τοποθετούν τον εαυτό τους στην «πεφωτισμένη κεντροδεξιά».

Ας κάνουν αυτό που η μικροπολιτική τους συνείδηση ορίζει ή αυτό που ο φιλοτομαρισμός τους επιτάσσει, αλλά να ξέρουν πως από την «αναγκαιότητα» των μικρών πολιτικών πραξικοπημάτων, τα οποία υποστήριξαν ή ανέχτηκαν και από την εμφυλιοπολεμική πολιτική αφήγηση με τις στρατοκρατικές συμπεριφορές απέναντι σε εργαζόμενους – τάχα μου για να μην χρεοκοπήσουμε ή επειδή χρεοκοπήσαμε – θα οδηγηθούμε στο επόμενο στάδιο του αυταρχικού κράτους της δεξιάς, που είναι η απροκάλυπτη χούντα. Και αυτό καί με δική τους ευθύνη, για την οποία, αν συνεχίζουν να αισθάνονται δημοκράτες, θα πρέπει να ντρέπονται.

Ήταν στραβό το κλήμα της δημοκρατίας εκτός από εκείνο της οικονομίας, το ‘φαγε και η αναχρονιστική, αυταρχική έως ολοκληρωτισμού δεξιά… πάει το κλίμα, όχι μόνον το οικονομικό, αλλά και το πολιτικό. Η δημοκρατία πλέον επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων, είτε με την αντίληψη της ευρωπαϊκής αριστεράς, είτε με την αντίληψη της αντικαπιταλιστικής αριστεράς, είτε ακόμη με εκείνη των μαθητών του Jürgen Habermas και εκείνη όσων σιχάθηκαν την πολιτική και τους πολιτικούς, αλλά δεν αντέχουν να τους προσβάλουν την στοιχειώδη αξιοπρέπεια, την δημοκρατική αισθητική και την λογική οι ντερμπεντέρηδες του καθεστώτος. Όλοι αυτοί, από κοινού, έχουν σοβαρό λόγο να συμπράξουν πολιτικά εναντίον εκείνων που αποφάσισαν να επιδοθούν σε επιχείρηση σκούπα εναντίον όλων των προηγμένων αστικών, κοινωνικών και ανθρώπινων δικαιωμάτων, πλην ασφαλώς εκείνων που θεμελιώνουν την ηγεμονία των νταβάδων τους, των κουμπάρων τους, των δικών τους παιδιών και της διαπλοκής τους.